Σαν Χοσέ: Πλούσια βλάστηση, ζεστό κλίμα, φυσικές ομορφιές και φιλέλληνες κάτοικοι στην Κόστα Ρίκα

Οταν ο Χριστόφορος Κολόμβος πάτησε το πόδι του στις ατλαντικές ακτές της Κόστα Ρίκα το 1502, το πρώτο πράγμα που τον εντυπωσίασε ήταν τα χρυσά κοσμήματα που φορούσαν οι ιθαγενείς. Νομίζοντας ότι η γη που μόλις είχε ανακαλύψει έκρυβε στα σωθικά της το πολυπόθητο χρυσό όνειρο, της έδωσε την ονομασία Costa Rica y Castilla d’ Oro (Πλούσια Ακτή της Χρυσής Καστίλης).

Ομως, παρά την επισταμένη εξερεύνηση της περιοχής από τους Ισπανούς μέσα στα επόμενα χρόνια, οι ελπίδες για ανεύρεση χρυσού κι άλλων πολύτιμων μετάλλων γρήγορα εξανεμίστηκαν, αφού το υπέδαφος της Κόστα Ρίκα φαινόταν ότι δεν είχε τίποτα απολύτως να τους προσφέρει.

Χρυσός βέβαια υπήρχε, αλλά κανείς δεν τον ανακάλυψε, μια και όλοι έψαχναν σε λάθος κατεύθυνση. Γιατί το «χρυσάφι» της Κόστα Ρίκα ήταν η ίδια η ευλογημένη φύση της. Το έδαφος της κεντροαμερικανικής χώρας, χάρη στις ηφαιστειακές εναποθέσεις (υπάρχουν περί τα 14 ηφαίστεια στην Κόστα Ρίκα) και τις άφθονες βροχοπτώσεις, ήταν εξαιρετικά γόνιμο και προσφερόταν για κάθε είδους τροπική καλλιέργεια. Χρειάστηκε τελικά να περάσουν πάρα πολλά χρόνια από την έλευση του Χριστόφορου Κολόμβου για να ανακαλύψουν οι Ισπανοί τους κρυφούς θησαυρούς της Κόστα Ρίκα.

Οι Eυρωπαίοι άποικοι εισήγαγαν την καλλιέργεια του καφέ αρχικά στην Κεντρική Κοιλάδα (Aserri Valley) της χώρας, εκεί όπου το πλούσιο ηφαιστειογενές έδαφος και οι κλιματικές συνθήκες ευνοούσαν τη γρήγορη ανάπτυξη του φυτού, ενώ ταυτόχρονα εξασφάλιζαν εξαιρετική ποιότητα και πλούσια γεύση στον καρπό. Σήμερα, ο καφές κυριαρχεί στη λίστα των παραγόμενων προϊόντων της Κόστα Ρίκα και αποτελεί –μαζί με την μπανάνα– ένα από τα σημαντικότερα εξαγωγικά «όπλα» της χώρας.

Προορισμός οικοτουρισμού

Εκτός πάντως από τον γεωργικό τομέα, άλλος ένας σημαντικός αιμοδότης της τοπικής οικονομίας είναι ο τουρισμός. Ισως να μην το γνωρίζετε, αλλά η Κόστα Ρίκα αποτελεί έναν διεθνώς καταξιωμένο οικολογικό προορισμό, ιδανικό για οικοτουρισμό. Μεγάλο μέρος των εκτάσεων της χώρας είναι ενταγμένο σ’ ένα σύστημα Εθνικών Πάρκων και προστατευόμενων περιοχών, που προσφέρουν στους φυσιολάτρες επισκέπτες την εμπειρία της γνωριμίας μ’ ένα παρθένο οικοσύστημα. Από τα πιο γνωστά και δημοφιλή Εθνικά Πάρκα της Κόστα Ρίκα είναι το Corcovado National Park και το Tortuguero National Park.

Τα τροπικά δάση της χώρας είναι πολύ πιο πλούσια σε χλωρίδα ακόμα και από τα αντίστοιχα του Αμαζονίου και χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα μεγάλη βιοποικιλότητα σε φυτικά και ζωικά είδη. Τα νούμερα άλλωστε είναι ενδεικτικά: μέσα στην πυκνή ζούγκλα της Κόστα Ρίκα έχουν καταμετρηθεί από τους επιστήμονες 10.000 είδη φυτών, ενώ στην πλούσια πανίδα της χώρας περιλαμβάνονται 200 είδη θηλαστικών, 350 είδη ερπετών και αμφιβίων, 40.000 είδη εντόμων και 850 είδη πουλιών.

Δυστυχώς, η επέκταση της κτηνοτροφίας και των φυτειών καφέ, που γίνεται σε βάρος των τροπικών δασών, έχει συντελέσει στη δραματική συρρίκνωσή τους. Οικολογικές οργανώσεις απ’ όλο τον κόσμο έχουν κινητοποιηθεί με δυναμικό τρόπο τα τελευταία χρόνια για να αποτρέψουν την επαπειλούμενη καταστροφή των τροπικών δασών της Κόστα Ρίκα, τα οποία θεωρείται ότι είναι από τα τελευταία εναπομείναντα παρθένα μέρη του πλανήτη.

Αναστατώνοντας ένα χωριό φιλελλήνων

Εχοντας διατρέξει – με αφετηρία την πόλη του Παναμά– περίπου 600 χλμ. πάνω στον διηπειρωτικό άξονα Pan-American Highway (ή Ruta Panamericana), η οδική μου αποστολή τερματίστηκε εκείνο το μεσημέρι μπροστά στη συνοριακή γραμμή του Παναμά με την Κόστα Ρίκα.

Οι σφραγίδες που έμπαιναν στο διαβατήριό μου σηματοδοτούσαν το τέλος των συνοριακών διατυπώσεων, αλλά η οργιώδης πράσινη βλάστηση που με συνόδευε σε ολόκληρο τον Βόρειο Παναμά συνέχισε το ίδιο έντονα την παρουσία της κι από την άλλη πλευρά της συνοριακής μπάρας.

Μια εξαιρετικά πλούσια σε χρώματα και σχήματα χλωρίδα μονογραφούσε το ορεινό ανάγλυφο της διαδρομής πάνω στην οροσειρά Cordillera de Talamanca, που έμελλε να μου αποκαλύψει τη μεγαλοπρεπέστερη εκδήλωση φυτικής ζωής που είχα ποτέ γνωρίσει. Διατρέχοντας το ασφάλτινο ίχνος της Ruta Panamericana στην Κόστα Ρίκα, μοιραία έγινα μάρτυρας μιας πλουσιότατης χλωρίδας, αντιπροσωπευτικής του τροπικού δάσους.

Αποκορύφωμα της γιορτής των αισθήσεων που βίωνα καθ’ οδόν ήταν το πέρασμα μέσα από πράσινα και σχεδόν αδιαπέραστα από τις ακτίνες του ήλιου τούνελ, που σχημάτιζαν τα αμέτρητα γιγάντια δέντρα εκατέρωθεν της Ruta Panamericana.

Με κατεύθυνση την πρωτεύουσα Σαν Χοσέ (απέχει 180 χλμ. από τα σύνορα), προσπερνούσα πάμπολλους οικισμούς που κρύβονταν διακριτικά μέσα στην πυκνή τροπική βλάστηση. Η σύντομη κι όμως καταρρακτώδης βροχή που ξέσπασε απότομα σε ανύποπτο χρόνο με υποχρέωσε να διακόψω προσωρινά την πορεία μου και να αναζητήσω εσπευσμένα ένα πρόχειρο καταφύγιο για να γλιτώσω από την υγρή οργή της. Σίγουρα, πάντως, θα ήταν αρκετά προκλητικό –και το γνώριζα– αν κατάφερνα να διατρέξω όλη την Κεντρική Αμερική δίχως να βραχώ, αφού οι άφθονες βροχοπτώσεις που χαρακτηρίζουν την περιοχή καλύπτουν περισσότερες από τις μισές μέρες του χρόνου.

Αδελφοποίηση με Αθήνα

Αυτή η προσωρινή στάση μού πρόσφερε ωστόσο την ευκαιρία να ζήσω λίγο την καθημερινότητα ενός τυπικού οικισμού της ενδοχώρας. Ετσι, μετά το τέλος της καταιγίδας, άφησα παράμερα τη μοτοσικλέτα και εισέβαλα μέσα στον πυρήνα ενός χωριού, δημιουργώντας εμφανή αναστάτωση στη μικρή κοινωνία. Ενιωθα πως όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα πάνω μου...
Κάτω από τον καυτό ήλιο, που ξεπρόβαλε λαμπρός μετά την επέλαση της τροπικής καταιγίδας, περιπλανήθηκα κατά μήκος του κεντρικού δρόμου που έσφυζε από την παρουσία πάμπολλων αγορών με πολύχρωμα εξωτικά φρούτα, αραδιασμένα πάνω σε ξύλινους πάγκους. Οι καλοσυνάτοι ντόπιοι, αν και αμήχανοι μπροστά στον φωτογραφικό φακό, δεν έχαναν την ηρεμία και το γέλιο τους, ενώ στην αναφορά της εθνικής μου καταγωγής εισέπραττα διάπλατα χαμόγελα καρδιάς και θερμές ευχές καλωσορίσματος.

Ενδόμυχα περίμενα μια τέτοια αντιμετώπιση. Οταν οργάνωνα το δίτροχο ταξίδι μου στην αμερικανική ήπειρο, με έκπληξη διάβασα ότι η Κόστα Ρίκα είναι μία από τις πιο φιλελληνικές χώρες παγκοσμίως. Το 1834, ο πρόεδρος της χώρας, Jose Rafael de Gallegos y Alvarado, από θαυμασμό στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, έδωσε σε τρεις πόλεις της χώρας του ελληνικά ονόματα: Grecia (Ελλάδα), Atenas (Αθήνα) και Esparza (Σπάρτη).

Μετά από 182 χρόνια, οι πόλεις αυτές εξακολουθούν να διατηρούν τις ελληνικές ονομασίες τους και οι Κοσταρικανοί συνεχίζουν να εκτιμούν και να αγαπούν την Ελλάδα και τους κατοίκους της. Παρεμπιπτόντως, το Σαν Χοσέ είναι αδελφοποιημένη πόλη με την Αθήνα...

Διάλυση του στρατού με διάταγμα

«Ζαλισμένος» από τις καταπράσινες παραστάσεις, αλλά και από τις αλλεπάλληλες στροφές της διαδρομής, προσέγγισα αργά το ίδιο απόγευμα την πρωτεύουσα της Κόστα Ρίκα, το Σαν Χοσέ. Αμέσως μόλις κατέλυσα σ’ ένα ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης, ο βαρυφορτωμένος ουρανός, που αποτελούσε μια διαρκή απειλή σ’ όλη τη διάρκεια της πορείας μου, ξέσπασε. Αυτήν τη φορά είχα σταθεί τυχερός...

Πριν ξεκινήσω την περιήγησή μου στους δρόμους του Σαν Χοσέ, φρόντισα να φρεσκάρω λίγο τις γνώσεις μου για το μεγαλύτερο και σημαντικότερο εμπορικό, πολιτιστικό και βιομηχανικό κέντρο της χώρας. Κτισμένο σε υψόμετρο 1.172 μ., το Σαν Χοσέ ιδρύθηκε από τους Ισπανούς το 1739, με σκοπό να συγκεντρωθούν κάτω από μια κοινή στέγη οι διάσπαρτοι κάτοικοι της κοιλάδας Aserri Valley.

Θέλοντας να συμβάλουν με κάθε τρόπο προς αυτή την κατεύθυνση, οι Ισπανοί ξεκίνησαν να χτίζουν κι ένα παρεκκλήσι στην περιοχή La Boca del Monte. Δυο χρόνια αργότερα, όταν οι εργασίες ανέγερσης ολοκληρώθηκαν, ο Αγιος Ιωσήφ (San Jose) επιλέχθηκε για προστάτης της νεοϊδρυθείσας ενορίας-συνοικίας και χάρισε, επίσης, το όνομά του στη συνοικία.

Χρειάστηκαν ωστόσο να περάσουν 84 χρόνια μέχρι το Σαν Χοσέ ν’ ανακηρυχθεί –και επίσημα– πρωτεύουσα της Κόστα Ρίκα. Ηταν το 1823, δύο μόλις χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας από τους Ισπανούς. Κάπως έτσι «γεννήθηκε» μία από τις νεότερες πρωτεύουσες λατινοαμερικανικής χώρας, που χρωστά την πληθυσμιακή και πολεοδομική της εξάπλωση στις φυτείες του καφέ, που ξεκίνησαν να αναπτύσσονται στην Κόστα Ρίκα από τα μέσα του 19ου αιώνα.

Ασφαλές αστικό κέντρο

Σήμερα, με περίπου 350.000 κατοίκους, η κοσταρικανή μητρόπολη παραμένει ένα από τα ασφαλέστερα αστικά κέντρα σε ολόκληρη την περιοχή της Κεντρικής Αμερικής. Σύγχρονη πόλη με λειτουργική ρυμοτομία, το Σαν Χοσέ αποτελεί την πρωτεύουσα μιας χώρας που... δεν διαθέτει στρατό από το 1948.
Εκείνη ήταν η χρονιά που ο στρατός διαλύθηκε με επίσημο διάταγμα του προέδρου Jose Figueres Ferrer και έκτοτε τα αμυντικά κονδύλια πηγαίνουν αποκλειστικά στην παιδεία και στον πολιτισμό! Με βασικό σύνθημα: «Πιο πολλά σχολεία από αστυνομικούς σταθμούς», οι κυβερνώντες κατάφεραν τελικά να μειώσουν σε χαμηλά νούμερα τον αναλφαβητισμό στη χώρα.

Αρχικός προορισμός στη γνωριμία μου με το Σαν Χοσέ υπήρξε η πλατεία Plaza de La Democracia, στην ανατολική πλευρά του εμπορικού κέντρου της πόλης. Κόσμημα της πλατείας αποτελεί το κιτρινωπό Εθνικό Μουσείο της Κόστα Ρίκα (Museo Nacional de Costa Rica), που θυμίζει έντονα φρούριο. Κτισμένο το 1917, το κτίριο του μουσείου λειτούργησε αρχικά ως στρατώνας - μετά όμως την κατάργηση του στρατού, μετατράπηκε σε εθνικό μουσείο (1950).

Στις αίθουσες του μουσείου εκτίθενται αντικείμενα από την προκολομβιανή, την αποικιακή και τη σύγχρονη εποχή της Κόστα Ρίκα, ενώ δυνατά «χαρτιά» του αποτελούν το δωμάτιο με τα χρυσά εκθέματα (Sala de Oro) και μια έκθεση για το Νόμπελ Ειρήνης που απονεμήθηκε το 1987 στον πρόεδρο της χώρας, Oscar Arias.

Απέναντι από το Εθνικό Μουσείο βρίσκεται το Asamblea Legislativa, το κτιριακό συγκρότημα όπου συνεδριάζει το Νομοθετικό Σώμα της χώρας, ενώ σε απόσταση αναπνοής με περίμενε το Εθνικό Πάρκο (Parque Nacional), με το περίτεχνο άγαλμα Monumento a los Heroes στο κέντρο του.

ΨΩΝΙΑ
Από το Σαν Χοσέ μπορείτε να πάρετε για αναμνηστικά ξυλόγλυπτα κομψοτεχνήματα, διάφορα είδη λαϊκής τέχνης, πίνακες ζωγραφικής, παραδοσιακά υφαντά, ασημένια ή χρυσά κοσμήματα σε προκολομβιανά σχέδια, ηφαιστειακές πέτρες, κεραμικά και μικρές χρωματιστές βοϊδάμαξες.

Αγορές, μουσεία και το θέατρο των εμπόρων του καφέ

Πριν αφήσω πίσω μου την πλατεία Plaza de la Democracia με κατεύθυνση την κεντρική πλατεία Plaza de Cultura, έκανα μια στάση στη μικρή στεγαζόμενη αγορά Mercado Nacional de Artesanias, όπου ντόπιοι καλλιτέχνες και τεχνίτες διέθεταν προς πώληση τα ευφάνταστα λαϊκά δημιουργήματά τους (ξυλόγλυπτα αντικείμενα, χειροποίητα κοσμήματα, κεραμικά, υφαντά και έργα ζωγραφικής) – εδώ έμελλε να προμηθευτώ τα αναμνηστικά μου από την Κόστα Ρίκα.

Στην πολυσύχναστη πλατεία της... κουλτούρας (Plaza de Cultura), το βλέμμα μου τράβηξαν δύο καλαίσθητα αρχιτεκτονήματα, το Εθνικό Θέατρο (Teatro Nacional de Costa Rica) και το Μουσείο Χρυσού (Museo del Oro Precolombino).

Κτισμένο το 1897 με χορηγίες πλούσιων εμπόρων του καφέ, το νεοκλασικό Teatro Nacional de Costa Rica (χωρητικότητας 1.000 θεατών) συνδυάζει με άψογο τρόπο την τοπική αποικιακή αρχιτεκτονική με την ευρωπαϊκή κομψότητα της Μπελ Επόκ και αντιπροσωπεύει το πιο αναγνωρίσιμο κτίριο-σύμβολο της πρωτεύουσας Σαν Χοσέ. Απ’ ό,τι πληροφορήθηκα, πάντως, το παλαιότερο θέατρο της πόλης είναι το Teatro Variedades, που άνοιξε τις πόρτες του το 1892.

Δίπλα ακριβώς βρίσκεται το Μουσείο Χρυσού (Museo del Oro Precolombino), το διασημότερο μουσείο της χώρας. Περίπου 1.600 χρυσά αντικείμενα (που χρονολογούνται μάλιστα από το 500 μ.Χ.) φιλοξενούνται στις προθήκες του, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια μεγάλη συλλογή νομισμάτων που αφηγείται λεπτομερώς τη νομισματική ιστορία της Κόστα Ρίκα.

Για να φτάσω κατόπιν στην κλειστή κεντρική αγορά Mercado Central περπάτησα στην πεζοδρομημένη λεωφόρο Av. Central, τον κεντρικότερο εμπορικό δρόμο της κοσταρικανής πρωτεύουσας. Δεκάδες καταστήματα, εστιατόρια, καφέ-μπαρ, εμπορικά κέντρα, πλανόδιοι καλλιτέχνες και υπαίθριοι μικροπωλητές συνέθεταν το σκηνικό της Av. Central, που έσφυζε από ζωή και κίνηση.

Η κλειστή αγορά Mercado Central (ξεκίνησε να λειτουργεί το 1880) με υποχρέωσε σε αμέτρητα φωτογραφικά κλικ – πάγκοι με ποικιλόμορφα εμπορεύματα, χαμογελαστά πρόσωπα, φολκλορικό χρώμα... Αν και περιπλανήθηκα εδώ για αρκετή ώρα, δεν μπήκα στον πειρασμό να αγοράσω κάτι. Η Mercado Central είναι ο δημοφιλέστερος τόπος των κατοίκων του Σαν Χοσέ για τα καθημερινά τους ψώνια σε τρόφιμα (κρέατα, ψαρικά), φρούτα και λαχανικά.

Εκκλησίες και πάρκα

Κοντά στην κεντρική είσοδο της αγοράς εντόπισα τη νεο-γοτθική καθολική εκκλησία Iglesia de Nuestra Senora de la Merced (1894), ένα ιδιαιτέρως αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο που περιλαμβάνεται στην ιστορική αλλά και αρχιτεκτονική κληρονομιά της Κόστα Ρίκα.

Κατόπιν περπάτησα από τη συγκεκριμένη εκκλησία μέχρι και τα σκαλοπάτια του καθεδρικού ναού Catedral Metropolitana. Το θρησκευτικό ορόσημο του Σαν Χοσέ, που βρίσκεται στη διασταύρωση των λεωφόρων Calle Central Alfredo Volio και Av. 2, με εντυπωσίασε τόσο με την εξωτερική όσο και με την εσωτερική διακόσμησή του.

Σε περίπτωση, πάντως, που ήθελα να δραπετεύσω από τον θόρυβο της πόλης, είχα τρεις επιλογές: τους γιαπωνέζικους κήπους Parque Okayama, το πάρκο Parque de la Paz και το πάρκο Parque Metropolitano La Sabana (το τελευταίο θεωρείται ότι είναι το μεγαλύτερο του Σαν Χοσέ).

Αυτό όμως που δεν περίμενα με τίποτα να συναντήσω στο Σαν Χοσέ ήταν μια... Chinatown. Το είδα τελικά κι αυτό, στην εμπορική καρδιά της πρωτεύουσας. Η Chinatown του Σαν Χοσέ (Barrio Chino) καταλαμβάνει αρκετά οικοδομικά τετράγωνα, είναι η πρώτη του είδους της στην Κεντρική Αμερική και υπάρχει εδώ από το 2012.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στο Σαν Χοσέ συστήνονται τα ξενοδοχεία
«Gran Hotel Costa Rica» (00506 22 214000, http://www.grandhotelcostarica.com/), «New Balmoral» (00506 22 225022, http://www.balmoral.co.cr/), «Hotel Del Rey» (00506 22 217272, http://www.delreyhotel.com/), «Autentico Hotel» (00506 22 225266, http://www.autenticohotel.com/) και «Hotel Palma Real» (00506 22 905060, http://www.hotelpalmareal.com/).

ΦΑΓΗΤΟ

Για κλασική ισπανική κουζίνα επιλέξτε τα εστιατόρια «Restaurant El Jardin San Jose», «Restaurante La Cascada», «Estacion Atocha», «La Esquina de Buenos Aires» και «La Masia».
Εθνικό Μουσείο
Για να οργανώσετε την επίσκεψή σας στο Εθνικό Μουσείο (Museo Nacional de Costa Rica), μπορείτε να αντλήσετε πληροφορίες από την επίσημη ιστοσελίδα του ιδρύματος http://www.museocostarica.go.cr/.

Ο Βίος και η πολιτεία ενός ναού

Μόλις λίγα τετράγωνα ανατολικά της Iglesia de Nuestra Senora de la Merced, απέναντι από το πάρκο Quiosco del Parque Central, ξεπροβάλλει ο επιβλητικός λευκός καθεδρικός ναός, Catedral Metropolitana. Ο ναός ανοικοδομήθηκε αρχικά το 1802, αλλά ένας ισχυρός σεισμός τον κατέστρεψε, με αποτέλεσμα να ξανακτιστεί το 1871 πάνω σε σχέδια του αρχιτέκτονα Eusebio Rodriguez - πρόκειται για τον τωρινό ναό. Το στοιχείο που περισσότερο εντυπωσιάζει είναι ο συνδυασμός ελληνορθόδοξης, νεοκλασικής και μπαρόκ αρχιτεκτονικής που τον χαρακτηρίζει.
Εθνικό νόμισμα και ισοτιμία

Το εθνικό νόμισμα της Κόστα Ρίκα είναι το Κολόν / Costa Rican Colon (CRC). Ανταλλακτήρια συναλλάγματος υπάρχουν στο αεροδρόμιο και στο κέντρο της πόλης. Η ισοτιμία είναι 1 EUR = 573 CRC.

Κείμενο: Κωνσταντίνος Μητσάκης