Τουρκία: Το μοντέλο του Ερντογάν πάει για απόσυρση-Ένα άρθρο του Δημήτρη Μαχαιρίδη στο andro.gr

Η αραβική άνοιξη που τελμάτωσε στην Αίγυπτο και αιματοκυλίστηκε στην Συρία φαίνεται ότι έβγαλε τελικά παραφυάδα στην Τουρκία, που επί δεκαετίες κάνει τραμπάλα ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Η Τουρκία δεν είναι Αίγυπτος ή κάποια άλλη αραβική χώρα, τις οποίες φλερτάρει επίμονα ο δεκαετής πρωθυπουργός της, Ταγίπ Ερντογάν.



Είναι μέλος του ΝΑΤΟ, διαπραγματεύεται με ρυθμό χελώνας την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη θεωρούν προνομιακό σύμμαχό τους οι ΗΠΑ, της κάνει τα θελήματα η Ρωσία, την υπολογίζει το Ισραήλ, την αγαπούν οι χώρες της Κεντρικής Ασίας. Εδώ και μερικά χρόνια δε, η Τουρκία ζει τα τρελά μεγαλεία τής οικονομικής ανάπτυξης, προκαλώντας τα εύγε ΔΝΤ και λοιπών διεθνών οικονομικών κύκλων.

Αυτό, όμως, που επιμελημένα καλύπτεται κατ’ αρχήν από τους τουρκικούς πολιτικούς κύκλους που υποστηρίζουν τον Ερντογάν και κατά δεύτερο από όλους αυτούς που την χαϊδεύουν λόγω στρατηγικής θέσης, είναι ότι η Τουρκία, αργά αλλά σταθερά, γλιστρά προς ένα θεοκρατικό μόρφωμα, το οποίο πρώτα απ΄ όλους τρομάζει τους ίδιους της τους πολίτες.

Η φιλελευθεροποίηση της τουρκικής οικονομίας είχε ξεκινήσει δεκαετίες πριν, επί Τουρκούτ Οζάλ. Άρα δεν ήταν αυτή η σπίθα που άναψε στο πάρκο Γκεζί της πόλης. Η τσιμεντοποίηση της Κωνσταντινούπολης επίσης έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες. Άρα ούτε ακριβώς τα απειλούμενα δέντρα στο πάρκο Γκεζί ήταν η αφορμή για την τόσο έντονη ξαφνική δυσαρέσκεια των Τούρκων πολιτών.

Η έκρηξη των Τούρκων, κυρίως των νέων, που βρήκε την κυβέρνηση Ερντογάν προ εκπλήξεως, οφείλεται στο ιδιόμορφο κοκτέιλ που κυριαρχεί σήμερα στην Τουρκία. Συστατικά του η οικονομική ανέχεια μεγάλης μερίδας Τούρκων, η οποία συμβαδίζει παράλληλα με την γρήγορο πλουτισμό μικρής προνομιακής πληθυσμιακής μερίδας και η κοινωνική καταπίεση, κυρίως της νέας γενιάς, στα αστικά κέντρα, η οποία συμβαδίζει με την απαράλλακτη αστυνόμευση που ασκεί το τουρκικό κράτος στους πολίτες του.

Η αρχική ατζέντα του κοινωνικού κράτους εξατμίστηκε γρήγορα στο κόμμα του Ερντογάν, το οποίο συνέχισε να εφαρμόζει νεοφιλελεύθερους κανόνες που κληρονόμησε από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Οι Τούρκοι πολίτες, ειδικά των μεγάλων αστικών κέντρων βρέθηκαν σιγά-σιγά σε χειρότερη εισοδηματική κατάσταση, σε αντιπαράθεση με τους κατοίκους της υπαίθρου, στους οποίους, ως πιο πιστούς μουσουλμάνους, η κυβέρνηση Ερντογάν έδωσε μεγαλύτερο βάρος.

Ακόμη, όμως και αυτήν την οικονομική καχεξία θα μπορούσαν να την αντέξουν τα αστικά κέντρα, αν η κυβέρνηση Ερντογάν προχωρούσε σε φιλελευθεροποιήσεις της καθημερινής ζωής των Τούρκων πολιτών, για τις οποίες διψούν ιδιαίτερα οι νέοι της χώρας. Αντίθετα, ο Ερντογάν διολισθαίνει όλο και περισσότερο στην πεπατημένη της καταπίεσης των ατομικών ελευθεριών, τακτική δεκαετιών στη χώρα του. Οι νέοι γνωρίζουν ότι παρακολουθούνται οι λογαριασμοί τους στα κοινωνικά δίκτυα ‒facebook, twitter κλπ‒ και ότι μπλοκάρονται μόλις προχωρήσουν σε τολμηρή κριτική.

Διαπιστώνουν ότι το επίσημο κράτος όλο και περισσότερο προωθεί νόμους που συνάδουν με το Κοράνι, απειλώντας ακόμα πιο έντονα την ελεύθερη έκφραση σε όλους τους τομείς, ακόμη και σε αυτόν της καθημερινής απόλαυσης. Κατά συνέπεια, τα μεγαλομανή σχέδια του Ερντογάν και των συνεργατών του για μια Τουρκία ισχυρή σε Ανατολή και Δύση δεν συγκινούν διόλου τους νέους της Τουρκίας, που διαπιστώνουν ότι δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε από αυτά.

Αντίθετα, κινδυνεύουν να βρεθούν δεμένοι χειροπόδαρα σε νέες περιπέτειες, που μπορεί να προκαλέσουν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Τούρκου πρωθυπουργού. Αυτό που διαφαίνεται από τις εξελίξεις που τρέχουν στην Τουρκία αυτή τη στιγμή είναι ότι οι διαφορές αντιλήψεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και τις θρησκευτικές διαστρωματώσεις τείνουν να μεγιστοποιούνται, αντί να συγκλίνουν. Και αυτή η τάση μάλλον θα συνεχιστεί με κινδύνους μεγαλύτερων κοινωνικών εντάσεων.


Η δυσαρέσκεια, που έχει επίκεντρο την πλατεία Ταξίμ και μεταλαμπαδεύεται και σε άλλες πόλεις της Τουρκίας, μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να προσδένεται σε κάποια από τις υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Γεγονός που μπορεί να φέρει στην επιφάνεια νέα πολιτικά κόμματα, εκ διαμέτρου αντίθετα με τα μέχρι σήμερα υπάρχοντα. Η εξέγερση των Τούρκων πολιτών φέρνει στο διεθνές προσκήνιο δύο σημαντικά θέματα, που πολλοί επιμένουν να αγνοούν.

Πρώτον, τα κοινωνικά δίκτυα, όσο χαρωπά και αν φαίνονται, αποτελούν πλέον δίκτυα αντίδρασης που γεννούν ανατροπές, καθώς η πληροφορία κινείται μέσω αυτών επακριβής, μεστή και ταχύτατη. Και δεύτερον, η οικονομική ανάπτυξη ποτέ δεν μπορεί να πετύχει αν δεν συνοδεύεται και από κοινωνική ανάπτυξη, που θα κατοχυρώνει τις ατομικές ελευθερίες. Το θολό μοντέλο πολιτικής και θρησκείας, που επιχείρησε να εξάγει ο Ταγίπ Ερντογάν στις χώρες της αραβικής άνοιξης, τσαλακώθηκε τόσο πολύ, που κινδυνεύει με απόσυρση.