Το αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη του Ήρωνος του Αλεξανδρέως έκθεμα της εβδομάδας στο Μουσείο Κοτσανά

Ουσιαστικά πρόκειται για τον πρώτο αυτόματο πωλητή της ιστορίας, η ανακατασκευή του οποίου σώζεται και εκτίθεται στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά που λειτουργεί στο Κολωνάκι, Πινδάρου 6 και Ακαδημίας.

Η συγκεκριμένη επινόηση του Ήρωνος του Αλεξανδρέως επέτρεπε την αυτόματη λήψη αγιασμού από τους πιστούς με τη ρίψη ενός πεντάδραχμου νομίσματος σε αγγείο. Το νόμισμα έπεφτε πάνω στο δίσκο ενός ζυγού, με την εκτροπή του οποίου άνοιγε μια κωνική βαλβίδα και έρρεε αντίστοιχη (του βάρους του νομίσματος) ποσότητα νερού.

Αυτό το έκθεμα, όπως και πολλά ακόμη από εκείνα που φιλοξενεί το μουσείο, είναι φωτεινά παραδείγματα της καινοτομίας που αναδυόταν ήδη στις δεκαετίες του 3ου αι. π.Χ.

Η τεχνολογία της εποχής τέθηκε στη διάθεση της θρησκείας, ιδιαίτερα κατά την ελληνιστική περίοδο. Το ισχυρό και πλούσιο ιερατείο αναζητούσε μηχανικά θαύματα για να εδραιώνει τη θέση του και χρηματοδοτούσε τους επιστήμονες γι’ αυτόν το σκοπό. Ήχοι και οπτικά εφέ από συσκευές της εποχής έκαναν την εμφάνισή τους σαν ένα απρόσμενο θαύμα, εμφανίζοντας τους ιερείς σαν άλλους μάγους, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο χειραγωγούσαν τους πιστούς και προσέλκυαν άλλους.

Αυτόματες πόρτες, αυτόματοι κρουνοί, πουλιά που κινούνταν και κελαηδούσαν ήταν μερικά από τα δημοφιλέστερα εφέ. Μερικές φορές χρησιμοποιούνταν ακόμη και αγάλματα με μάτια που ανάβλυζαν αίμα ή αιωρούμενα άρματα. Σε αυτή την κατηγορία λοιπόν συγκαταλέγεται και το αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη.

Η λειτουργία του περιγράφεται λεπτομερώς από τον Ήρωνα τον Αλεξανδρέως (1ος αι. π.Χ.) στο βιβλίο του «Πνευματικά». Πιθανότατα είναι μια από τις σπουδαίες επινοήσεις των εφευρετών του 3ου αι. π.Χ., που είχε να επιδείξει πολλές τέτοιες καινοτομίες.

Ο αυτόματος πωλητής με κερματοδέκτη του Ήρωνος αποτελεί μια από τις 300 παγκόσμιες πρωτιές που «επανακτήθηκαν» τουλάχιστον μετά από 1.500 χρόνια και αναδεικνύονται με απόλυτη εγκυρότητα και αξιοπιστία από το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά που λειτουργεί στο Κολωνάκι, Πινδάρου 6 και Ακαδημίας.

Την εβδομάδα από 15 έως 21 Οκτωβρίου οι επισκέπτες του μουσείου θα μπορούν να ξεναγηθούν δωρεάν στο αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη και να εντρυφήσουν σε όλες τις πτυχές του: τον τρόπο κατασκευής του, τον τρόπο λειτουργίας του και το περιεχόμενο των πηγών που το τεκμηριώνουν. Παράλληλα, θα μπορούν να το λειτουργήσουν οι ίδιοι, να φωτογραφηθούν και να βιντεοσκοπηθούν μαζί του, και να το μοιραστούν διαδικτυακά με τους φίλους τους προβάλλοντας την αξιοθαύμαστη λησμονημένη τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων.

Τιμώμενο έκθεμα της εβδομάδας για το διάστημα από 15 έως 21 Οκτωβρίου είναι το αυτόματο σπονδείο με κερματοδέκτη του Ήρωνος του Αλεξανδρέως.

Γενικότερος σκοπός του μουσείου είναι να αναδείξει αυτή τη σχετικά άγνωστη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και να αποδείξει ότι η τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων λίγο πριν το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου ήταν εξαιρετικά όμοια με τις απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας μας.

Για παράδειγμα οι κοχλίες και τα περικόχλια, οι οδοντωτοί τροχοί και οι κανόνες, οι τροχαλίες και οι ιμάντες, οι αλυσοτροχοί και οι αλυσίδες, οι υδραυλικοί ελεγκτές και οι βαλβίδες, οι προγραμματιστές και οι αυτόματοι πλοηγοί (εξαρτήματα όλα της μηχανής ενός σύγχρονου αυτοκινήτου) είναι μερικά μόνο από τα εφευρήματα των αρχαίων Ελλήνων που αποτέλεσαν τους θεμέλιους λίθους της πολύπλοκης τεχνολογίας τους.

Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, Πινδάρου 6 & Ακαδημίας, Κολωνάκι, 10671 Αθήνα
Επικοινωνία: 211 4110044, 6907 292002
Ώρες λειτουργίας: 09:00–17:00 καθημερινά και Σαββατοκύριακα
Facebook: @KotsanasMuseumOfAncientGreekTechnology 
Instagram: @kotsanasmuseum

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Made In Greece στις 14/10.