Λαγιά Τζονεϊντί: Η γυναίκα που ανέβηκε στην πολιτική ελίτ του Ιράν και τα βάζει με τον Τραμπ

Σπάνια ανεβαίνει στα ανώτερα κλιμάκια της πολιτικής ιεραρχίας του Ιράν ένα άτομο που είναι εκτός συστήματος. Γι' αυτό είναι τόσο ασυνήθιστο το καινούργιο όπλο της Ιρανικής Δημοκρατίας στη μάχη με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Η 50χρονη ακαδημαϊκός Λαγιά Τζονεϊντί δεν διατηρεί σχέσεις με τους συμβατικούς πολιτικούς ούτε έχει προσωπικά βιώματα από τα χρόνια της ιρανικής επανάστασης. Αλλά, ως αντιπρόεδρος του Ιράν, αρμόδια για τις νομικές υποθέσεις, έχει πετύχει στη διεθνή σκηνή μια σπάνια νίκη υψηλού συμβολισμού σε βάρος των ΗΠΑ.

Μετά την αποχώρηση της κυβέρνησης Τραμπ, νωρίτερα εφέτος, από την πυρηνική συμφωνία του 2015 και την επαναφορά των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν, η κυρία Τζονεϊντί εργάστηκε μαζί με τις νομικές επιτροπές άλλων φορέων στην κατάθεση της προσφυγής εναντίον των ΗΠΑ στο Διεθνές Δικαστήριο (ICJ). Το Ιράν κέρδισε τη δίκη. Μεταξύ εκείνων που συνεργάστηκαν για την αγωγή ήταν τα υπουργεία Εξωτερικών, Υγείας, Υποδομών και Αστικής Ανάπτυξης, το Κέντρο για τις Διεθνείς Νομικές Υποθέσεις της Προεδρίας, καθώς και μερικοί ξένοι δικηγόροι.

«Αυτό που έκανε η αμερικανική κυβέρνηση σε βάρος του ιρανικού λαού είναι παράνομο από νομικής πλευράς και δεν έχει καμιά νομιμοποίηση σε ηθικό επίπεδο» δήλωσε η Λαγιά Τζονεϊντί στους «Financial Times», στην πρώτη συνέντευξη που έδωσε σε ξένο μέσο ενημέρωσης, όπως αναμεταδίδει η «Αυγή». Η ανοδική πορεία της είναι το αποτέλεσμα της αυξανόμενης λαϊκής πίεσης στους ηγέτες του Ιράν να διορίσουν γυναίκες σε ανώτερες θέσεις. Ο λαός είναι δυσαρεστημένος γιατί η αύξηση του αριθμού των γυναικών με πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν συνοδεύθηκε από ανάλογη αύξηση του αριθμού των γυναικών στα υψηλά δημόσια αξιώματα. Το Ιράν έχει σήμερα δώδεκα αντιπροέδρους, οι δύο είναι γυναίκες.

Στην υπόθεση που έφτασε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου, η κυρία Τζονεϊντί συνέβαλε ώστε να συγκροτηθεί το επιχείρημα του Ιράν ότι με την επαναφορά των κυρώσεων οι ΗΠΑ παραβίασαν τη διμερή Συνθήκη Φιλίας του 1955 για την ανάπτυξη του εμπορίου, των επενδύσεων και στενότερων οικονομικών σχέσεων.

Το δικαστήριο που εδρεύει στη Χάγη αποφάσισε υπέρ της Τεχεράνης στις 3 Οκτωβρίου και διέταξε την Ουάσιγκτον να διασφαλίσει πως οι κυρώσεις της δεν θα βλάψουν συγκεκριμένους τομείς  που αφορούν την ανθρωπιστική βοήθεια, τα τρόφιμα και τα φάρμακα.

Η απόφαση δεν μπορεί να επιβληθεί με τη βία, ενώ οι ΗΠΑ έσπευσαν να καταργήσουν τη σχετική συμφωνία υποστηρίζοντας ότι η βοήθεια δεν αποτελούσε στόχο των κυρώσεων. Αλλά η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου εμψύχωσε το Ιράν που δοκιμάζεται από τις κυρώσεις. Τα μέτρα που έλαβε η Ουάσιγκτον έπληξαν από τον περασμένο μήνα τις εξαγωγές πετρελαίου. Επίσης, οδήγησαν σε υποτίμηση του ριάλ έναντι του δολαρίου κατά 50% μέσα στο 2018.

«Είναι μια μεγάλη αδικία σε βάρος του ιρανικού λαού, που βλέπει να πλήττεται η οικονομία του, η ευημερία του και η δυνατότητα κάλυψης βασικών αναγκών» είπε η κυρία Τζονεϊντί. «Οι ΗΠΑ γνωρίζουν πως δεν μπορούν να αγνοούν τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου. Ίσως δεν ήταν το ιδανικό για το Ιράν, αλλά ήταν χρήσιμο».

Η ετυμηγορία του Διεθνούς Δικαστηρίου βοήθησε το Ιράν να κεφαλαιοποιήσει την απόφαση που πήρε η Ευρωπαϊκή Ένωση να σεβαστεί την πυρηνική συμφωνία. Χωρίς αυτή τη δικαστική απόφαση, είπε, οι ευρωπαϊκές χώρες ίσως να μην ήταν πρόθυμες να δημιουργήσουν το σύστημα πληρωμών για τις εμπορικές συναλλαγές, το οποίο παρακάμπτει τις αμερικανικές κυρώσεις και πρόκειται να λειτουργήσει τις προσεχείς εβδομάδες. Επιπλέον, όπως είπε η κυρία Τζονεϊντί, το Ιράν επικαλείται αυτή την ετυμηγορία στις διαπραγματεύσεις με τις ξένες εταιρείες και τράπεζες που επανεξετάζουν τους δεσμούς τους με την Τεχεράνη.

Σε μια χώρα όπου οι συντηρητικοί ανταγωνίζονται με τους μετριοπαθείς για την εξουσία, η Λαγιά Τζονεϊντί θεωρείται ως υπερκομματική πραγματίστρια, η οποία είναι αφοσιωμένη στην υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας του Ιράν. Παιδί μιας οικογένειας της μεσαίας τάξης, γεννήθηκε στην πόλη Μπαμπόλ στις όχθες της Κασπίας. Στα εφηβικά της χρόνια πήγε στην πρωτεύουσα για να σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Ήταν η μοναδική φοιτήτρια ανάμεσα τους συναδέλφους της που συνέχισαν τις σπουδές για μάστερ και διδακτορικό. Το 2002 έλαβε υποτροφία για μεταδιδακτορικό και έρευνα στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

Εξακολουθεί να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης και είναι υπερήφανη που οι φοιτήτριές της είναι περισσότερες από τους φοιτητές της. «Αυτό είναι πρόοδος. Η μεγαλύτερη ικανοποίηση για εμένα είναι να βλέπω μια νέα, μορφωμένη γενιά που αγωνίζεται για την πρόοδο της χώρας», είπε. «Δεν ισχυρίζομαι ότι τους εκπροσωπώ, αλλά ανήκω σε αυτή την κατηγορία των μορφωμένων ανθρώπων που έχουν άποψη και πιστεύουν στις συνεχείς βελτιώσεις».

Μετά τη θριαμβευτική επανεκλογή του προέδρου Χασάν Ρουχανί πέρυσι, με μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, η κυρία Τζονεϊντί έλαβε ένα τηλεφώνημα από το γραφείο του. Φαντάστηκε ότι θα αφορούσε κάποια νομική υπόθεση, επειδή είναι ειδική σε θέματα διεθνών εμπορικών διακανονισμών. Αλλά της πρότειναν μια θέση στην κυβέρνηση. «Ήταν της μοίρας μου να φτάσω εδώ. Αφιέρωσα τη ζωή μου στα ακαδημαϊκά καθήκοντα και στην άσκηση της νομικής επιστήμης», είπε. «Δεν ήμουν πολιτικός και εξακολουθώ να μην έχω σχέσεις με κάποια πολιτική ομάδα. Επέλεξα να παραμείνω ανεξάρτητη εξαιτίας της θέσης μου, καθώς απαιτείται αμεροληψία για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατικών φορέων».

Το γεγονός ότι είναι μια γυναίκα μέσα σε ένα ανδροκρατούμενο σύστημα αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση, όπως είπε. Αλλά δεν είναι μόνη στα ανώτερα κλιμάκια της ιρανικής ελίτ: γυναίκα είναι επικεφαλής της αεροπορικής εταιρείας Iran Air, γυναίκα διευθύνει την Εθνική Εταιρεία Πετροχημικών Προϊόντων, γυναίκα είναι και το νέο μέλος του διοικητικού συμβουλίου στην Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου του Ιράν.

Εκτός από τον αγώνα κατά των κυρώσεων, η κυρία Τζονεϊντί αποκατέστησε τα δικαιώματα των θρησκευτικών μειονοτήτων να εκπροσωπούνται στα δημοτικά συμβούλια και τώρα επεξεργάζεται ένα σχέδιο για την ενίσχυση της διαφάνειας στο Δημόσιο.

«Θέλω να ενισχύσω το κράτος δικαίου στο εσωτερικό και τις διεθνείς σχέσεις και να συμβάλω στην προώθηση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών» είπε. «Το σύνταγμά μας δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα πλήρως, υπάρχει πολύς χώρος για να ολοκληρωθούν μερικά άρθρα, όπως εκείνα για τα λαϊκά δικαιώματα και τις ελευθερίες». Όπως πολλοί μορφωμένοι Ιρανοί της μεσαίας τάξης, είναι αντίθετη σε ξαφνικές πολιτικές αλλαγές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αστάθεια. «Αυτό ίσως να το επιθυμούν εκείνοι που επιβάλλουν κυρώσεις, αλλά το Ιράν θα κινδύνευε να μετατραπεί σε νέο Ιράκ, Συρία ή Αφγανιστάν», είπε. «Θέλω τα 200 χρόνια της εμπειρίας μας στον αγώνα για το κράτος δικαίου να αποφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα με ώριμο τρόπο, ακόμα και αν η διαδικασία είναι δύσκολη ή αργή».