Για να μπει το «S» στον ESM-το άρθρο του Γιάνη Βαρουφάκη στο protagon.gr

Θυμάστε πώς ονόμασε τον «φόρο» των καταθέσεων (ακόμα και των εγγυημένων) το Eurogroup σε εκείνη την πρώτη του, ανεκδιήγητη, απόφαση για τη «διάσωση» της κυπριακής οικονομίας; Τον ονόμασε «εισφορά σταθερότητας» - stability levy, αγγλιστί. Αν, τελικά, δεν είχε καταψηφιστεί από την κυπριακή Βουλή εκείνη η «εισφορά σταθερότητας» θα είχε μεγάλο, άμεσο αποσταθεροποιητικό αντίκτυπο σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. [Σε αυτό συμφωνούν όλοι πλέον – από τον κ. Schauble και την κα Lagarde, μέχρι τον νέο πρόεδρο του Eurogroup.]



Θυμάστε πως παραδοσιακά ονομάζει η ΕΕ τις συνθήκες που απέτυχαν να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα της Ευρωζώνης μετά την Κρίση του 2008; Σύμφωνα Σταθερότητας! Θυμάστε πώς ονομάστηκε το ταμείο «στήριξης» των πτωχευμένων κρατών-μελών και τραπεζών που ιδρύθηκε μετά το πρώτο ελληνικό Μνημόνιο και κατόπιν μετεξελίχθηκε σε μόνιμο μηχανισμό; Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility) και Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (European Stability Mechanism). Με άλλα λόγια, σαν να θέλει να εξορκίσει την αποσταθεροποίηση, η Ευρώπη μοιάζει να επικαλείται συνέχεια τον όρο «σταθερότητα» την ώρα που υιοθετεί τη μία αποσταθεροποιητική πολιτική μετά την άλλη και που ιδρύει τον έναν αποσταθεροποιητικό θεσμό μετά τον άλλον.

Όταν η παγκόσμια οικονομία χτυπήθηκε βάναυσα το 2008, με τα γεγονότα στη Wall Street, στο City και στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Ευρωζώνης, οι αγορές κατέρρευσαν, οι βιομηχανίες πλήγησαν, οι φούσκες έσκαγαν η μία μετά την άλλη. Όμως, αντίθετα με την Ευρωζώνη, όπου η νομισματική μας ένωση μπήκε σε πορεία δυναμικής αποσταθεροποίησης (η οποία συνεχίζει ακάθεκτη τον καταστροφικό της δρόμο), στις ΗΠΑ η Κρίση, όσο ισχυρή και να αποδείχθηκε, σε καμία περίπτωση δεν έδωσε έναυσμα σε διαδικασία αποδόμησης της ζώνης του δολαρίου. Με άλλα λόγια, αντίθετα με την Ευρωζώνη που αποσταθεροποιήθηκε, η Ζώνη του Δολαρίου, οι ΗΠΑ, παρέμεινε απολύτως ομοιογενής.

Για να θυμηθούμε άλλη μια φορά τον λόγο που η σταθερότητα του νομισματικού συστήματος λείπει στην Ευρωζώνη αλλά όχι στις ΗΠΑ, ας συγκρίνουμε δύο οικονομίες με πολλά μεταξύ τους κοινά: Την Ιρλανδία και τη... Νεβάδα. Δύο «πολιτείες» με περίπου τον ίδιο πληθυσμό και, λίγο-πολύ, το ίδιο «επιχειρηματικό μοντέλο»: Χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές οι οποίοι προσέλκυσαν μεγάλες επιχειρήσεις (φαρμακευτικές, υψηλής τεχνολογίας), διογκωμένο τραπεζικό σύστημα, μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα που δημιούργησε φούσκες στην αγορά ακινήτων (αλλά και που οδήγησε τις τράπεζες σε μεγάλη έκθεση στην επικείμενη πτώση των τιμών των ακινήτων), έμφαση στην κατάρτιση και στην ευελιξία της αγοράς εργασίας κ.α.

Όταν χτύπησε η Κρίση του 2008, οι δύο αυτές συγκρίσιμες «πολιτείες» είχαν εντελώς διαφορετική τύχη. Αν και στις δύο περιπτώσεις η ανεργία τριπλασιάστηκε, νοικοκυραίοι έχασαν τα σπίτια τους, οικοδομές εγκαταλείφτηκαν, τράπεζες πτώχευσαν, τα φορολογικά έσοδα του Δημοσίου κατέρρευσαν, κ.λπ., η Νεβάδα «άντεξε» εντός της Ζώνης του Δολαρίου, δεν διασύρθηκε από τις υπόλοιπες πολιτείες, «κράτησε» τον πληθυσμό της, μείωσε την ανεργία στο μισό, ξέφυγε από την πτώχευση και ποτέ δεν έπεσε στη βάναυση επιτροπία ξένων. Αντίθετα, η Ιρλανδία κατέρρευσε, έδιωξε το 25% των νέων ανθρώπων της και παραμένει χώρα υπό τροϊκανή κατοχή (παρά τις ανοησίες που λέγονται και γράφονται για έξοδο από το δικό της Μνημόνιο). Γιατί αυτή η διαφορά; Ο λόγος είναι διττός.

Πρώτον, επειδή, αντίθετα με την Ιρλανδία, όπου οι φορολογούμενοι έπρεπε ολομόναχοι να διασώσουν τις τράπεζες (και δη τους ξένους ομολογιούχους των τραπεζών), στη Νεβάδα ανέλαβε τη δουλειά του καθαρισμού της Τραπεζικής Κόπρου η FED σε συνεργασία με το FDIC – δηλαδή, το σύστημα Κεντρικών Τραπεζών της Ζώνης του Δολαρίου. Όχι μόνο ανακεφαλαιοποίησε τις τράπεζες άμεσα, χωρίς να μπλέξει στη διαδικασία τους ντόπιους πολιτικούς της Νεβάδα (οι οποίοι δεν ήταν και οι πιο καθαροί πολιτικοί που έχουν περπατήσει στον πλανήτη Γη) αλλά και έκλεισε τις τράπεζες της πολιτείας που δεν είχαν μέλλον χωρίς να πειράξει καταθέσεις ή να βάλει χέρι στις συντάξεις των κατοίκων της Νεβάδα. Δεύτερον, επειδή η αύξηση της ανεργίας μπορεί να μείωσε τα έσοδα της Νεβάδα αλλά τα επιπλέον επιδόματα ανεργίας καταβάλλονταν από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και όχι από την πολιτειακή κυβέρνηση της Νεβάδα. Έτσι, η πολιτειακή κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να ανασάνει και να προβεί σε κινήσεις που προσέλκυσαν νέες επενδύσεις στη Νεβάδα από επιχειρηματίες που δεν είχαν λόγο να φοβούνται ότι η εν λόγω πολιτεία, και το τραπεζικό της σύστημα, θα τελεί υπό την απειλή της πτώχευσης στο διηνεκές.

Σε αντιδιαστολή, οι χώρες της Ευρωζωνικής Περιφέρειας, όπως η Ιρλανδία, η Ελλάδα κ.λπ., θα παραμένουν στον βάλτο της ύφεσης, αποδόμησης, τραπεζικής κρίσης και συνεχούς μιζεροποίησης όσο κρατάμε τον ομφάλιο λώρο που συνδέει τα δημόσια ταμεία μας με τα «εθνικά» τραπεζικά μας συστήματα, και όσο το κόστος της συντήρησης ενός ελάχιστου κοινωνικού κράτους καλύπτεται στην κάθε χώρα ξεχωριστά από τους εξουθενωμένους «συνήθεις» φορολογούμενους. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδιαφέρεται πραγματικά για τη σταθερότητα, και όχι απλά να επαναλαμβάνει τη λέξη (προσκολώντας την σε λογιών-λογιών αποσταθεροποιητικές πολιτικές και θεσμούς), μπας και με το πες-πες η Ευρωζώνη σταθεροποιηθεί, τότε θα πρέπει να σκεφτεί πώς μπορεί να δημιουργήσει για χώρες-μέλη όπως η Ιρλανδία και η Ελλάδα σταθεροποιητικούς μηχανισμούς σαν αυτούς που λειτούργησαν στη Νεβάδα και στο Μιζούρι (τις πολιτείες των ΗΠΑ που είναι πιο κοντά στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα αντίστοιχα).

Θα μου πείτε: Άλλο μια ομοσπονδιακή Αμερική και άλλο η χαλαρή συνομοσπονδία της Ευρωζώνης. Σωστά. Όμως αν είναι να έρθει η σταθερότητα στην Ευρωζώνη είναι απαραίτητο, άμεσα, να βρούμε τρόπο να εισάγουμε αυτούς τους σταθεροποιητικούς μηχανισμούς στην Ευρωζώνη άνευ ομοσπονδιοποίησης. Και μπορούμε να το κάνουμε. Σε μια εβδομάδα το πολύ. Χωρίς νέες συνθήκες και ομοσπονδιοποίηση. Αρκεί να είμαστε αποφασισμένοι να βάλουμε το «S» στον ESM.

Δύο απλές μεταρρυθμίσεις του ESM

Η πρώτη κίνηση στοχεύει στο να επιτρέψει στον ESM να κάνει για τις τράπεζες της Ιρλανδίας και της Ελλάδας ό,τι έκανε το FED και το FDIC για τις τράπεζες της Νεβάδα και του Μιζούρι: Να τις αναλάβει άμεσα το ESM σε συνεργασία με την EKT (δημιουργώντας ένα δίδυμο αντίστοιχο των FED-FDIC), να τις αναμορφώσει, να τις ανακεφαλαιοποιήσει, να τις συγχωνεύσει, να κλείσει όσες από αυτές κρίνει σκόπιμο να κλείσει (χωρίς να αποσταθεροποιήσει την Ευρωζωνική οικονομία αγγίζοντας τις καταθέσεις) και, γενικά, να κάνει ό,τι χρειάζεται για να τις εξυγειάνει πριν πουλήσει τις μετοχές τους στον ιδιωτικό τομέα καλύπτοντας τα έξοδα του ESM και βγάζοντας μάλιστα και σημαντικό κέρδος (όπως συνέβη στις ΗΠΑ με το πρόγραμμα TARP).

Η δεύτερη κίνηση που πρέπει να κάνει ο ESM, για να αποκτήσει το «S» που του λείπει, είναι να συνσεισφέρει στο τεράστιο κοινωνικό κόστος των πληγμένων χωρών (π.χ. επιδόματα ανεργίας) το οποίο οφείλεται στην κακή δόμηση της Ευρωζώνης και στην ανικανότητά τους να ανακάμψουν εντός της Ευρωζώνης. Εν ανυπαρξία ομοσπονδιακού υπουργείου οικονομικών ο κλήρος πρέπει να πέσει στον ESM για αυτόν τον σταθεροποιητικό ρόλο (τον οποίο έπαιξαν στη Νεβάδα τα επιδόματα ανεργίας, τα οποία δεν βάρυναν ποτέ τον πολιτειακό προϋπολογισμό). Τι να κάνει ο ESM; Να δημιουργήσει παραρτήματα στις χώρες-μέλη που πλήττονται από μεγάλη ανεργία, λόγω της Κρίσης του Ευρώ, που θα χρηματοδοτούν άμεσα (χωρίς τη συμμετοχή ή εμπλοκή των κυβερνήσεων) προγράμματα στήριξης και κατάρτισης των ανέργων. Και πού θα βρει τα χρήματα; Αρχικά μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποια από τα κεφάλαια του ίδιου του ESM τα οποία κατόπιν θα αποπληρωθούν από τους εξής πόρους: (α) Τα κέρδη από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (που ανέφερα στην πιο πάνω παράγραφο), (β) Τα κέρδη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών από το σύστημα πληρωμών TARGET2 που σήμερα μοιράζονται στις πλεονασματικές χώρες (χωρίς να υπάρχει κανένα σκεπτικό ή ηθική βάση για να επιβραβεύονται οι Κεντρικές Τράπεζες χωρών-μελών που κερδίζουν από τη φυγή κεφαλαίων και τη διατήρηση τοξικών, για την Ευρωζώνη, εμπορικών πλεονασμάτων), και (γ) Τα μελλοντικά έσοδα από πιθανή επιβολή φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Οι δύο αυτές κινήσεις που προτείνω δεν θα κοστίσουν ούτε μια δεκάρα στους γερμανούς φορολογούμενους (για την ακρίβεια, θα μειώσουν τα μακροπρόθεσμα κόστη διάσωσης τραπεζών και κρατών) και δεν παραβιάζουν καμία διάταξη ούτε της Συμφωνίας της Λισαβώνας ούτε και του Καταστατικού της ΕΚΤ. Αντίθετα, θα βοηθήσουν να λειτουργήσει πραγματικά σταθεροποιητικά (και όχι στα λόγια) ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας. Να μπει, επιτέλους, το «S» στον ESM.