Όταν ο Αμερικανός Πρέσβης αποκαλούσε τον Καραμανλή: «εξαιρετικά ισχυρή προσωπικότητα, δυναμικό, αυταρχικό, αρχοκρατικό, απαιτητικό, έξυπνο και επικριτικό»!

Ο σεβασμός των Αμερικανών για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, αλλά και οι πονοκέφαλοι που τους προκαλούσε, προκύπτουν σε πολλά σημεία των αρχείων της αμερικανικής κυβέρνησης για τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ - Ελλάδας μεταξύ 1977-80 (επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ). Τα έγγραφα, που αποχαρακτηρίσθηκαν την Παρασκευή, περιέχουν συναρπαστικά αποσπάσματα για τις σχέσεις του Καραμανλή με την υπερδύναμη και την εξέλιξη των σκέψεών του για την εξωτερική πολιτική.



Στην επιστολή του προς τον πρόεδρο Κάρτερ τον Ιανουάριο του 1977 με αφορμή την ορκωμοσία του, ο Καραμανλής, αφού αναλύει τις ελληνοτουρκικές διαφορές, εξηγεί ποιο είναι στα μάτια του το πραγματικό διακύβευμα.

Toυ Γιάννη Παλαιολόγου - enet.gr

«Το πρόβλημα του Αιγαίου δεν αφορά την εκμετάλλευση των φυσικών του πόρων, αν υπάρχουν. Εχει κανείς την αίσθηση ότι η Τουρκία στοχεύει να αλλάξει μονομερώς το υφιστάμενο καθεστώς στο Αιγαίο που επικυρώθηκε από διεθνείς συνθήκες και που λειτούργησε φυσιολογικά μέχρι σήμερα. Προσπαθεί να το αλλάξει επειδή, αν οι απαιτήσεις της επί της υφαλοκρηπίδας και του εναέριου χώρου ικανοποιούνταν, το αποτέλεσμα θα ήταν η ενθυλάκωση 501 ελληνικών νησιών και νησίδων με πληθυσμό 330.000 σε μία ζώνη αποκλειστικών οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων της Τουρκίας».

Με αυτά ως δεδομένα, ο Ελληνας πρωθυπουργός καθιστά σαφές στον Αμερικανό πρόεδρο ότι «η Ελλάδα δεν θα δεχθεί να διακινδυνεύσει την κυριαρχία της επί των νησιών. Ούτε θα αποδεχθεί λύσεις που ευθέως ή εμμέσως υπονομεύουν την εδαφική της ακεραιότητα και την ενότητά της ως κράτους.»

Στις 11 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους, ο Αμερικανός πρέσβης Τζακ Κιούμπις στέλνει στο αρχηγείο στην Ουάσιγκτον τηλεγράφημα σχετικά με συζήτηση που είχε με τον Καραμανλή, με αφορμή την επικείμενη επίσκεψη του απεσταλμένου του Κάρτερ στην Ανατολική Μεσόγειο, Κλαρκ Κλίφορντ. Σύμφωνα με τον πρέσβη, ο πρωθυπουργός τού λέει ότι «όλοι πρέπει να αναγνωρίσουν ότι αυτός (ο Καραμανλής) μόνος του και σχεδόν χωρίς καμία βοήθεια, ηρέμησε το ελληνικό έθνος και τους απέτρεψε από το να πάνε σε πόλεμο κατά της Τουρκίας την περίοδο των ερευνών του Sismik». Συνεχίζει λέγοντάς του ότι «είχε πληρώσει ένα τρομακτικό τίμημα» γι’ αυτό: η δημοτικότητά του είχε μειωθεί λόγω της αίσθησης ταπείνωσης της Ελλάδας από την Τουρκία, την οποία οι Ελληνες «δεν θα του συγχωρούσαν ποτέ». Ακόμα πιο ανησυχητικά, ο Καραμανλής ενημερώνει τον πρέσβη ότι «τίθενται ερωτήματα στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων για το “αν ήταν δειλός” ή αν διέθετε το σθένος να υπερασπιστεί την Ελλάδα έναντι των πολλών εχθρών της».

Μιλώντας για τον Ντεμιρέλ και την επιδίωξη εκ μέρους του μιας «μεγάλης νίκης» επί της Ελλάδας στα ζητήματα του Αιγαίου, ο Καραμανλής, κατά τα λεγόμενα του πρέσβη, εξοργίζεται τόσο που χάνει τη συνοχή των επιχειρημάτων του. Εκφράζει μάλιστα φόβους ότι ο Τούρκος ομόλογός του θα στείλει το Sismik για νέες έρευνες τους επόμενους μήνες, σε «μία ακόμα επίδειξη επιθετικότητας και ανδρισμού.»

Ο Κιούμπις χαρακτηρίζει τον συνομιλητή του «εξαιρετικά ισχυρή προσωπικότητα – δυναμικό, αυταρχικό, απολυταρχικό, απαιτητικό, έξυπνο και επικριτικό». Του αποδίδει επίσης σημαντικά αποθέματα γοητείας, τα οποία αναμένει ότι ο Ελληνας ηγέτης θα ξεδιπλώσει πλήρως στη συνάντησή του με τον κ. Κλίφορντ.

Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, σε εκτενές τηλεγράφημα της πρεσβείας προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Βανς με τον Καραμανλή, ο επιτετραμμένος Μιλς περιγράφει τον Καραμανλή ως «γεμάτο αυτοπεποίθηση, εύγλωττο» αλλά και «χαλαρό» - ως έναν ηγέτη «που έχει τον πλήρη έλεγχο». Στη συνομιλία του με τον Βανς, ο πρωθυπουργός χαρακτηρίζει τα τεκταινόμενα στην Κύπρο μετά την τουρκική εισβολή «ένα διάλογο των κωφών». Επιπλέον, αναφέρει –μοιάζει να είναι η πρώτη φορά σε αυτό το επίπεδο– την προσπάθεια της Τουρκίας να αναγάγει σε διμερές ζήτημα την υπόθεση της τουρκικής (όπως την αποκαλεί ο συντάκτης) μειονότητας στη Θράκη.

Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, πολλά έχουν αλλάξει στις ελληνοαμερικανικές και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις – και πολλά, πάρα πολλά, έχουν μείνει τα ίδια.