Κώστας Γκοτζαμάνης: Ο "γκουρού" ψυχίατρος σε μία απολαυστική συνέντευξη για την Ελληνίδα μανά & το γιο της, τον «ανύπαρκτο» (;) μπα... μπα

Ο ίδιος έγινε πατέρας πολύ νέος, σε ηλικία 23 ετών, όταν ακόμα ήταν φοιτητής της Ιατρικής στο ΑΠΘ. Εχει ασχοληθεί με τη μετάφραση και την επιμέλεια βιβλίων ψυχιατρικής και είναι ο συγγραφέας του «Μεγαλώνοντας (με) το παιδί μου» (εκδόσεις Πατάκη). Την Τρίτη 5 Μαΐου θα είναι ομιλητής στο TEDx Academy Youth, στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς, με θέμα «Τόλμησε να ονειρευτείς», που θα απευθύνεται σε νέους 16 - 23 ετών.

Δεν… μεγάλωναν πάντα οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους;

Παλιά δεν ήταν τόσο απαραίτητο. Αυτά που έπρεπε να κάνουμε ως γονείς ήταν πιο συγκεκριμένα και τα καθόριζε η κοινότητα. Σήμερα έχουμε χάσει την πολυτέλεια των έτοιμων απαντήσεων και είμαστε ουσιαστικά υποχρεωμένοι να πάρουμε την ευθύνη ώστε να βοηθήσουμε το παιδί μας να γίνει ένας δημιουργικός και ευχαριστημένος άνθρωπος. Δεν γίνεται να μεγαλώσω ένα παιδί εάν πρώτα δεν μεγαλώσω εγώ ο ίδιος.

Πώς «μεγαλώνει» ένας γονέας;

Γίνεται πιο λειτουργικός προσωπικά και κοινωνικά. Χρειάζεται να δουλέψω πάνω σε πολλά από τα λάθη μου, για να έχω θετική επίδραση στο παιδί μου. Ενας γονέας που δεν είναι κοινωνικός δεν μπορεί να έχει ένα παιδί κοινωνικό.

Οι Ελληνες γονείς θέλουμε να μεγαλώσουμε; 

Οι Ελληνες γονείς πέρασαν μια μεγάλη κρίση στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, με την αστικοποίηση του πληθυσμού και την απώλεια μιας κοινότητας αναφοράς. Από τη δεκαετία του ’60 άρχισαν οι τεράστιες προσδοκίες σε σχέση με τα παιδιά μας και τα διπλά μηνύματα. Με κλασικό παράδειγμα τη μαμά που προτρέπει μεν τον γιο της να βρει μια καλή κοπέλα για να κάνει οικογένεια, αλλά συγχρόνως δεν θεωρεί καμία τόσο καλή όσο εκείνη.

Ισχύει πράγματι το στερεότυπο της Ελληνίδας μάνας;

Είναι ο απόλυτος κανόνας! Στην παραδοσιακή κοινότητα η νύφη ήταν πολύ χρήσιμη επειδή θα βοηθούσε στο χωράφι. Ενώ στην πόλη τι χρειάζεται η νύφη; Οπου δεν υπάρχει και η φωνή της κοινότητας να μας υποχρεώνει να παντρέψουμε το παιδί μας;

Και οι άντρες είναι τόσο άβουλοι απέναντι στη μητέρα τους;

Ο γιος μεγαλώνει υπό τον αστερισμό της μαμάς και, ταυτόχρονα, βλέπει τον πατέρα του να μην έχει ρόλο στην οικογένεια και να είναι αντιπαθής στη σχέση με τη μητέρα του. Οπως μου έχει πει ένας τριαντάχρονος πελάτης μου, «ποιο κορόιδο θα άφηνε τη θέση του γιου για να πάρει τη θέση του πατέρα;».

Είναι καιρός να αναλάβουν και οι άντρες τον γονικό τους ρόλο;

Αρχίζουν σιγά-σιγά να μπαίνουν στο παιχνίδι. Δεν είναι εύκολο. Η Ελλάδα πέρασε από την παραδοσιακή κοινότητα στη μεταμοντέρνα εποχή σε 20 - 30 χρόνια, ενώ στην Ευρώπη μετρούν τέσσερις αιώνες αστικής ζωής. Οπως οι άντρες δυσκολεύτηκαν να δεχτούν τις γυναίκες στον δημόσιο χώρο, έτσι και οι γυναίκες δεν αφήνουν χώρο για τον άντρα στον ιδιωτικό χώρο. 

Τα παιδιά μας θα είναι πιο ευτυχισμένα εάν εκλείψει ο σεξισμός;

Ισχύει. Χρειάζεται να βρούμε έναν τρόπο να συνεργαζόμαστε και να συνυπάρχουμε σε μια ισότιμη σχέση -διατηρώντας τις διαφορές των δύο φύλων- εάν θέλουμε να μεγαλώνουμε παιδιά που δεν θα έχουν δυσκολίες.

Μήπως παρασυζητάμε για την ανατροφή των παιδιών στη σύγχρονη κοινωνία; 

Χρειάζεται να συζητάμε και να δουλεύουμε συνέχεια αυτό το θέμα. Για μένα θα έπρεπε να υπάρχει ένα εθνικό πρόγραμμα εκπαίδευσης γονέων.

Τι θα δίδασκε αυτό το σχολείο όταν δεν υπάρχουν πια έτοιμες λύσεις; 

Θα δίδασκε να δουλέψω με τον εαυτό μου. Το καλύτερο δώρο που έχω να κάνω στο παιδί μου είναι να είμαι εγώ ευχαριστημένος. Από πού θα μάθει το παιδί μου να είναι ευχαριστημένο εάν εγώ δεν είμαι; Από πού θα μάθει να τα πηγαίνει καλά με το άλλο φύλο εάν εγώ δεν τα πηγαίνω καλά με το άλλο φύλο;

Από πού θα μάθει να ονειρεύεται, εάν δεν ονειρευόμαστε οι γονείς του;

Η νεανικότητα δεν έχει να κάνει μόνο με την ηλικία, υπάρχουν νέοι στην ηλικία άνθρωποι που έχουν χάσει τη νεανικότητά τους, που έχουν χάσει την ικανότητα να ονειρεύονται. Για τους γονείς, η νεανικότητά τους είναι ίσως το σημαντικότερο εργαλείο που διαθέτουν για την ανατροφή των παιδιών τους. Οι γονείς που δεν ονειρεύονται συνήθως αντιμετωπίζουν με φόβο τα όνειρα των παιδιών τους και φροντίζουν να τα ψαλιδίζουν.

Πώς μπορούν να επαναστατήσουν τα παιδιά απέναντι σε διαλλακτικούς γονείς που ακόμα ψάχνονται; 

Είναι πιο δύσκολο για ένα παιδί να διαφοροποιηθεί όταν του προσφέρονται άπειρες δυνατότητες και δεν υπάρχει η συνθήκη των μεγάλων οραμάτων και των μεγάλων ιδεών. Στην εποχή μου, επί χούντας, τραγουδούσαμε όλοι μαζί Θεοδωράκη και νιώθαμε πολύ… προχωρημένοι με λίγο Σεφέρη και λίγο Σαββόπουλο. Σήμερα τα παιδιά χρειάζεται να βρουν την ταυτότητά τους σαν πρόσωπα. Οπότε είναι ευάλωτα απέναντι σε οποιονδήποτε έρθει και τους πει να μοιραστούν τη δική του δύναμη: στο φασισμό, στην ομάδα ή σε όσους τα σπάνε επειδή θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Είναι εύκολο να βρεθούν σε αυτό το σημείο, χωρίς να σημαίνει ότι εκεί θα μείνουν σε όλη τους τη ζωή.

Η οικονομική κρίση είναι το… κερασάκι στην τούρτα; 

Η οικονομική κρίση κάνει τα παιδιά ακόμη πιο ευάλωτα. Στα περισσότερα σπίτια υπάρχει ένα πένθος για τον χαμένο παράδεισο, που προκαλεί έντονη καθημερινή θλίψη στα παιδιά.

Ποιο είναι το καμπανάκι για μια επίσκεψη στον ψυχίατρο;

Οι δύο βασικότεροι λόγοι για τους οποίους έρχεται μια οικογένεια είναι είτε η σχολική επίδοση του παιδιού είτε η παραβατικότητά του.

Εσείς μεγαλώσατε μαζί με την κόρη σας;

Πάρα πολύ. Μπήκα στη διαδικασία να είμαι κοντά της, ενώ ακόμα δεν ήμουν ψυχίατρος, για να καταλάβω τι γίνεται και να μην είμαι ανυποψίαστος.

Τι σας έκανε να διαφοροποιηθείτε από τους παραδοσιακούς μπαμπάδες της γενιάς σας;

Με βοήθησαν οι συνθήκες. Η γυναίκα μου κι εγώ ήμαστε και οι δύο φοιτητές και έπρεπε να μοιράσουμε τη μέρα με οκτάωρα για να πηγαίνουμε και οι δύο στα εργαστήρια.

Τι μάθατε ως πατέρας; 

Οτι χρειάζεται να υπερασπίζομαι τη σχέση και το κλίμα.

Η κόρη σας τι λέει για σας; 

Ξέρω ότι χαίρεται που με βλέπει και ότι με αγαπάει όπως την αγαπάω κι εγώ.

Θα δώσετε μια συμβουλή στο φύλο σας; 

Οταν βλέπω έναν άντρα που μου γεμίζει την ψυχή, ξέρω ότι είναι καλός γονιός. Και δεν πέφτω ποτέ έξω σε αυτό. 

Πηγή: Περιοδικό "Κ"