Στο φως το παρασκήνιο των σχέσεων των ΗΠΑ με Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο την περίοδο 1977-1980 - Ο Κάρτερ, το ελληνικό λόμπι και η χαμένη μάχη του εμπάργκο! (φωτό)‏

Σημαντικά έγγραφα σχετικά με την άρση του εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία και τις παρασκηνιακές μάχες που δόθηκαν ανάμεσα στην κυβέρνηση Κάρτερ και στο ελληνικό λόμπι στο Κογκρέσο και τη Γερουσία περιλαμβάνονται στα προσφάτως αποχαρακτηρισμένα αρχεία για τις σχέσεις των ΗΠΑ με Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο την περίοδο 1977-1980.



Εκείνη την περίοδο αμερικανοί αξιωματούχοι υποστήριζαν ότι το εμπάργκο, που είχε επιβληθεί επειδή χρησιμοποιήθηκαν αμερικανικά όπλα το 1974 με τον Αττίλα, οδηγούσε τις αμυντικές δυνάμεις της Τουρκίας σε κατάρρευση και ότι αυτό το γεγονός, με τη σειρά του, επηρέαζε ολόκληρη την δομή του ΝΑΤΟ. Ετσι, πίεζαν για την άρση του εμπάργκο και την επίτευξη συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ - Τουρκίας, όπως αναφέρουν ΤΑΝΕΑ.

Μέλη του Κογκρέσου, από την άλλη, που στήριζαν τη σύνδεση της διευθέτησης του ζητήματος της Κύπρου με το εμπάργκο υποστήριζαν ότι ο Κάρτερ, την εκλογή του οποίου είχαν υποδεχθεί με ενθουσιασμό η κυβέρνηση Καραμανλή στην Αθήνα και ο Μακάριος στη Λευκωσία, είχε αθετήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις του περί συμβολής του στην επίλυση του Κυπριακού και την «εκδίωξη του Αττίλα».

Από τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία φαίνεται ο τρόπος με τον οποίο ο πρόεδρος Κάρτερ σε συνεργασία με το στενό επιτελείο του και τις μεθόδους λόμπι του Λευκού Οίκου δρομολόγησαν την άρση του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία το 1978. Εκείνο το καλοκαίρι, παρά τις αντιδράσεις των ελληνοαμερικανών πολιτικών που είχαν καταστεί σαφείς από τις πρώτες διερευνητικές επαφές στις αρχές του 1977, το Κογκρέσο υπερψήφισε την άρση έτσι ώστε να βελτιωθούν οι ραγδαίως επιδεινούμενες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ - Τουρκίας υπό την πίεση των κινδύνων για τη βιωσιμότητα του ΝΑΤΟ. Εκείνη την περίοδο η Ελλάδα βρισκόταν εκτός του στρατιωτικού σκέλους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και προσπαθούσε να ορθοποδήσει έπειτα από την επταετία της δικτατορίας.

Οι στενοί συνεργάτες του Κάρτερ, από τον επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Ζμπίγκνιου «Ζμπιγκ» Μπρεζίνσκι έως τον υπουργό Εξωτερικών Σάιρους Βανς και τον ειδικό απεσταλμένο του προέδρου σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο, ανάμεσα σε άλλα, συμφωνούσαν και στο εξής: λέγοντας Greek Lobby όλοι τους καταλάβαιναν ότι μιλούσαν για τον ελληνοαμερικανό γερουσιαστή Πολ Σαρμπάνη και τον βουλευτή Τζον Μπραδήμα.



Οι δυο τους ήταν από τους πλέον συχνά αναφερόμενους στις συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων που γίνονταν στο πλαίσιο της χάραξης στρατηγικής για την άρση του εμπάργκο όπλων και τις μελλοντικές πωλήσεις όπλων και στρατιωτικής βοήθειας προς την Τουρκία. Και οι δυο τους αντιμετωπίζονταν ως εμπόδια στα σχέδια του Κάρτερ που είχαν αρχίσει να καταστρώνονται τουλάχιστον έναν χρόνο πριν από την ψήφιση της άρσης στο αμερικανικό Κογκρέσο.
Ηδη από τις αρχές Μαρτίου 1977 ο Σαρμπάνης σε συζήτησή του με τον υπουργό Εξωτερικών Σάιρους Βανς φαίνεται να τονίζει ότι θεωρεί το συνολικό ποσό στρατιωτικής βοήθειας που συζητιόταν να διατεθεί στην Τουρκία υπερβολικά υψηλό - τότε υπολογιζόταν σε περίπου 1 δισ. δολάρια - συγκριτικά με την πρόοδο και τη συνεισφορά των Τούρκων για την επίλυση του Κυπριακού. Και ζήτησε από τον υπουργό να μειώσει σημαντικά το ποσό.

Εναν μήνα αργότερα στα σχέδια της κυβέρνησης Κάρτερ, εκτός από την αύξηση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Τουρκία, συμπεριελήφθη επίσης να δοθεί πράσινο φως για την προμήθεια πολεμικών αεροσκαφών F-4, υπό την ομπρέλα προτάσεων που είχαν διατυπωθεί από το ΝΑΤΟ. Τότε φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι άνθρωποι του Κάρτερ θεωρούσαν τους Ελληνοαμερικανούς εντελώς απέναντί τους. «Περιμένουμε ότι το Greek Lobby στο Κογκρέσο θα εναντιωθεί σε κάθε βοήθεια προς την Τουρκία» αναφέρεται σε πρακτικά συζητήσεων. Μάλιστα, ο γερουσιαστής και ο βουλευτής θεωρούσαν ότι η προτεινόμενη εξαίρεση των F-4 από το εμπάργκο όπλων αντιστοιχούσε σε τριπλασιασμό του ποσού των 175 εκατ. δολαρίων που προτεινόταν ως στρατιωτική βοήθεια εκείνο το έτος.



Επειτα από πολλούς μήνες πιέσεων από τον Λευκό Οίκο, από το υπουργείο Εξωτερικών και από υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ το Κογκρέσσο συμφώνησε υπέρ της Τουρκίας. Η Γερουσία στις 25 Ιουλίου 1978 υπερψήφισε, με 57 ψήφους έναντι 42, την άρση του εμπάργκο και ενέκρινε το ποσό των 2,8 δισ. δολαρίων για πωλήσεις ξένων όπλων. Ανάμεσα σε άλλα, περιελήφθη και ένας όρος: κάθε δύο μήνες ο πρόεδρος των ΗΠΑ να ενημερώνει με αναφορά το Κογκρέσο όσον αφορά την πρόοδο των διαπραγματεύσεων για την Κύπρο...