Πρώτος αποχωρισμός του παιδιού - Οδηγός υποστήριξης

Ο ασφαλής δεσμός χαρακτηρίζεται από αγάπη, σταθερότητα, προβλεψιμότητα και ανταπόκριση του φροντιστή στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού. Ο ασφαλής δεσμός επίσης, θέτει τις βάσεις για αυτονομία του παιδιού, εμπιστοσύνη και ασφάλεια σε άλλους ανθρώπους καθώς και τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία σχέσης μαζί τους.

     Ο πρώτος αποχωρισμός του παιδιού από το γονέα,  κυρίως τη μητέρα, συχνά συνοδεύεται από αγωνία, ένταση, κλάμα, νευρικότητα και άγχος.  Αν και δύσκολο, το άγχος αποχωρισμού, όπως αποκαλείται, είναι ένα φυσιολογικό στάδιο στην ανάπτυξη του παιδιού.

     Συγκεκριμένα, το άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται  από τον 7° μήνα έως και τον 2ο  με  3° χρόνο του παιδιού και έπειτα μειώνεται σταδιακά. Μερικές εκδηλώσεις είναι η ανησυχία όταν η μητέρα απομακρύνεται από το οπτικό του πεδίο, εφιάλτες, σχολική άρνηση, σωματικοί πόνοι ή άρνηση του παιδιού να κοιμηθεί χωρίς το γονιό δίπλα του.

Βοηθητικές τεχνικές

     Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός που φεύγει να ενημερώνει  το παιδί για την απουσία του, να του πει ότι θα επιστρέψει αργότερα και μετά να φύγει. Έτσι το παιδί μαθαίνει να εμπιστεύεται το γονιό και δεν φαντάζεται παράδοξα συμβάντα για την απουσία του γονιού που δεν μπορεί να εξηγήσει και το φοβίζουν. 

     Εάν πρόκειται να επιστρέψει η μητέρα στην εργασία της, είναι απαραίτητο να μείνει μερικές φορές μαζί με το παιδί και το άτομο που θα το προσέχει όταν λείπει. Έτσι, το παιδί προσαρμόζεται στην παρουσία του άλλου ατόμου, είτε είναι η γιαγιά, είτε ο παππούς ή η νταντά. Να τονιστεί ότι το άτομο αυτό πρέπει να είναι σταθερό γιατί έτσι το παιδί μπορεί να συνδεθεί μαζί του και να νιώσει ασφάλεια.

Είναι χρήσιμο επίσης,  να ακολουθείται κάποια  ρουτίνα  κατά την αποχώρηση. Μπορεί δηλαδή η μητέρα να παίξει για λίγο με το παιδί της, να το πάρει έπειτα στην αγκαλιά της, να του πει πόσο το αγαπάει, να ενημερώσει ότι θα πάει στη δουλειά της, ότι θα επιστρέψει μετά το φαγητό ή τη βόλτα, να του δώσει ένα φιλί και μετά να φύγει.

      Σε σχέση με τον παιδικό σταθμό, το παιδί ωφελείται από τη σταδιακή προσαρμογή. Πριν ξεκινήσει το πρόγραμμα του σταθμού καλό είναι ο γονιός να έχει μιλήσει στο παιδί με ευχάριστο  και ενθουσιώδη τρόπο για το καινούριο πλαίσιο που θα περνάει το χρόνο του, τις δραστηριότητες που θα μάθει και τα νέα πρόσωπα που θα συναντήσει, δημιουργώντας θετικές προσδοκίες.

Μπορεί επίσης να επισκεφτεί  ο γονιός μαζί με το παιδί το σχολείο ώστε να σχηματίσει το παιδί μια εικόνα για αυτό το καινούριο μέρος.  Η επικοινωνία και συνεργασία με την νηπιαγωγό είναι πολύτιμη.

 Η ρουτίνα που αναφέρθηκε παραπάνω είναι και εδώ πολύ βοηθητική. Παραδείγματος χάρη, η μητέρα και το παιδί πηγαίνουν στο σχολείο, το παίρνει αγκαλιά, δίνουν ένα φιλί και αποχαιρετούν ο ένας τον άλλο.

 Εάν το παιδί κλαίει, ο γονιός θα πρέπει να του μιλήσει καθησυχαστικά και να το αποχαιρετίσει δείχνοντας εμπιστοσύνη σε αυτό, ότι μπορεί να τα καταφέρει, αλλά και στις δασκάλες, ότι θα το φροντίσουν.  Ακόμα, το παιδί ίσως να θέλει να έχει στην τσάντα του ένα αγαπημένο του αντικείμενο για να νιώθει πιο ήρεμο. Φυσικά, χρειάζεται το παιδί να πάρει επιβράβευση για την προσπάθεια που κάνει.

     Ένας παράγοντας ισχυρός κατά τον αποχωρισμό είναι η στάση του γονέα. Είναι ωφέλιμο να παραμείνει ήρεμος. Τα παιδιά με αγχωμένους γονείς είναι πιο επιρρεπή στο άγχος αποχωρισμού.

Όταν οι γονείς προετοιμαστούν οι ίδιοι για τον αποχωρισμό με το παιδί τους, όταν συζητήσουν μεταξύ τους ή με κάποιον δικό τους άνθρωπο τα συναισθήματά τους και τους προβληματισμούς τους, όταν αναγνωρίσουν και ελέγξουν το δικό τους άγχος, τότε θα μπορούν να βοηθήσουν  και το παιδί στη διαδικασία του αποχωρισμού.

       Απαραίτητο είναι ο γονιός να ακούει και να σέβεται τα συναισθήματα του παιδιού του. Δεν βοηθάει το «μην το σκέφτεσαι αυτό, δεν είναι τίποτα» αλλά το «πες μου τι σε προβληματίζει, τι σε δυσκολεύει». Είναι βοηθητικό να προσπαθήσει να καταλάβει ο γονιός τι είναι αυτό που αγχώνει το παιδί. Αυτό που χρειάζεται, είναι να δείξει ο γονιός υπομονή, ενδιαφέρον και κατανόηση στην αγωνία, το άγχος και το φόβο του παιδιού του. 

Μαρία Γκούμα – Ψυχολόγος
Εθελόντρια στη Γραμμή 11525 και το Συμβουλευτικό Κέντρο της Ένωσης «Μαζί για το παιδί»