Φσσστ! Το χωριό που επικοινωνεί με σφυρίγματα! Κινδυεύει να εξαφανισθεί η «γλώσσα», που έγινε γνωστή μετά από ένα αεροπορικό δυστύχημα... (φωτο+βίντεο)

Το χωριό Αντιά στο Κάβο Ντόρο βρίσκεται στη Νότια Εύβοια ανάμεσα στις κορυφές Αηδόνι και Μηλιά, του όρους Όχη και σχεδόν 40 χιλιόμετρα μακριά από την Κάρυστο. Οι λιγοστοί κάτοικοι χρησιμοποιούν ένα δικό τους κώδικα επικοινωνίας, τη σφυριά. Η σφυριά είναι μια γλώσσα που βασίζεται αποκλειστικά στα σφυρίγματα. Κάποιος που δεν μιλάει αυτή τη γλώσσα, ακούγοντας τη, δεν αναγνωρίζει καμία λέξη παρά μόνο διαφορετικού είδους σφυρίγματα. Κι όμως κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου με αποτέλεσμα η σύνθεσή τους, να δημιουργεί ολόκληρες λέξεις και προτάσεις.

Η προέλευση της σφυριάς

Μέχρι σήμερα δεν είναι εξακριβωμένο πώς ξεκίνησαν οι κάτοικοι της Αντιάς να μιλούν τη γλώσσα των σφυριγμάτων. Πιθανολογείται ότι λόγω της φυσιολογίας του αρχικού οικισμού που βρισκόταν ψηλότερα και άρα πολύ εκτεθειμένος στους ισχυρούς ανέμους, οι κάτοικοι χρειάστηκαν έναν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας. Οι φθόγγοι της κανονικής γλώσσας χάνονταν με τον αέρα, ενώ τα πιο διαπεραστικά σφυρίγματα έφταναν από κορυφή σε κορυφή.

Μια άλλη εκδοχή θέλει τη σφυριά να επινοήθηκε για την προστασία των κατοίκων από ληστές ή άλλου είδους επιδρομές. Μέσω των σφυριγμάτων, μπορούσε να προειδοποιήσει ο ένας τον άλλο για τον επερχόμενο κίνδυνο από σχετικά μεγάλη απόσταση και χωρίς κανείς άλλος να καταλαβαίνει. Οι σφυρικτές γλώσσες έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς σε περιόδους πολέμου για μυστικές συνεννοήσεις. Λέγεται ότι ένας είδος σφυριάς χρησιμοποιούσαν και οι Έλληνες αντάρτες στα βουνά.... 

Ένα άλλο σενάριο συνδέει τη σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς με την Περσική καταγωγή ορισμένων κατοίκων. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, μετά την ήττα στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας οι Πέρσες εγκατέλειψαν τους στρατιώτες, που είχαν τοποθετήσει στην περιοχή της Καρύστου, για να φυλάνε Έλληνες αιχμαλώτους. Οι Πέρσες που έμειναν στην περιοχή διασκορπίστηκαν και ανακατεύτηκαν με τους γηγενείς μέχρι που αφομοιώθηκαν. Πολλοί πιστεύουν ότι οι Πέρσες και οι απόγονοί τους μιλούσαν τη σφυριά και τη διέδωσαν στους Έλληνες. Όποια κι αν είναι η αλήθεια για την προέλευση της γλώσσας, γεγονός είναι πως διατηρήθηκε στο πέρασμα των χρόνων περνώντας από γενιά σε γενιά.

Το αεροπορικό δυστύχημα που έκανε γνωστή τη σφυριχτή γλώσσα

Παρόλο που η προέλευση της σφυριάς της Αντιάς, αναζητείται στα βάθη των αιώνων, η σφυριχτή γλώσσα έγινε γνωστή μόλις τον Μάρτιο του 1969. Την παραμονή του Ευαγγελισμού, ένα ιδιωτικό αεροσκάφος που είχε ξεκινήσει από τη Ρόδο με προορισμό την Αθήνα κατέπεσε σε μια πλαγιά του όρους Όχη. Μετά από έρευνες το αεροσκάφος βρέθηκε αλλά όχι και ο πιλότος Γιάννης Σοφιανόπουλος της εταιρίας ΧΡΩΠΕΙ. Οι συγγενείς του όρισαν εύρετρο ενός εκατομμυρίου δραχμών και οι κάτοικοι της περιοχής που ήξεραν καλά τις πλαγιές έσπευσαν να βοηθήσουν στις έρευνες. Τότε για πρώτη φορά η σφυριά έφτασε στα αυτιά ξένων. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τη σφυριχτή τους γλώσσα για να συνεννοούνται μεταξύ τους για τη πορεία των ερευνών. Λίγες ημέρες μετά, βρέθηκε το πτώμα του πιλότου. Έτσι έγινε γνωστή η γλώσσα των κατοίκων που ήταν κρυμμένη στην Αντιά για πολλά χρόνια. Κατά καιρούς αρκετοί γλωσσολόγοι έχουν μελετήσει τη σφυριά της Αντιάς, ενώ έχει προταθεί να αναγνωριστεί σαν προστατευόμενη γλώσσα από την UNESCO.... 

Το 1980 και το 2010 γυρίστηκαν δύο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για την Αντιά, τα οποία όμως δεν έτυχαν μεγάλης προβολής. Με το πέρασμα του χρόνου η σφυριά κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι νεότερες γενιές έχουν εγκαταλείψει την Αντιά, με αποτέλεσμα οι περίπου 30 εναπομείναντες κάτοικοι, να είναι και οι τελευταίοι σφυριχτές. Η εκμάθηση της σφυριάς γίνεται μόνο προφορικά και αυτό καθιστά τη διάδοσή της ακόμα δυσκολότερη. Ο καλύτερος σφυριχτής του χωριού έφυγε πρόσφατα από τη ζωή. Από τους υπάρχοντες κατοίκους της Αντιάς, οι περισσότεροι καταλαβαίνουν τη σφυριχτή γλώσσα αλλά πολλοί λιγότεροι είναι εκείνοι που τη μιλούν.

Τον περασμένο Αύγουστο πραγματοποιήθηκε από το Δήμο Καρύστου, το πρώτο φεστιβάλ σφυριχτής γλώσσας με την ελπίδα η σφυριά να αναβιώσει και να μη χαθεί για πάντα. Δείτε στο βίντεο από το οδοιπορικό του «Μένουμε Ελλάδα», έναν διάλογο στη γλώσσα της σφυριάς. Στο 4.29 η κάμερα συναντά τους τελευταίους σφυριχτές της Αντιάς.

Πηγή: Μηχανή του Χρόνου