Ανοίξτε τον φάκελο δίαιτα: γλουτένης ή ζώνης, Άτκινς ή Ντούκαν, του αέρα ή φούμαρα; Πόσο επικίνδυνες, πόσο αθώες και ποσο γελοίες είναι οι δίαιτες των σταρς ή οι δίαιτες σταρς!

Tέλειο σώμα σε επτά ημέρες», «Χάστε τα περιττά κιλά πριν από την πρώτη βουτιά». Αν οι εφιάλτες των γυναικών λίγο πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές είχαν τίτλο, θα ήταν ένας από αυτούς. Αν είχαν εικονογράφηση, θα ήταν γεμάτοι με καλλίγραμμα θηλυκά, που δροσίζουν τα στιλπνά κορμιά τους παίζοντας με τα κύματα και συγκεντρώνοντας βλέμματα θαυμασμού. Αυτή την ουτοπία -που δεν υπάρχει παρά μόνο στην εικονική πραγματικότητα του photoshop- αποφασίζουν να κυνηγήσουν εκατομμύρια γυναίκες, που αυταπατώνται ότι θα αποκτήσουν αψεγάδιαστο κορμί εν μια νυκτί, ακολουθώντας «θαυματουργές δίαιτες» που το μάρκετινγκ, τα «κορίτσια» στο chat και οι «φίλοι» στο Facebook εγγυώνται τα αποτελέσματά τους.

Πριν από λίγες εβδομάδες η Ενωση Βρετανών Διαιτολόγων (British Dietetic Association) δημοσίευσε μια λίστα με τις πιο επικίνδυνες δημοφιλείς δίαιτες, τις οποίες συνιστά να αποφεύγουν όσοι θέλουν να χάσουν βάρος. Ανάμεσά τους είναι η Breatharian diet ή, σε ελεύθερη απόδοση, «δίαιτα του αέρα», που παραδέχτηκε ότι ακολούθησε η Μισέλ Φάιφερ, στην οποία κάποιος χορταίνει προσποιούμενος ότι τρώει από το πιάτο που έχει μπροστά του και απλώς καταπίνει... αέρα. Επίσης, η δίαιτα χωρίς γλουτένη που ακολουθεί η Γκουίνεθ Πάλτροου, η πολύ γνωστή δίαιτα Ντουκάν -ο εμπνευστής της, γιατρός Πιερ Ντουκάν, διεγράφη από τον ιατρικό σύλλογο της Γαλλίας-, και η Alcorexia/Drunkorexia diet της Lady Gaga, που προβλέπει πρόσληψη λίγων θερμίδων στη διάρκεια της εβδομάδας, ώστε να υπάρχει περιθώριο για κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ το Σαββατοκύριακο! Οι ειδικοί της Ενωσης προειδοποιούν σε υψηλούς τόνους ότι κάποιες από αυτές μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο από ασιτία!

Tης Μαρίας Αθανασίου, Καθημερινή

«Πρόκειται για δίαιτες της μόδας, που προωθεί το μάρκετινγκ και δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα», εξηγεί ο δρ Γιώργος Πανοτόπουλος, παθολόγος - διατροφολόγος. «Η παχυσαρκία δεν είναι διαιτολογικό πρόβλημα, είναι αρρώστια που καθορίζεται από γονίδια. Τρεις παράγοντες, “ψυχή, φαγητό και άσκηση”, μπορεί να οδηγήσουν ή όχι στην παχυσαρκία. Δηλαδή το άτομο έχει τα γονίδια και, αν κάποιος από τους τρεις ή και όλοι αυτοί οι παράγοντες δεν πάνε καλά, δημιουργείται πρόβλημα. Είναι λάθος όμως ένας άνθρωπος να θεωρεί την παχυσαρκία διαιτολογικό φαινόμενο και είναι ανόητο να προσπαθήσει να θεραπεύσει μια αρρώστια κάνοντας δίαιτα για δύο-τρεις μήνες».

Πρωτεϊνικές δίαιτες: Επιβαρύνουν την καρδιά και τα νεφρά

Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και όσον αφορά τις καταστροφικές συνέπειες που έχουν οι δίαιτες εξπρές στην υγεία. «Μια δίαιτα που γενικά δεν είναι ισορροπημένη δεν έχει όλα τα διατροφικά συστατικά και σε καλή αναλογία μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, αναιμία, τριχόπτωση, κόπωση, υπνηλία. Οσες βασίζονται στην πολλή πρωτεΐνη, άρα και στο λίπος, επιβαρύνουν τα νεφρά και την καρδιά οδηγώντας σε νεφρική ανεπάρκεια και καρδιαγγειακές επιπλοκές. Τέλος, τα κορίτσια μπορεί να διαπιστώσουν προβλήματα στον κύκλο της περιόδου και στη γονιμότητα», προειδοποιεί ο δρ Πανοτόπουλος. Με τη βοήθειά του, θα αναλύσουμε μερικές από τις πιο γνωστές δίαιτες, δίνοντας έμφαση στους κινδύνους που κρύβουν για την καλή υγεία του σώματός μας.

Οπως μαρτυρεί και το όνομά τους, βασίζονται κατά κύριο λόγο στην κατανάλωση πρωτεϊνών και αποκλείουν τους υδατάνθρακες. Η γνωστότερη αυτής της κατηγορίας είναι η Ατκινς, που παραμένει ιδιαίτερα δημοφιλής. Επιτρέπει την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, πουλερικών, τυριών (πλήρη σε λιπαρά) και βουτύρου και αποκλείει το γάλα, το γιαούρτι, τα ζυμαρικά, το ρύζι, την άσπρη ζάχαρη, το άσπρο ψωμί, τα φρούτα και τα λαχανικά. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η δίαιτα Σκάρσντεϊλ, που βασίζεται στις πρωτεΐνες, στα λαχανικά (αυτή είναι και η διαφορά της με την Ατκινς) και στο νερό και υπόσχεται απώλεια δέκα κιλών σε δύο εβδομάδες.

Το σχόλιο του γιατρού:

Η φιλοσοφία των μονομερών ή και πρωτεϊνικών διαιτών είναι απλοϊκή: δίνοντας πολλή πρωτεΐνη (ψάρι, κρέας, αυγό, κοτόπουλο) και καθόλου υδατάνθρακες (ψωμί, παξιμάδι, δημητριακά, μακαρόνια), θα κάνω το σώμα να χρησιμοποιεί ως κύριο καύσιμο το λίπος και την πρωτεΐνη - γιατί αυτές οι τροφές έχουν λίπος. Επειδή δεν λαμβάνει υδατάνθρακες, το σώμα παράγει οξόνη και ο άνθρωπος «ντοπάρεται», αισθάνεται ευεξία. Αυτές οι δίαιτες όμως, επειδή δεν προκαλούν κατά κύριο λόγο απώλεια λίπους, αλλά μυών και νερού, δεν έχουν μόνιμα αποτελέσματα. Η επανάκτηση του βάρους είναι ραγδαία και είναι κυρίως αύξηση λίπους (φαινόμενο γιο-γιο). Ταυτόχρονα είναι δίαιτες αθηρογόνες (πλούσιες σε λιπαρά) και, πλην των άλλων, επιβαρύνουν καρδιαγγειακή και νεφρική λειτουργία και, βέβαια, προκαλούν ελλείψεις ορισμένων διατροφικών συστατικών (μαγνήσιο, βιταμίνες Β).

Δίαιτες νέας γενιάς: Προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης

Η δίαιτα Flexitarian προκύπτει από το συνδυασμό των λέξεων «ευέλικτος» (flexible) και «χορτοφάγος» (vegetarian) και έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής μετά την κυκλοφορία του βιβλίου «The Flexitarian Diet» της διατροφολόγου Ντον Τζάκσον Μπλάτνερ, το 2009. Βασίζεται στη διαπίστωση ότι οι χορτοφάγοι είναι κατά κανόνα άνθρωποι με χαμηλό σωματικό βάρος και λίπος, επειδή όμως η χορτοφαγία είναι πολύ περιοριστική ως διατροφή, η flexitarian diet επιτρέπει την κατανάλωση κρέατος όταν κάποιος αισθανθεί ότι το έχει ανάγκη. Στις τροφές που υπαγορεύει περιλαμβάνεται το «νέο κρέας», όπως τόφου, φασόλια, φακές, αρακάς, ξηροί καρποί και αυγά, φρούτα και λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, γαλακτοκομικά, γλυκαντικές ύλες και μπαχαρικά (τα πάντα μεταξύ αποξηραμένων μυρωδικών, ντρέσινγκ, νέκταρ αγαύης και γλυκαντικών υποκατάστατων).

Αντίστοιχα, η «δίαιτα των 8 ημερών» βρέθηκε στη λίστα της Google με τις πιο δημοφιλείς δίαιτες για το 2013. Υπόσχεται θεαματική απώλεια βάρους σε μόλις οκτώ ημέρες και προβλέπει: Την πρώτη και δεύτερη ημέρα γιαούρτι με λίγα λιπαρά, την τρίτη και τέταρτη ημέρα ρύζι, την πέμπτη και έκτη ημέρα πατάτες και την έβδομη και όγδοη ημέρα κοτόπουλο. Προαιρετικά, προτείνει μία μέρα «μηδέν», πριν ξεκινήσει η δίαιτα, που γίνεται αποτοξίνωση με νερό, χυμούς, ροφήματα, χωρίς προσθήκη ζάχαρης. Απαραίτητη είναι η κατανάλωση καθημερινά δύο λίτρων νερού και ροφημάτων, ενώ οι τροφές πρέπει να είναι βραστές, ωμές, ψητές ή στον ατμό. Δεν επιτρέπονται σε καμία περίπτωση τα αναψυκτικά, το αλκοόλ και η ζάχαρη.

Το σχόλιο του γιατρού: Πρόκειται για την αποθέωση του μάρκετινγκ. Αυτές οι δίαιτες δεν τεκμηριώνονται επιστημονικά, υπάρχουν μόνο σε επίπεδο μίντια και διαφήμισης. Βλάπτουν γιατί δεν σκεφτόμαστε το πρόβλημα συνολικά, ακολουθούνται λίγο πριν από τα πρώτα μπάνια ή λίγο πριν από ένα γάμο. Είναι λάθος ως φιλοσοφία, γιατί είναι αποσπασματική θεώρηση ενός χρόνιου προβλήματος. Ευνοούν τη μονοφαγία, που οδηγεί σε αμηχανία ή βαρεμάρα. Ο οργανισμός δεν παίρνει όλη την γκάμα των τροφών και των θρεπτικών στοιχείων. Επιβαρύνουν τα νεφρά και, φυσικά, τις νοητικές λειτουργίες και το «θυμικό», προκαλούν προβλήματα στις λειτουργίες της συγκέντρωσης και της μνήμης και ευερεθιστότητα. Ανθρωποι που τις ακολουθούν στις ακραίες τους μορφές ή με υπερβολική αυστηρότητα κινδυνεύουν να λιμοκτονήσουν.

Δίαιτες των σταρ: Από δυνητικά αθώες μέχρι επιβλαβείς

Οι «μοδάτες» δίαιτες καθιερώνονται από τους αστέρες του Χόλιγουντ, τις στάρλετ του Μπέβερλι Χιλς και τα social media, δεν έχουν επιστημονική βάση, αλλά βρίσκουν οπαδούς ανάμεσα στους ανυποψίαστους υπέρβαρους ή γκρούπις αυτού του κόσμου. Η δίαιτα South beach έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής όταν γνωστοποιήθηκε ότι την ακολουθεί η Νικόλ Κίντμαν. Διαχωρίζει τους καλούς από τους κακούς υδατάνθρακες και αντίστοιχα τα καλά και τα κακά λίπη, επιτρέπει τα πρώτα (άπαχο βοδινό, πουλερικά χωρίς την πέτσα, ψάρια και οστρακοειδή, μοσχάρι, τυριά με λίγα ή μηδέν λιπαρά, ξηροί καρποί, αυγά, λαχανικά) και αποκλείει τα δεύτερα (λιπαρά τυριά, ντομάτες, γλυκοπατάτες, καρότα, παντζάρια, γαλακτοκομικά, φρούτα, χυμοί, άμυλα, αλκοόλ).

Η Μαντόνα και η Σάντρα Μπούλοκ ακολουθούν τη δίαιτα της ζώνης, που υπαγορεύει ότι η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων πρέπει να προέρχεται κατά 40% από υδατάνθρακες, 30% από πρωτεΐνες και 30% από λιπαρά. Η Βικτόρια Μπέκαμ, από την άλλη, διατηρεί τη σιλουέτα της με τη βοήθεια της δίαιτας των ομάδων αίματος, που ορίζει συγκεκριμένο διατροφολόγιο ανάλογα με την ομάδα αίματος εκείνου που θέλει να χάσει βάρος. Συγκεκριμένα η θεωρία υποστηρίζει ότι όσοι ανήκουν στην ομάδα 0 κατάγονται από κυνηγούς και πρέπει να καταναλώνουν ζωικές πρωτεΐνες, όσοι έχουν ομάδα αίματος Α είναι απόγονοι αγροτών και πρέπει να τρέφονται με λαχανικά και όσοι ανήκουν στην ομάδα Β και άρα κατάγονται από νομάδες πρέπει να τρώνε ψάρια και κόκκινο κρέας. Διαφορετικής φιλοσοφίας είναι η αλκαλική δίαιτα, που υποστηρίζει ότι η κατανάλωση τροφών όπως τα λαχανικά, τα φρούτα, οι ξηροί καρποί, τα όσπρια, που προκαλούν την παραγωγή αλκαλικών, βοηθά στη μείωση του βάρους. Στις ακραίες, τέλος, κατατάσσονται οι μονοφαγικές δίαιτες, που επιτρέπουν την κατανάλωση μόνο μιας τροφής, π.χ. fruitarian diet (μόνο με φρούτα), pescetarian diet (μόνο ψάρια, λαχανικά, φρούτα), δίαιτα της πατάτας, του ανανά κ.ο.κ.

Το σχόλιο του γιατρού: Οι «μοδάτες» είναι ακριβώς αυτό που λέει και το όνομά τους. Ερχονται και παρέρχονται... Ανάλογα με το πόσο στερητικές είναι, μπορεί να είναι από δυνητικά αθώες μέχρι επιβλαβείς. Η έλλειψη βασικών βιταμινών και μετάλλων που συνεπάγονται αρκετές από αυτές ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες τόσο στις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού όσο και στην ψυχολογία και στη λειτουργία του εγκεφάλου. Στηρίζονται σε αποσπασματικά στοιχεία ψευδοεπιστημονικότητας. Ούτε οι συνδυασμοί, ούτε οι ομάδες αίματος ή οι ζώνες ή η αλκαλοποίηση των τροφών αποδείχθηκε τεκμηριωμένα ότι προσφέρουν κάτι στο παζλ που είναι η παχυσαρκία.

Μεσογειακή διατροφή: Ενας σωστός τρόπος για να χάσουμε βάρος

Πρόκειται για έναν αποδεδειγμένα υγιεινό και ωφέλιμο τρόπο διατροφής, που στηρίζεται στα φρούτα, στα λαχανικά, στα ψάρια, στα όσπρια, στο ελαιόλαδο, επιτρέπει την κατανάλωση, με μέτρο, ψωμιού, δημητριακών, ζυμαρικών, γαλακτοκομικών, ρυζιού, αυγών, πουλερικών και περιορίζει το κόκκινο κρέας. Η φιλοσοφία της ωστόσο δεν είναι τόσο φιλοσοφία διατροφής όσο ζωής και ευνοεί τη σωματική άσκηση, την επαφή με το φυσικό περιβάλλον, το φαγητό και το κρασί της παρέας, τη χαλάρωση, το κέφι.

Το σχόλιο του γιατρού: Είναι σωστή διατροφή, περιλαμβάνει ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Εάν προσέξει κανείς τις τροφές που είναι υγιεινές αλλά και παχυντικές ταυτόχρονα (π.χ. ελαιόλαδο ή ξηροί καρποί) και ακολουθήσει και επαρκή σωματική δραστηριότητα, η μεσογειακή δίαιτα είναι ένας τρόπος διατροφής χρήσιμος στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Χαρακτηρίζεται από το ότι δεν τρώμε κατά μόνας αλλά με την οικογένεια ή με παρέα και περιλαμβάνει σπιτικό φαγητό και όχι έτοιμο. Ακολουθείται από ανθρώπους που έχουν και σωματική δραστηριότητα. Επίσης πίνουν οινόπνευμα όχι κατά μόνας, όπως είναι το σκανδιναβικό πρότυπο, αλλά με παρέα. Η διατροφή έχει άφθονες φυτικές ίνες, κύρια πηγή λίπους είναι το ελαιόλαδο (πλούσιο σε μονοακόρεστα), ψάρι (που είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες και ωμέγα τρία), σαλάτες, φρούτα, λαχανικά, (πλούσια σε βιταμίνες, φυτοχημικά και φυτικές ίνες). Μας ωφελεί αρχικά στην ψυχή μας, γιατί είμαστε πιο χαρούμενοι, ευτυχισμένοι, ανθρώπινοι, δεν βλέπουμε το φαγητό σαν αυτοσκοπό, αλλά σαν τρόπο ζωής. Κάνει καλό στο καρδιαγγειακό σύστημα, γιατί οι τροφές που περιλαμβάνει προστατεύουν την καρδιά και τα αγγεία, και πιθανότατα βοηθά στην πρόληψη εκφυλιστικών αλλοιώσεων του εγκεφάλου, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η άνοια, ενώ ωφελεί σίγουρα τη νεφρική λειτουργία. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε τη μεσογειακή διατροφή, αλλά σε όλη της τη διάσταση. Το να έχει φάει κανείς junk food και μετά ένα λαδερό δεν είναι μεσογειακή δίαιτα.

2-4 κιλά τον μήνα με ισορροπημένα γεύματα

Η σοβαρότητα στην προσέγγιση της «νόσου» της παχυσαρκίας είναι το κλειδί στη σωστή αντιμετώπισή της. Ο ασθενής θα πρέπει να αναλογιστεί τους λόγους (αν υπάρχει αντικειμενικό πρόβλημα βάρους και όχι μια επίπλαστη ανάγκη να αλλάξει την εικόνα του) που τον οδηγούν στην απόφαση να μειώσει το σωματικό του βάρος. Στη συνέχεια να επισκεφτεί τον οικογενειακό ή προσωπικό του γιατρό, ο οποίος και θα τον συμβουλεύσει ποιο διαιτολόγιο θα πρέπει να ακολουθήσει ώστε να χάσει βάρος με ασφάλεια και η προσπάθειά του να έχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τον δρα Πανοτόπουλο, «θα πρέπει να προβλέπονται ισορροπημένα γεύματα, η απώλεια των κιλών να κυμαίνεται μεταξύ 2 και 4 το μήνα, να μη λαμβάνονται λιγότερες από 1.200 θερμίδες την ημέρα. Αλλωστε,
ο εαυτός μας είναι πολύτιμος, ας μην τον κακοποιούμε».

Στέλλα Ηρακλειανού, διαβητολόγος: Συνεργασία με τον γιατρό

Πολύ σημαντική για μια επιτυχημένη προσπάθεια απώλειας βάρους είναι η συνεργασία του ασθενούς με τον γιατρό του, η οποία θα καθορίσει το κατάλληλο διαιτητικό πρόγραμμα ή πλάνο, όπως το χαρακτηρίζει η αμερικανική διαβητολογική εταιρεία.
Η μεσογειακή διατροφή είναι η μόνη που αποδεδειγμένα μειώνει τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών παθήσεων κατά 30%, και αυτό πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Οσον αφορά το διαβήτη τύπου 2, προτιμάμε δίαιτες που προβλέπουν την κατανάλωση 500 ή 1.000 θερμίδων λιγότερων ημερησίως, ώστε να δημιουργηθεί αρνητικό ισοζύγιο. Συνιστώνται μικρά και συχνά γεύματα, τρία κύρια και δύο-τρία μικρογεύματα την ημέρα και από τις έξι ομάδες τροφίμων, του γάλακτος, του κρέατος, του ψωμιού, του λίπους, των φρούτων και των λαχανικών.

Στέλλα Θεμελή, ψυχοθεραπεύτρια, παιδοψυχίατρος: Το βάρος είναι σύμπτωμα

Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το βάρος τους πρέπει να λάβουν υπόψη τους δύο παράγοντες στην αναζήτηση της αιτίας της παχυσαρκίας: αν υπάρχουν παθολογικοί / οργανικοί λόγοι και αν υπάρχουν ψυχολογικά αίτια. Υπάρχει η συναισθηματικού τύπου υπερφαγία, όπου η κατανάλωση τροφής σχετίζεται με ψυχοπιεστικές καταστάσεις, για το άτομο το φαγητό είναι τρόπος διαφυγής και ανακούφισης, αντί να λύσει το πρόβλημά του, το «καταπίνει». Για έναν τέτοιο άνθρωπο, η απάντηση δεν είναι η δίαιτα, θα πρέπει να αλλάξει την αντίληψή του και τον τρόπο σκέψης, να δει τα πραγματικά του προβλήματα και να βρει τρόπους να τα λύσει και όχι απλώς να τα ανακουφίσει. Τόσο πριν από την έναρξη της δίαιτας όσο και στη διάρκειά της θα πρέπει να πολεμάμε σε δύο μέτωπα, σε αυτό της ζυγαριάς και σε αυτό της ψυχολογίας. Είναι συνδυασμός. Θα πρέπει να υπάρχει μια πιο ολιστική, ολοκληρωμένη προσέγγιση και δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο βάρος, το βάρος είναι σύμπτωμα.
Οι δίαιτες εξπρές στέκονται στην επιφάνεια, αποφεύγουν το πραγματικό πρόβλημα.