Βικτόρα Χίσλοπ: «Τον Ερντογάν τον φοβάμαι. Είναι δικτάτορας!»

Ένα βιβλίο που έχει θέμα την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974 και για τον αγώνα δυο οικογενειών να μείνουν ζωντανές.

Η βρετανίδα βραβευμένη συγγραφέας μιλά για το Κυπριακό, την Αμμόχωστο, για την Τουρκία και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις αντιδράσεις που προκάλεσε το βιβλίο της, το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Διόπτρα και έχει μεταφραστεί ήδη σε 14 γλώσσες. 

Συνέντευξη: Πάνος Βασιλάκης

Το 2005, μετά την επίσκεψή σας στη Σπιναλόγκα, γράψατε «Το Νησί». Πώς αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο με θέμα την τουρκική εισβολή στην Κύπρο;

Αφορμή ήταν μία επίσκεψή μου στην Κύπρο το 1978 για διακοπές λίγο μετά την εισβολή, αλλά τότε δεν ταξίδεψα πάρα πολύ. Πρόσφατα, πριν τρία χρόνια πήγα στην Αμμόχωστο για πρώτη φορά, κοντά στα συρματοπλέγματα και είδα πώς ήταν μέσα. Ήταν ένα μεγάλο σοκ να βλέπεις κατεστραμμένα τα ξενοδοχεία, τα μαγαζιά και δεν ήταν τόσο διαφορετικό από τα συναισθήματα που βίωσα στην επίσκεψη που είχα κάνει το 2005 στη Σπιναλόγκα. Μένοντας δίπλα στα συρματοπλέγματα και βλέποντας τους τούρκους στρατιώτες απέναντι, ένιωσα την ατμόσφαιρα να είναι εχθρική. Οι ταμπέλες έγραφαν «Keep out», «No photographs». Τότε σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να γράψω κάτι για αυτό. Κάθε μέρα ο ήλιος ανατέλλει, η Αμμόχωστος όμως είναι εκεί ακόμα, σαν φυλακή. Θεώρησα ότι δεν πρέπει να τη ξεχάσουμε.

Πόσο καλά γνωρίζατε τα γεγονότα του ‘74 πριν τη συγγραφή του βιβλίου; 

Στην Αγγλία που ήμουν ήταν ένα μεγάλο γεγονός εκείνη την εποχή, αλλά σιγά-σιγά ξεχάστηκε. Τις πρώτες μέρες ήταν πρωτοσέλιδο, μετά η είδηση εμφανίστηκε στην δεύτερη, μετά στην τέταρτη σελίδα και στο τέλος εξαφανίστηκε. Δεν ήξερα πάρα πολλά πράγματα για τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Για το βιβλίο, πριν τρία χρόνια έκανα μεγάλη έρευνα για να μάθω τι είχε γίνει.

Πόσες φορές επισκεφτήκατε την Κύπρο και τι έρευνα κάνατε;

Δεν θυμάμαι ακριβώς πόσες, πάνω από 10 φορές πάντως. Έμεινα στη Λευκωσία, πολύ κοντά στο σημείο που χωρίζει τις δύο πλευρές. Το επισκεπτόμουν συχνά, είχα κάνει φιλίες και με Τουρκοκυπρίους. Επισκέφτηκα την Αρχιεπισκοπή -όλοι τους είναι πάρα πολύ ευγενικοί- και μου έδωσαν βιβλία για την Αμμόχωστο και χάρτες. Μερικές φορές ταξίδεψα και στη βόρεια Κύπρο και επισκέφτηκα την Καρπασία. Εκεί συνάντησα Ελληνοκυπρίους που ζουν ακόμα εκεί που δεν ήθελαν να φύγουν από τα σπίτια τους όταν έγινε η εισβολή.

Την Αμμόχωστο την έχετε επισκεφτεί;

Είχα πάρει άδεια να την επισκεφτώ αλλά τελικά μου την ακύρωσαν οι Τούρκοι. Γύρισα γύρω-γύρω από το φράχτη και έβγαλα πάρα πολλές φωτογραφίες. Πήγα στον Δήμαρχο τον Τουρκοκυπρίων και από ένα πολύ ψηλό κτήριο στάθηκα και είδα την πόλη. Από τη μία μεριά έβλεπες τα ξενοδοχεία που ήταν χτισμένα στην παραλία. Από την άλλη πλευρά όμως έβλεπες και άλλα κτήρια, μικρά σπίτια, τα μαγαζιά, τα εστιατόρια. Όλα εγκαταλελειμμένα και κατεστραμμένα. Βλέποντας αυτή την εικόνα αποφάσισα να συνεχίσω, δεν ήταν πρόβλημα που δεν την είχα επισκεφτεί.

Ήταν δύσκολο να γράψετε για μια πόλη που δεν είχατε επισκεφτεί;

Όχι ακριβώς. Η αρχή -που περιγράφεται στο βιβλίο- αφορά την ιστορία πριν το 1972 και δεν μπορούσα να πάω στο παρελθόν έτσι κι αλλιώς. Για την Αμμόχωστο έχω δει φωτογραφίες, ταινίες, μίλησα με ανθρώπους, τους ρώτησα πώς ήταν η ζωή, τι έκαναν, πώς περνούσαν τη μέρα τους. Το 1974 μπορούσα να φανταστώ πώς ήταν η κατάσταση. Όσον αφορά το ξενοδοχείο (σ.σ. που διαδραματίζεται η υπόθεση του βιβλίου), είναι καθαρά δημιούργημα της φαντασίας μου, δεν υπάρχει τέτοιο ξενοδοχείο στην πραγματικότητα.

Γιατί επιλέξατε το τίτλο «Ανατολή» για το βιβλίο αλλά και για το ξενοδοχείο;

Για πάρα πολύ καιρό αφότου είχα τελειώσει, δεν είχα τίτλο ούτε για το βιβλίο ούτε για το ξενοδοχείο. Έψαχνα αλλά δεν ήταν εύκολο, δεν ξέρω γιατί. Είχα μεγάλες λίστες με προτεινόμενους τίτλους αλλά κανένας δεν μου έκανε. Είχα δώσει διαφορετικά ονόματα αλλά δεν ήμουν ικανοποιημένη. Δίνοντας ένα όνομα σε ένα ξενοδοχείο, του δίνεις μια προσωπικότητα, ένα χαρακτήρα. Το ίδιο ισχύει και σε ένα βιβλίο. Μία μέρα μίλησα με ένα φίλο από εδώ την Ελλάδα και μου είπε «γιατί όχι Ανατολή;» Μέσα στο βιβλίο περιγράφω την ανατολή του ήλιου που ξεπρόβαλε κάθε πρωί και ήταν ορατή από τα παράθυρα του ξενοδοχείου. Ξαφνικά είπα «αυτός είναι ο τίτλος» και για το βιβλίο αλλά και για το ξενοδοχείο. 

Τι είδους μυθιστόρημα είναι το βιβλίο «Η Ανατολή»; Πώς θα το χαρακτηρίζατε;

Δεν μπορώ εγώ να σου πω τι είναι. Δεν γράφω για μια κατηγορία. Απλά γράφω και αφήνω τον αναγνώστη να καταλάβει τι είδους μυθιστόρημα είναι. Δεν βάζω τα βιβλία μου σε ένα καλούπι.

Tο τελευταίο σας βιβλίο διαφέρει σε σχέση με ό,τι άλλο έχετε γράψει;

Διαφέρει. Ίσως είναι πιο μοντέρνο, ενώ τα ιστορικά γεγονότα είναι πιο πρόσφατα. Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που ήταν εκεί το 1974, που έχουν πρόσφατες αναμνήσεις, σκέψεις και συναισθήματα από τα γεγονότα. Ίσως για αυτό το λόγο είναι διαφορετικό. Στο «Νησί», το «Νήμα», τον «Γυρισμό» τα γεγονότα διαδραματίζονταν πιο πολύ στο παρελθόν, αν και όλες μου οι ιστορίες έχουν σχέση με το παρόν.

Ποια είναι η τοποθέτησή σας σχετικά με το κυπριακό ζήτημα;

Η κατάσταση είναι πολύ πιο πολύπλοκη από την κατάσταση που βλέπουμε. Δεν μπορώ να σου πω τι πιστεύω αλλά είναι τόσο περίπλοκη όλη η κατάσταση με το αέριο, την πολιτική, την γεωγραφική θέση της Κύπρου… δεν είναι κάτι απλό.

Είσαστε αισιόδοξη;

Πρέπει να βρεθεί λύση, αλλά μόνο αν το αποφασίσουν όλες οι πλευρές. Ξέρω για το Σχέδιο Ανάν. Αν σήμερα ήταν σε ισχύ, ίσως να ήταν διαφορετικά τα πράγματα. Οι άνθρωποι που μένουν εκεί θέλουν μια καλύτερη ζωή, χωρίς συρματοπλέγματα. Αλλά με την Τουρκία και τον Ερντογάν που ήρθε στην εξουσία φοβάμαι πολύ. Δεν ασχολούμαι με την πολιτική αλλά αυτός ο άνθρωπος είναι δικτάτορας. Δεν θέλει να είναι στην Ευρώπη. Πώς μπορούμε να μιλήσουμε με έναν τέτοιο άνθρωπό; Έχω μια φίλη στην Τουρκία που είναι στην αντιπολίτευση. Τα πράγματα που μου λέει με κάνουν και φοβάμαι ακόμα περισσότερο.

Ήταν ρίσκο να καταπιαστείτε με αυτό το θέμα;

Μέχρι τώρα είμαι ακόμα εδώ. Δεν γράφω για να είμαι αγαπητή. Γράφω για να παρουσιάσω μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Κάνω την έρευνά μου τις πρώτες μέρες, ψάχνω αν με ενδιαφέρει και τι θέλω να μάθω. Είναι κάτι καινούργιο, κάτι πολύ συναρπαστικό να βρίσκεις πράγματα που δεν ήξερες πριν και θέλεις να ανακαλύψεις και να μάθεις περισσότερα.

Έχετε καμία κρούση να μεταφερθεί το βιβλίο στην τηλεόραση;

Ναι, μιλάω με έναν παραγωγό ο οποίος έχει σχέση με την Ελλάδα και έχει γραφείο στο Λονδίνο. Ευελπιστώ να προχωρήσουν οι συνομιλίες και να πραγματοποιηθεί.

Μια χαρακτηριστική σκηνή του βιβλίου είναι ο βιασμός ενός από τα βασικά πρόσωπα. Γιατί επιλέξατε να κάνετε μόνο μια απλή αναφορά στο γεγονός, χωρίς να το περιγράψετε με λεπτομέρεια;

Στην αρχή έγραψα αυτή τη σκηνή σε δύο-τρεις σελίδες με πολλές λεπτομέρειες. Έπρεπε να το κάνω για μένα, γιατί είχα την ανάγκη να το φανταστώ τι ακριβώς της έκαναν. Αλλά δεν το ήθελα να είναι μέσα στο βιβλίο για να το διαβάσουν οι αναγνώστες. Είναι μια βίαιη σκηνή αν και μερικές φορές είναι πιο βίαιη αν την αφήσεις να την φανταστεί κάποιος. Η λεπτομέρεια για μένα ήταν πολύ έντονη, με πολύ πόνο και δεν ήθελα να την δω γραμμένη στο βιβλίο. Είναι μια παρά πολύ σημαντική σκηνή.

Υπάρχει κάποια μεταφορά πίσω από αυτή την σκηνή;

Φυσικά. Η Αφροδίτη αντιπροσωπεύει την Κύπρο που ήταν μόνη της και είχαν πέσει πάνω της να την κατασπαράξουν. Οι μεγάλες χώρες δεν έκαναν τίποτα για να βοηθήσουν.

Πώς νιώθατε όταν γράφατε το βιβλίο;

Είμαι πολύ τυχερή να είμαι συγγραφέας. Δεν είναι καν δουλειά για μένα. Είμαι αρκετά ελεύθερη να γράψω ό,τι θέλω. Έκλαψα και γι’ αυτό το βιβλίο, όπως πλέον το κάνω και σε όλα μου τα βιβλία. Στη σκηνή του βιασμού έκλαψα και πόνεσα πάρα πολύ με ό,τι της συνέβη γιατί σκεφτόμουν και τους πραγματικούς ανθρώπους που βασανίστηκαν στην Κύπρο, όπως γίνεται και παντού στον κόσμο. Ό,τι συνέβη, νομίζω ότι είναι πιο σκληρό και θα έλεγα και χειρότερο από τον θάνατο. 

Πηγή: in.gr