Ο Ιούλιος Βερν, οι Μπιτλς και ο Καραμανλής στην πρώτη μεγάλου μήκους ελληνική ταινία

«Στον Ιούλιο Βερν υπάρχει ένας μύθος ανά μυθιστόρημα, αφηγημένος όμως με διαφορετικές φωνές, αλληλοδιαπλεκόμενες, σκοτεινές και αλληλοαμφισβητούμενες», έγραφε ο Φουκό. Αυτή η αξεπέραστη γοητεία της πολυφωνίας κάνει τον Ιούλιο Βερν να παραμένει και τον 21ο αιώνα στους πέντε δημοφιλέστερους συγγραφείς παγκοσμίως, ο δεύτερος σε αριθμό μεταφράσεων, μετά την Αγκαθα Κρίστι. Τι πιο αναμενόμενο λοιπόν να μεταφέρεται ένα έργο του στον κινηματογράφο, ειδικά όταν για πολλούς τα βιβλία του σπουδαίου παραμυθά «κλείνουν μέσα τους τον κόσμο όλο».

Να, όμως, που μπορεί να υπάρχουν και πρωτιές. Βασισμένη στο βιβλίο του Βερν «Από τη Γη στη Σελήνη» («De la Terre à la Lune», 1865), είναι η πρώτη ελληνική μεγάλου μήκους (διάρκειας 87 λεπτών) ταινία κινουμένων σχεδίων του εικαστικού, κινηματογραφιστή και video artist Αγγελου Σπάρταλη. Παρουσιάστηκε πρόσφατα στις Νύχτες Πρεμιέρας και επίσης «άνοιξε» το διεθνές φεστιβάλ animation της Σύρου το περασμένο Σαββατοκύριακο. Είναι μάλιστα μόλις η δεύτερη απόπειρα κινηματογραφικής μεταφοράς του συγκεκριμένου βιβλίου, μετά την ομώνυμη αμερικανική ταινία του 1958 σε σκηνοθεσία του Μπάιρον Χάσκιν, αναφέρει σε  ρεπορταζ της η κ. Γιουλη Επτακοιλη στην Καθημερινή.

.Μαύρο χιούμορ, έξυπνες ατάκες, αισθητική που φλερτάρει με τους Μόντι Πάιθον, απολαυστικοί αναχρονισμοί που βοηθούν την εξέλιξη της ιστορίας είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μιας χειροποίητης δουλειάς που έγινε με την τεχνική του κολάζ και χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ ξεκίνησε εντελώς... τυχαία. «Επεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Ιουλίου Βερν σε μια υπέροχη έκδοση του ’57. Δερματόδετο, κόκκινο, με κιτρινισμένα φύλλα, μυρωδιές από άλλες εποχές... Το τσίμπησα και άρχισα να διαβάζω ευφυέστατους διαλόγους», λέει ο Αγγελος Σπάρταλης. «Το αποφάσισα σχεδόν αμέσως και μετά άρχισαν τα δύσκολα, γιατί είναι ένα βιβλίο όπου όλοι μιλάνε, μιλάνε, μιλάνε ακατάπαυστα, και δεν γίνεται σχεδόν ποτέ τίποτα. Μια οβίδα εκτοξεύεται κι αυτή δεν βρίσκει τον στόχο της! Οπότε έπρεπε, στηριζόμενος στον Βερν, να κάνω τρελά κόλπα, γιατί δεν είχε νόημα να κάνω την ταινία και να πετάξω τον Βερν απ’ έξω».

Ρήψη οβίδας

 Η υπόθεση του «Από τη Γη στη Σελήνη» μας μεταφέρει στην Αμερική του 1869, έναν αιώνα δηλαδή πριν από την προσσελήνωση του Apollo 11. Οι πολέμαρχοι αναπολούν το παρελθόν και θλίβονται γιατί δεν γίνεται πια πόλεμος. Τότε ακριβώς έρχεται ο πρόεδρος του Τηλεβολικού Συλλόγου, Ιμπεϋ Μπαρμπικάν, και δίνει τη λύση ανακοινώνοντας ένα σχέδιο για τη ρήψη οβίδας από τη Γη στη Σελήνη, πράξη που θα αποτελέσει και την πρώτη ουσιαστική επικοινωνία του ανθρώπου με τον δορυφόρο της Γης και θα δοξάσει και τις 36 (τότε) Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στα πέρατα του πλανήτη. Σε κάποιο σημείο της ταινίας, ένας ήρωας φοράει κοστούμι από το «Sgt. Pepper’s Lonely Hearts» των Μπιτλς.

 «Μα, είμαστε στο 1869, δεν υπάρχουν οι Μπιτλς», του λέει ο συνομιλητής του. «Ναι, εντάξει, αλλά συμβαίνουν αυτά, τι να κάνουμε τώρα», είναι η απάντηση που παίρνει.

 «Εχετε δίκιο, συμβαίνουν αυτά...». Και ο διάλογος συνεχίζεται κανονικά.

 «Το σενάριο με δυσκόλεψε πάρα πολύ», εξομολογείται ο Α. Σπάρταλης. «Προτού ξεκινήσω είδα μια χολιγουντιανή ταινία του ’58 –τη μοναδική που υπάρχει– βασισμένη στο ίδιο βιβλίο. Εκεί να δείτε τι προβλήματα είχαν και τι “ακροβασίες” χρειάστηκε να κάνουν. Δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο βιβλίο του Βερν έχει τόσο μικρή κινηματογραφική παρουσία. Ετσι εγώ επέλεξα να καταφύγω σε κάποιους αναχρονισμούς. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών λ.χ. είναι σαν τον Ντόκτορ Νο και μιλάει με τη φωνή του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Επίσης, γράφει ο Βερν: Μη νομίζετε ότι οι 36 Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι και τόσο Ηνωμένες. Οι Τεξανοί κατηγορούν το Μαϊάμι ότι έχει χολέρα, το Μαϊάμι κατηγορεί τη Νέα Υόρκη ότι έχει τύφο και πάει λέγοντας. Σε αυτούς τους διαλόγους, έβαλα τοπικές προφορές. Οι ήρωες, δευτερεύοντες ρόλοι φυσικά, μιλάνε ζακυνθινά, κοζανίτικα, ποντιακά, σε σημείο που κάποια στιγμή να χρειάζονται υπότιτλοι. Θέλω να πω ότι το έχουμε χειριστεί με αγάπη όλο αυτό, για να βγάζει αληθινό γέλιο».

 Το μεγάλο πάθος του Αγγελου Σπάρταλη είναι η ζωγραφική και αυτό εξηγεί την επιλογή του ως προς την τεχνική του κολάζ. «Αλίμονο αν το αισθητικό αποτέλεσμα δεν ήταν καλό. Δεν θα έκανα ποτέ την ταινία», συμπληρώνει. «Το κολάζ έχει τρεις ρόλους. Ο πρώτος “πατάει” στον ίδιο τον Ιούλιο Βερν, ο οποίος στο βιβλίο γράφει ότι οι γενναίοι στρατιώτες του πυροβολικού των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν πάρα πολύ περήφανοι επειδή δεν ήταν αρτιμελείς: θεωρούσαν ότι αυτό αποτελούσε σημάδι γενναιότητας. Και σε κάθε δέκα απ’ αυτούς αντιστοιχούν πέντε πόδια, τα οποία αντικαθιστούσαν με περίεργα προσθετικά μέλη, σαγόνια από ασήμι, χέρια με γάντζους κ.ά. Επομένως, οι ίδιοι οι ήρωές του ήταν κολάζ, γι’ αυτό και οδηγήθηκα εκεί. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το κολάζ μού έδωσε ένα πολύ όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα και ο τρίτος ότι είναι πολύ γρήγορο και πολύ οικονομικό».

 Μεγάλη δόση... δον κιχωτισμού, πολλή προσωπική εργασία και εθελοντικές συμμετοχές όλων των συντελεστών έκαναν την ιδέα γι’ αυτήν την ταινία πραγματοποιήσιμη. Γιατί, για χρηματοδότηση ούτε λόγος. Ολοι οι ηθοποιοί που ακούγονται, ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, ο Δημήτρης Σταρόβας, ο Στράτος Τζώρτζογλου, πήραν μέρος αφιλοκερδώς. Ανάμεσα στους περίπου σαράντα ηθοποιούς που λένε από μία ατάκα μέχρι ολόκληρους διαλόγους, υπάρχουν ερασιτέχνες από τη θεατρική σχολή του Αγ. Νικολάου στην Κρήτη, πατρίδα του δημιουργού, αλλά και άνθρωποι του μεροκάματου, πλακάδες, ηλεκτρολόγοι. Φιλική ήταν και η συμμετοχή του Διονύση Σαββόπουλου και του Ψαραντώνη, που ερμηνεύουν τα πέντε πρωτότυπα τραγούδια σε μουσική της Ζηνοβίας Αρβανιτίδη. Ο Αγγελος Σπάρταλης έχει προχωρήσει τις συζητήσεις για διανομή της ταινίας και προβολή της τα Χριστούγεννα.

Φεστιβάλ Animation

 Κάθε χρόνο, τα Φεστιβάλ Animation της Αθήνας αλλά και της Σύρου αποκαλύπτουν μια σκηνή ζωντανή, με παλμό και δημιουργικότητα, που εκφράζεται με ποικίλους τρόπους. «Και αν οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές, το υλικό θα ήταν ακόμη πλουσιότερο», σημειώνει ο Αγγελος Σπάρταλης. «Γίνονται πάρα πολλά ωραία πράγματα, αλλά η αλήθεια είναι πως ό,τι πιο ταλαντούχο υπάρχει σε αυτό το πεδίο, το έχει απορροφήσει η διαφήμιση στην Ελλάδα, γιατί ακόμη μπορεί και πληρώνει. Δεν είναι καθόλου εύκολο το πρωί να διαφημίζεις εσώρουχα και το βράδυ να κάνεις τέχνη. Και να μη θέλεις αφομοιώνεσαι».

Σινεμά και όπερα!

 Το «Από τη Γη στη Σελήνη» έχει γνωρίσει μόνο μία κινηματογραφική μεταφορά (έως τώρα), ωστόσο, ήδη από το 1902, με τη διάρκειας 16 λεπτών ταινία «Ταξίδι στη Σελήνη», ο Ζορζ Μελιές βασίστηκε τόσο στο «Από τη Γη στη Σελήνη» όσο και στο «Γύρω από τη Σελήνη» γι’ αυτή την ταινία–σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου. Ομως, δεν είναι μόνο το σινεμά: το 1875, στο Παρίσι, ο συνθέτης Ζακ Οφενμπαχ παρουσίασε την τετράπρακτη «μαγική όπερα» «Το ταξίδι στη Σελήνη», βασισμένη στο βιβλίο του Βερν. Το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία και παρουσιάστηκε συνολικά 284 φορές μέσα σε δύο χρόνια. Το 1876, η όπερα παρουσιάστηκε στο Λονδίνο και στη Βιέννη.

 Μιλώντας πάντως για το μυθιστόρημά του, ο Ιούλιος Βερν υπερασπιζόταν το εξωφρενικό, τότε, όραμά του ενός ταξιδιού στο φεγγάρι με απαράμιλλο πάθος, επιδεικνύοντας ικανότητες προφητικές. Ιδού: «Γι’ αυτούς που εξακολουθούν να ρωτούν γιατί να πάμε στο φεγγάρι... Αν πιστέψουμε ορισμένα άτομα χωρίς φαντασία, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε πως η ανθρωπότητα είναι για πάντα παγιδευμένη σε αυτήν τη γήινη σφαίρα, χωρίς καμιά ελπίδα εξόδου προς τους άλλους πλανήτες!.. Δεν είναι όμως ποτέ δυνατόν να δεχθούμε μια τέτοια αλήθεια!.. Σε λίγο θα διασχίζουμε τους ωκεανούς του Διαστήματος, αναζητώντας καινούργιο διέξοδο στις ανησυχίες μας. Η απόσταση που μας χωρίζει από τους άλλους κόσμους δεν είναι παρά μια έννοια σχετική, που στο τέλος θα καταφέρουμε να εκμηδενίσουμε».