Ο Παύλος Σάμιος & η "Σπασμένη Ιστορία" στο Βυζαντινό Μουσείο - Μια διαφορετική εικαστική προσέγγιση των μύθων (φώτο)

Την Παρασκευή 15 Μαρτίου 2019 και ώρα 19:00 εγκαινιάζεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο η έκθεση «Broken History - Σπασμένη Ιστορία» του ζωγράφου Παύλου Σάμιου. 

Μια διαφορετική ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας και των αρχαίων μύθων επιχειρείται στην έκθεση στην οποία παρουσιάζονται 66 έργα μεγάλων διαστάσεων (μερικά από αυτά ξεπερνούν τα τρία μέτρα), όπου τα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχουν πλέον τον πρωταγωνιστικό ρόλο. 

Ο ζωγράφος επιλέγει ως υπόβαθρο εκτέλεσης των έργων ευτελή υλικά (χαρτοκιβώτια) που ο ίδιος περισυνέλεξε. Αυτά τα χαρτοκιβώτια γίνονται ο καμβάς απεικόνισης αρχαίων συμβόλων, καθώς και γέφυρα μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Αρχαία αγάλματα κατακερματίζονται ζωγραφικά σε διαφορετικά κομμάτια χαρτόνι, προκειμένου να σημάνουν την αποδόμηση αλλά και επαναπροσέγγιση του ιστορικού χρόνου.

Η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα δηλώνεται πάνω στα έργα με πολύχρωμα ανεικονικά γκράφιτι, που με σπρέι προσέθεσε ο Σάμιος στο τελείωμα των έργων του. 

Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης επιλέγεται η ανασύνθεση των «αρχαίων θραυσμάτων» για να καταλήξει στα «πέτρινα χαμόγελα» σε λευκό μάρμαρο, στο οποίο λαξεύτηκαν τα Παρθενώνεια γλυπτά. 

Σε μια τελευταία ενότητα ο καλλιτέχνης επιλέγει και επεξεργάζεται αντίστοιχα εικονογραφικούς τύπους της βυζαντινής τέχνης. 

Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η  Μαρία Ξανθάκου

H Δρ. Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα, Διευθύντρια του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου, αναφέρει σχετικά: 

«Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης δοκιμάζεται σκληρά ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε σιωπά. Γράφει μια νέα εικαστική ιστορία με τον συμβολικό τίτλο «Σπασμένη Ιστορία» ή, σε ελεύθερη μετάφραση, «Ιστορία σε θρύψαλα».

Για την αφήγησή του, ο καλλιτέχνης επιλέγει το διάλογο εμβληματικών έργων της αρχαιοελληνικής τέχνης με βυζαντινές - μεταβυζαντινές χριστιανικές απεικονίσεις, όπως η γεμάτη συμβολισμό εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης». Κυκλαδικά ειδώλια, αρχαϊκοί κούροι, κόρες και σφίγγες, κλασσικά γλυπτά από τον Παρθενώνα και αγάλματα όπως η Νίκη της Σαμοθράκης, η Αφροδίτη της Μήλου κ.ά., αποδίδονται με ένα νέο τολμηρό τρόπο συνδυάζοντας σε «εγκατάσταση», τη ζωγραφική, τη γλυπτική και το γκράφιτι.

Τα έργα σκόπιμα κατακερματισμένα, επιζωγραφισμένα με γκράφιτι, και κατασκευασμένα από φθηνά -όχι τυχαία- παράταιρα και ανακυκλωμένα υλικά, όπως χαρτοκιβώτια, πέτρες, βιομηχανικά χαρτιά κ.ά., συνθέτουν ένα εικαστικό requiem και μια έμμεση κριτική στην «πολιτικώς ορθή» κοινωνία καθώς και στη βίαιη αποδόμηση, το βανδαλισμό και τον ευτελισμό των αξιών.

Την απάντηση στην ερώτηση «σε τι χρησιμεύουν οι καλλιτέχνες σε μια περίοδο κρίσης;» φιλοδοξεί να δώσει η έκθεση που φιλοξενείται στο Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, στο πλαίσιο μιας πολιτιστικής πολιτικής, που δίνει χώρο σε έναν σύγχρονο καλλιτεχνικό προβληματισμό και ενώνει το νήμα της μεγάλης καλλιτεχνικής παράδοσης από τις απαρχές της ελληνικής τέχνης ως τις μέρες μας.

Η συγκεκριμένη εικαστική ενότητα του Παύλου Σάμιου καθρεφτίζει ακριβώς την αγωνία του ιστορικού παρελθόντος για την εποχή μας με τον ίδιο τρόπο που ο Φεντερίκο Φελλίνι κάνει finale στην ταινία «Roma».» 

Σημείωμα του Παύλου Σάμιου για την έκθεση “BrokenHistory»

Σημείο εκκίνησης για τη δημιουργία των έργων της συγκεκριμένης έκθεσης «BrokenHistory» που φιλοξενείται στους υπέροχους χώρους του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Ελλάδας αποτέλεσε για μένα το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη «Ο Ηδονικός Ελπήνωρ». Από αυτό το ποίημαπροέρχεται η φράση «…γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς…», η οποία με κινητοποίησε συναισθηματικά και μου προκάλεσε μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση.

Ήταν η σπίθα, που έδωσε το έναυσμα και άνοιξε την οπτική για τη δημιουργία αυτής της έκθεσης. Όλο το παρελθόν, η ιστορία αναδύθηκαν μέσα μου και πικρή ήρθε η διαπίστωση για το που ήμασταν και που φτάσαμε. Νοιώθω ότι τα σπασμένα αγάλματα σήμερα είμαστε εμείς. Μαζί με εμάς, έχουν γίνει όλα κομμάτια… Ιστορία, παρελθόν, παρόν, μέλλον… 

Θέλησα να παρουσιάσω μια διαφορετική ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας και των αρχαίων μύθων, που σε όλη την πορεία της ζωγραφικής μου με συντρόφευαν. Επέλεξα ένα διαφορετικό υλικό, ευτελές, άχρηστο όταν επιτελέσει το σκοπό του, χάρτινες μεγάλες κούτες που περισυνέλλεξα ο ίδιος από τον δρόμο, το οποίο κρύβει πιστεύω εξαιρετική δυναμική και φορτίζει συναισθηματικά και ιδεολογικά τα έργα. Αυτό το υλικό, συνώνυμο της μετακίνησης και της αλλαγής τόπου, γίνεται ο καμβάς των αρχαίων συμβόλων και λειτουργεί ως γέφυρα του παρελθόντος με το παρόν. Στις κούτες τα αρχαία αγάλματα κατακερματίζονται σε διαφορετικά κομμάτια χαρτόνι, τα μέλη και τα τμήματα του σώματος σπάνε, η ιστορία αποδομείται και προσφέρει μια διαφορετική οδό προσέγγισης της. Αφήνεται στη φαντασία του θεατή να ανασυνθέσει τα κομμάτια και να βρει τον δικό του τρόπο συνομιλίας με τη «BrokenHistory» που ξεκινάει από το χθες για να φτάσει στο σήμερα. 

Γι αυτό και κατέφυγα στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και στο πολύχρωμο, ανεικονικό γκράφιτι, χρησιμοποιώντας σπρέι στο τελείωμα των έργων, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να μεταφέρω την αίσθηση των δρόμων της Αθήνας στις συνθέσεις. Το αρχαίο πνεύμα συναντά έτσι την καθημερινότητα σε μια αέναη ανταλλαγή και επαναφόρτιση. 

Επιδιώκοντας παράλληλα να μην μείνω στο απαισιόδοξο πεδίο, προχώρησα σε μια ανασύνθεση των σπασμένων αγαλμάτων. Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης παρουσιάζω τα ίδια αγάλματα, τα οποία πλέον έχω συνθέσει εκ νέου στην αρχική τους ολοκληρωμένη μορφή. Το αισιόδοξο μήνυμα ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος της έκθεσης τα «Πέτρινα χαμόγελα» όπου ζωγράφισε πάνω σε κομμάτια μαρμάρου (30Χ40 εκ.) που ο ίδιος περισυνέλλεξα στην Πεντέλη.

Είναι τα υπολείμματα από τα ίδια μάρμαρα από τα οποία δημιουργήθηκε η Ακρόπολη. Οι γοητευτικές κόρες της Ακρόπολης χαμογελούν, αλλά τα χαμόγελα τους εμφανίζονται μισά, σπασμένα, στις δύο πλευρές του μαρμάρου. Είναι εκεί που η αισιοδοξία συνυπάρχει με την απαισιοδοξία σε μια αδιάκοπη πάλη για το ποια θα υπερισχύσει. 

Η έκθεση περιλαμβάνει 66 συνολικά έργα μεγάλων διαστάσεων, μερικά από τα οποία ξεπερνούν ακόμα και τα τρία μέτρα.  Θα έλεγα τέλος ότι σ αυτήν την έκθεση τα σύμβολα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες δουλειές μου, όπου συνυπήρχαν με σύγχρονα αντικείμενα.