Αραβική Άνοιξη: ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν;

Όπως κάθε γεγονός, η Αραβική Άνοιξη έχει αφήσει πολλούς κερδισμένους και πολλούς χαμένους. Δεν χρειάζονται αποδείξεις ότι το Ισραήλ έχασε έναν πολύτιμο κυβερνήτη, στο πρόσωπο του Μουμπάρακ, στην πιο σημαντική αραβική χώρα, την Αίγυπτο. Οι εξελίξεις στο παλαιστινιακό μιλάνε από μόνες τους. Οι ΗΠΑ έχασαν επίσης κυβερνήτες που τους εξυπηρετούσαν, είτε με την πρόθυμη υπακοή τους στις αμερικανικές επιθυμίες (Μουμπάρακ, Μπεν Αλί), είτε με την ψευδεπίγραφη επίδειξη δύναμης και αντιπαλότητας (Καντάφι). Αυτό δεν σημαίνει ότι τώρα πια επικρατεί ένας νέος αντιαμερικανισμός στην περιοχή, αλλά όλοι ελπίζουν στην οικοδόμηση σχέσεων βασισμένων σε αμοιβαίο σεβασμό και ισότιμη μεταχείριση.

Από τους περιφερειακούς παίκτες όμως, ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν; Θα προσπαθήσω να απαντήσω στην ερώτηση, μιλώντας κυρίως για την περίπτωση της Συρίας η οποία βρίσκεται στην κρισιμότερη ίσως καμπή της σύγχρονης ιστορία της. Σίγουρα τα ισλαμικά κινήματα ήταν από τους πρώτους κερδισμένους, γεγονός που διαπιστώνει κανείς από τα αποτελέσματα των εκλογών που διεξήχθησαν σε αρκετές αραβικές χώρες.  Δεν αληθεύει όμως η άποψη ότι οι ισλαμιστές εκμεταλλεύτηκαν τις επαναστάσεις των νέων ώστε να  έρθουν στην εξουσία, γιατί η νίκη τους ήταν δεδομένη σε οποιαδήποτε καθαρή εκλογική αναμέτρηση, χάρη στα δίκτυα κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας που έχουν σχηματίσει εδώ και δεκαετίες, αποκτώντας  προσβάσεις σε διάφορες κοινωνικές τάξεις.

Είναι γεγονός ότι πολλά κόμματα της αριστεράς, καθώς και φιλελεύθερα κόμματα της Μέσης Ανατολής, είχαν μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε εικονικά κόμματα, επειδή ήταν μακριά από τη πραγματικότητα που ζούσε ο απλός καθημερινός κόσμος και δεν έδειχναν το απαραίτητο σεβασμό στις παραδόσεις και τις θρησκευτικές αντιλήψεις της περιοχής. Το χειρότερο για τα φιλελεύθερα κόμματα ήταν πως δέχονταν και χρηματική ενίσχυση από δυτικές χώρες κυρίως τις ΗΠΑ με πρόσχημα τη στήριξη της δημοκρατίας.

Βεβαία δεν κερδίζουν όλοι οι ισλαμιστές. Η οργάνωση Χιζμπουλλάχ, η οποία απέκτησε μεγάλη απήχηση στους αραβικούς λαούς μετά το πόλεμο του 2006 εναντίον του Ισραήλ ως «αντιστασιακό και απελευθερωτικό κίνημα», έχει μετατραπεί σε μια μάλλον μη δημοφιλή  ακόμη και μισητή πια οργάνωση στους ίδιους λαούς επειδή στηρίζει ανοιχτά το καθεστώς Ασάντ. Υπάρχουν μάλιστα πληροφορίες και για ανάμειξη της οργάνωσης στη καταστολή του συριακού λαού, αν και η ίδια το αρνείται.

Προφανώς η Χιζμπουλλάχ δεν έχει υπολογίσει τα πράγματα σωστά, αφού ενώ υποστήριξε  φανερά όλες τις αραβικές επαναστάσεις στις Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη, Υεμένη και στο Μπαχρέϊν, πήρε μια πολύ εχθρική στάση απέναντι στην επανάσταση της Συρίας, στάση που ερμηνεύτηκε από τους λαούς της περιοχής – που ανήκουν στην συντριπτική τους πλειοψηφία στο σουνιτικό δόγμα- ως στάση που απορρέει από το σιιτικό δόγμα της οργάνωσης και που εντάσσεται στο πλαίσιο των προσπαθειών του Ιράν να επικρατήσει στην περιοχή ως πολιτικός και θρησκευτικός (σιιτικός) ηγεμόνας, με σύμμαχο το καθεστώς του Άσαντ. Πληροφορίες που φέρουν οπαδούς του σιίτη ιρακινού ηγέτη  Μουκταντα αλ Σάντρ, να αναμειγνύονται ενεργά στα γεγονότα της Συρίας επιτείνουν την παραπάνω εικόνα.

Με την αυτοαποκαλούμενη ισλαμική επανάσταση του Αγιατολλάχ Χομεϊνί, πολλοί - ισλαμιστές και μη- στον αραβικό κόσμο χάρηκαν και έσπευσαν να χαιρετήσουν τη νέα ηγεσία, πιστεύοντας ότι το επαναστατικό Ιράν θα ήταν αρωγός των λαών στον αγώνα τους για την απελευθέρωση και τη χειραφέτηση. Τα επόμενα χρόνια όμως, αντελήφθησαν, προς μεγάλη απογοήτευσή τους, ότι  η ισλαμική επανάσταση απεδείχθη τελικά καθαρά σιιτική επανάσταση που δεν δίσταζε να στηρίξει ολοκληρωτικά καθεστώτα προκειμένου να απομακρύνει τους ανεπιθύμητους αντίπαλους της, όπως έγινε στην Συρία το 1982.

Αυτό που δημιουργεί ιδιαίτερη δυσαρέσκεια σήμερα στους Άραβες σχετικά με την πολιτική του  Ιράν αφορά κυρίως δυο σημεία: πρώτον οι συνεχείς προσπάθειες του να «εξάγει» την σιιτική του επανάσταση στις αραβικές χώρες, και, δεύτερον, η κακή μεταχείριση στην οποία υπόκεινται οι σουνίτες (περίπου 20%) και οι αραβόφωνοι Ιρανοί, αν και οι τελευταίοι ανήκουν στο σιιτικό δόγμα.

Τα τελευταία χρόνια καταβλήθηκαν στη Συρία - με την ανοχή και τη διευκόλυνση του καθεστώτος- τρομερές προσπάθειες για τον προσηλυτισμό Σύρων πολιτών στο σιιτικό δόγμα. Τεράστια χρηματικά ποσά δαπανήθηκαν για την ανέγερση σιιτικών ιδρυμάτων, ισχυροί άνδρες και απόστρατοι αξιωματικοί εξαγοράστηκαν, η παρουσία χιλιάδων ιρακινών Σιιτών προσφύγων βοήθησε στο έργο αυτό, ενώ οι αντιδρώντες κατηγορήθηκαν πως ανήκουν στο σαλαφισμό και διώχθηκαν σκληρά.

Οι γνώστες των πραγμάτων υποστηρίζουν ότι οι ηγεσίες του Ιράν και της Χιζμπουλλάχ δεν χαίρονται ιδιαίτερα με τις αλλαγές στο αραβικό κόσμο, αν και έχουν εκφραστεί αντίθετα. Αν πετύχει η επανάσταση στη Συρία, όχι μόνο θα πάνε χαμένες όλες οι προσπάθειες τους για σιιτική επέκταση, αλλά η ίδια η ύπαρξη της Χιζμπολλάχ θα τεθεί σε κίνδυνο αφού, χωρίς τη Συρία, οι οδοί επιχειρησιακής ενίσχυσης  της οργάνωσης από το Ιράν θα περιοριστούν δραματικά.

Μια ομάδα που επίσης φαίνεται να βρίσκεται στην πλευρά των χαμένων είναι η ηγεσία των χριστιανών στο Λίβανο και στη Συρία που εκφράστηκε υπέρ του καθεστώτος Άσαντ με το πρόσχημα ότι φοβάται ότι μετά την ανατροπή του, τα ηνία θα αναλάβουν οι ισλαμιστές.

Εδώ η ηγεσία αυτή καλείται να απαντήσει σε 2 ερωτήματα, το ένα είναι ηθικό και το άλλο ιστορικό: Πρώτον, κατά πόσο είναι ηθικό και ορθό να στηρίζει κανείς ένα ολοκληρωτικό αιμοσταγές καθεστώς, που έχει αρπάξει την εξουσία για περισσότερα από σαράντα χρόνια, επειδή ο ίδιος αισθάνεται σχετική ασφάλεια υπό αυτό το καθεστώς, ενώ ξέρει πως είναι ανεπιθύμητο για την πλειοψηφία των συμπολιτών του; Δεύτερον, πότε οι χριστιανοί της Συρίας αντιμετώπισαν απειλές από τους ισλαμιστές της χώρας;  Και ποια είναι η καλύτερη εποχή για τη χώρα; Η μαύρη εποχή του καθεστώτος Μπάαθ, ή η δημοκρατική εποχή που προηγήθηκε του μπααθικού πραξικοπήματος και ήταν λαμπερό παράδειγμα για όλο τον κόσμο; Παρόλο που οι απαντήσεις είναι τόσο επείγουσες και απαραίτητες, δεν φαίνεται ότι θα έχουμε κάποια αλλαγή στάσης της προαναφερόμενης ηγεσίας.