Tι συμβαίνει στην Τουρκία; - Ένα άρθρο του Αθανάσιου Χ. Παπανδρόπουλου

Δεν χωρά καμμία αμφιβολία ότι ο ήπιος ισλαμισμός που προωθείται από την παράταξη του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία δεν βρίσκει καθόλου σύμφωνη την νεολαία μιας χώρας που βλέπει προς την Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι υπάρχει και η βαθειά Τουρκία της Ανατολής, η οποία στηρίζει το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης



του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου

Από καιρό το καζάνι έβραζε στην Τουρκία, αλλά οι εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης συσκότιζαν την πραγματικότητα. Και αυτή η τελευταία λέει ότι η εφαρμογή του ήπιου ισλαμισμού που προωθείται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και η αντιπαράθεση του τελευταίου με το κεμαλικό στρατιωτικό κατεστημένο ήταν στην ουσία μία ωρολογιακή βόμβα. Όσο για την ενεργοποίησή της θα οφειλόταν, ως συνήθως, σε κάποιο μικρογεγονός, όπως για παράδειγμα η κοπή κάποιων δέντρων σε γνωστό πάρκο της Πόλης. Σε αυτό δε το μικρογεγονός ήλθε να προστεθεί και η νέα νομοθεσία του καθεστώτος για το αλκοόλ και γενικά την ιδιωτική ζωή των Τούρκων –και κάπου το ποτήρι ξεχείλισε.

Ωστόσο, οι εξελίξεις στην γειτονική μας χώρα απαιτούν πολύ μεγάλη προσοχή, γιατί είναι πολυσύνθετες και έχουν από κάθε άποψη τεράστια γεωπολιτική σημασία. Η Τουρκία είναι σε πολλά επίπεδα στρατηγικός κόμβος –ιδιότητα η οποία μέχρι σήμερα τής επέτρεψε κινήσεις και πολιτικές που, υπό άλλες συνθήκες, θα προκαλούσαν ισχυρές αντιπαραθέσεις. Επίσης, στο εσωτερικό της χώρας τα τελευταία χρόνια σημειώνονται εντυπωσιακές ανακατατάξεις, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές, οι οποίες σήμερα έχουν και πολιτισμικό περιεχόμενο. Ίσως δε αυτό να είναι και η πραγματική «πέτρα του σκανδάλου».
Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο γεωστρατηγικός αναλυτής κ. Βασίλης Γιαννακόπουλος, αν και η σημερινή Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν θεωρείται ως μία συνταγματική δημοκρατία με πολυκομματικό κοινοβουλευτικό σύστημα, εντούτοις μία μερίδα του τουρκικού λαού αισθάνεται ότι οπισθοδρομεί. Όχι ιστορικά, αλλά δημοκρατικά. Αντιλαμβάνεται ότι απομακρύνεται από την Δύση. Αντιλαμβάνεται ότι, μετά το αυταρχικό καθεστώς των στρατηγών, αναδύεται ένα αυταρχικό ισλαμικό καθεστώς. Η παντοδυναμία του Τούρκου πρωθυπουργού, η αυταρχικότητά του, ο ιδιόμορφος χαρακτήρας του και οι φιλόδοξες πολιτικές του επιδιώξεις ανησυχούν ιδιαίτερα μια μερίδα προς το παρόν των Τούρκων πολιτών. Προφανώς, η απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης για το πάρκο της πλατείας Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη δεν δικαιολογεί το μέγεθος της λαϊκής αντίδρασης. Τα 600 δέντρα του μικρού πάρκου ήταν η αφορμή για την έναρξη των διαδηλώσεων. Τα αίτια είναι βαθύτερα και σχετίζονται:

*Με τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης. Ο υφιστάμενος ποινικός κώδικας και το αντιτρομοκρατικό δίκαιο περιορίζουν αισθητά την ελευθερία του Τύπου και του Διαδικτύου. Οι τουρκικές αρχές φυλακίζουν εκατοντάδες δημοσιογράφους, οι οποίοι προσάγονται με την συνήθη κατηγορία της διασύνδεσης με παράνομες οργανώσεις. Δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί και συγγραφείς προτιμούν να αυτολογοκρίνονται, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν πιθανές αστικές ή ποινικές διώξεις, ή ακόμη και μηνύσεις για δυσφήμιση από την πολιτική ηγεσία, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού.

Σημειώνουμε ότι η Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων έχει κατ’ επανάληψη καταδικάσει τις παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην γειτονική μας χώρα και μέλη της έχουν παραστεί σε σχετικές δίκες.
*Με τον τρόπο λειτουργίας της Δικαιοσύνης. Ενώ μία σειρά νομικών μεταρρυθμίσεων οδήγησαν στην αποφυλάκιση χιλιάδων κρατουμένων, το δικαστικό σύστημα παραμένει πολιτικοποιημένο και οι Αρχές συνεχίζουν να προβαίνουν σε αυθαίρετες συλλήψεις πολιτών. Η υφιστάμενη στενή σχέση μεταξύ των εισαγγελέων και των δικαστών δημιουργεί εντυπώσεις και υποψίες για πιθανή προκατάληψη, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια του κράτους.

Η κατάσταση στο σωφρονιστικό σύστημα δεν είναι σε καλύτερη μοίρα. Στις 31 Δεκεμβρίου 2012, το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης ανέφερε ότι στις συνολικά 373 φυλακές κρατούνταν 136.020 άτομα (104.313 άτομα που είχαν καταδικαστεί και 31.707 προφυλακισμένοι). Αντίστοιχα, στις 25 στρατιωτικές φυλακές οι φυλακισμένοι ανέρχονταν σε 56 ενώ οι προφυλακισμένοι σε 671. Κατά καιρούς, οι προφυλακισμένοι κρατούνταν μαζί με καταδίκους και νεαρά άτομα μαζί με ενήλικες. Η εγχώρια μη κυβερνητική οργάνωση Human Rights Foundation (HRF) ανέφερε 69 ύποπτους θανάτους κρατουμένων κατά την διάρκεια του 2012, ενώ το υπουργείο Δικαιοσύνης ανέφερε ότι, μέχρι τις 8 Οκτωβρίου 2012, 139 τρόφιμοι και 42 προφυλακισμένοι έχασαν την ζωή τους στην φυλακή. Από την πλευρά του, το τουρκικό ΓΕΕΘΑ ανέφερε ότι δεν υπήρξαν θάνατοι κρατουμένων ή καταδίκων σε στρατιωτικές φυλακές κατά την διάρκεια του 2012.

Ο νόμος δεν προβλέπει ειδική μεταχείριση για τους πολιτικούς κρατούμενους. Η τουρκική μη κυβερνητική οργάνωση Human Rights Association (HRA) υποστήριξε ότι στην διάρκεια του 2012 υπήρχαν αρκετές χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι από όλο το πολιτικό φάσμα, μεταξύ των οποίων δημοσιογράφοι, πολιτικοί και πανεπιστημιακοί.

*Με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα από τα σημαντικά προβλήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οι δολοφονίες από τις δυνάμεις ασφαλείας, που φέρονται ότι έκαναν χρήση υπερβολικής βίας κατά την διάρκεια διαμαρτυριών για το κουρδικό ζήτημα, τα δικαιώματα των μαθητών, τα εργασιακά δικαιώματα, καθώς και κατά την διάρκεια δραστηριοποίησης της αντιπολίτευσης. Γενικά, η κυβέρνηση εμποδίζει τις δραστηριότητες των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας. Η ατιμωρησία παραμένει άλυτο πρόβλημα, παρότι η κυβέρνηση αναφέρει ότι διερευνά τις υποθέσεις κακομεταχείρισης από τις δυνάμεις ασφαλείας.

*Με την διαφθορά και την έλλειψη διαφάνειας στην κυβέρνηση. Ενώ ο νόμος προβλέπει ποινικές κυρώσεις για την διαφθορά, η κυβέρνηση δεν εφαρμόζει τον νόμο αποτελεσματικά. Έτσι, ορισμένοι κρατικοί λειτουργοί που εμπλέκονται με υποθέσεις διαφθοράς παραμένουν στην ατιμωρησία. Τον Οκτώβριο του 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε σε έκθεσή της ότι δεν υπήρξε καμμία πρόοδος στον περιορισμό της ασυλίας των βουλευτών και των ανώτερων δημοσίων υπαλλήλων σε υποθέσεις διαφθοράς.
Πρωτίστως, όμως, με την άρνηση των κοσμικών –αλλά και μερίδας των ισλαμιστών– να αποδεχθούν το συντηρητικό Ισλάμ προς το οποίο τους οδηγεί έντεχνα ο Τούρκος πρωθυπουργός. Μάλιστα, αντιδρούν έντονα στην ιδέα αλλαγής του πολιτεύματος, από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό, μέσα από συνταγματικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες έχει δρομολογήσει ο Τούρκος ηγέτης για το 2014, προκειμένου να αναλάβει την προεδρία.

Από τις μέχρι στιγμής εξελίξεις, είναι αδύνατον να προκύψουν ασφαλή συμπεράσματα για το πού βαδίζει η Τουρκία. Είναι πολύ νωρίς να συγκριθεί το «Occupy Taksim» με την Αραβική Άνοιξη. Πρόκειται για ένα εν εξελίξει κίνημα(;), το οποίο είναι αποτέλεσμα της αυξανόμενης απογοήτευσης ενός δυναμικού μέρους της τουρκικής κοινωνίας το οποίο θα είναι πάντα παρόν και πολλά μένουν να γίνουν προς την κατεύθυνσή του. Η κοσμική Τουρκία σίγουρα δεν έχει πει την τελευταία της λέξη.