Made in Greece: Ο αστροφωτογράφος, Κωνσταντίνος Εμμανουηλίδης που απαθανάτισε τον κομήτη - Ιστορική στιγμή με φωτό που επέλεξε η NASA

Ώρα: 22.48. Ο Κωνσταντίνος Εμμανουηλίδης πατάει το κουμπί της φωτογραφικής του μηχανής και απαθανατίζει μια ιστορική στιγμή που θα ξανασυμβεί μετά από 6.800 χρόνια: τον κομήτη Neowise να αφήνει το φωτεινό του αποτύπωμα στον νυκτερινό ουρανό. Τις επόμενες μέρες το στιγμιότυπο θα κάνει τον γύρο του διαδικτύου, αλλά και τον γύρο του πλανήτη μέσα από την ιστοσελίδα της ΝΑSA, που στις 3 Αυγούστου την αναρτά ως τη φωτογραφία της ημέρας. Είναι η υψηλότερη καταξίωση που μπορεί να λάβει ένας αστροφωτογράφος.

Το «κυνήγι» του Neowise για τους λάτρεις των νυχτερινών ουρανών άρχισε στις 27 Μαρτίου, όταν η NASA ανακοίνωσε πως ο κομήτης επιβίωσε της περιστροφής του γύρω από τον Ήλιο και θα ήταν πλέον ορατός στο βόρειο ημισφαίριο. «Είναι ακριβώς η στιγμή που περιμένεις. Ξεχνάς σπίτια, οικογένεια, φίλους. Sleeping bag και φύγαμε», μου λέει ο Εμμανουηλίδης, ο ερασιτέχνης αστρονόμος και φωτογράφος που εδώ και είκοσι χρόνια ανακαλύπτει σουπερνόβα και καταγράφει με τον φακό του αστέρια, ηλιακές εκλείψεις και καταιγίδες.

Καθώς ο κομήτης ταξιδεύει στους ελληνικούς ουρανούς, παρακολουθώ ηλεκτρονικά, μέσω των μηνυμάτων που ανταλλάσσουμε στο chat, να ξετυλίγεται η περιπέτεια ενός σύγχρονου εξερευνητή. Ταξίδια με σκληρή προετοιμασία, έλλειψη ύπνου, αλλά και απρόβλεπτα. Ξημέρωμα Σαββάτου 11 Ιουλίου φωτογραφίζει για πρώτη φορά τον κομήτη από το χωριό Ροδόκηπο Χαλκιδικής, όπου βρίσκεται το εξοχικό του. «Είχα υποτιμήσει την ομορφιά του, μέχρι που είδα τη φωτεινή ουρά», μου εξομολογείται. Ξεκινάει αμέσως τη μελέτη και τον σχεδιασμό. 

Την επόμενη κιόλας μέρα, κι ενώ δεν είναι βέβαιος πως θα καταφέρει να φτάσει στο σημείο φωτογράφισης που είχε εντοπίσει μέσω google maps –είναι απομακρυσμένο και για να το προσεγγίσεις πρέπει να περάσεις μέσα από στάνες με τσοπανόσκυλα–, φεύγει για τα Μετέωρα. «Μετά από 2,5 ώρες scouting βρήκα το σημείο όπου θα στηνόμουν μαζί με έναν φίλο ερασιτέχνη αστρονόμο που μένει στην περιοχή. Όταν στις 4 το πρωί ξεπρόβαλε ο κομήτης πίσω από τους βράχους, είδα ακριβώς τη φωτογραφία που είχα στο μυαλό μου».

Ο αστροφωτογράφος, όπως μου εξηγεί, απαιτείται να έχει σημαντικές γνώσεις αστρονομίας. «Δεν είναι ότι πας και φωτογραφίζεις ένα ωραίο τοπίο μια ώρα με “καλό” φως. Όταν θέλεις να συνδυάσεις ένα επίγειο τοπίο με ένα ουράνιο αντικείμενο, θα πρέπει να έχεις γνώσεις: να δεις πώς ευθυγραμμίζονται, να γνωρίζεις τη θέση των αντικειμένων και την ακριβή ώρα φωτογράφισης».

Η εικόνα από τα Μετέωρα κάνει τον γύρο του διαδικτύου, όμως το «κυνήγι» συνεχίζεται. Τρεις μέρες αργότερα βρίσκεται στη Μονή Αγίου Παντελεήμονα στη Χαλκιδική. «Μια εξωπραγματική βραδιά. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο μετρητής ποιότητας ουρανού (sky quality meter) αποτύπωσε μια τόσο σκοτεινή νύχτα». Στο εν λόγω στιγμιότυπο, ο κομήτης αντανακλάται στο νερό. Ακολουθεί μια αποτυχημένη απόπειρα στη Συκιά Χαλκιδικής. «Παρόλο που η μελέτη του μετεωρολογικού δελτίου είναι μέρος της δουλειάς μας, τοπικές συννεφιές μπορεί να σου χαλάσουν τα σχέδια», μου γράφει απογοητευμένος. Απτόητος, παρ’ όλα αυτά, φεύγει την επομένη για τη λίμνη Βιστωνίδα. Στο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων ανταμείβεται διπλά, καθώς απαθανατίζει τον κομήτη μαζί με το πέρασμα ενός μετεώρου. «Κανείς δεν πρέπει να υποτιμά τον παράγοντα τύχη», γράφει, προσθέτοντας χαμογελαστά emoticons, καθώς επεξεργάζεται την εικόνα που σύντομα θα δημοσιοποιήσει.

Η σημασία των αστεριών

Παθιασμένος με τους ουρανούς, δεν διστάζει να κουβαλήσει 50 κιλά στην πλάτη για να αποτυπώσει τον γαλαξία από την κορυφή του Άθω, να «τραβηχτεί» στην Γκαμπόν και στην Αυστραλία για να φωτογραφίσει ηλιακές εκλείψεις ή να μείνει ξάγρυπνος 8 ημέρες, προκειμένου να εντοπίσει μια έκρηξη σουπερνόβα. «Είμαι παιδί του “Σταρ Τρεκ”. Από μικρός αναζητούσα ποιοι είμαστε και από πού προερχόμαστε, λαμβάνοντας τη συνηθισμένη απάντηση: “Ωχ τώρα, μωρέ, με τι ασχολείσαι”. 

Η Γη ήταν για μένα πεπερασμένη, αναζητούσα την αλήθεια στον ουρανό και κάπως έτσι πήρα το πρώτο μου τηλεσκόπιο στα 23 μου χρόνια, το 1999, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ίντερνετ και σύλλογοι αστρονομίας. Ρωτούσα όποιον έβρισκα μπροστά μου και, τελικά, έλαβα την ιδανική πληροφορία από έναν βενζινοπώλη, ο οποίος μου είπε πως το περιοδικό “Car and Driver” είχε αφιέρωμα στα τηλεσκόπια. Ξεκίνησα παρατηρώντας τον ουρανό, και στην πορεία γνώρισα τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας στη Θεσσαλονίκη, κατασκεύασα ένα πλήρως αυτόνομο αστρονομικό παρατηρητήριο και δημιούργησα μια ομάδα ερευνητών, η οποία εντοπίζει εκρήξεις σουπερνόβα σε μακρινούς γαλαξίες. Καταφέραμε πολλά, από αναγνώριση μέχρι διεθνείς δημοσιεύσεις, αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι φέραμε τον κόσμο σε επαφή με τον νυκτερινό ουρανό.

Ωστόσο, κι αυτό είχε τους περιορισμούς του. Με την επιστημονική έρευνα κατάλαβα πώς λειτουργεί ο κόσμος. Όμως όταν ήθελα να μεταδώσω τη γνώση, η πληροφορία μέσα από την επιστημονική φωτογραφία γινόταν κάπως βαρετή. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, πως μια καλή φωτογραφία που δείχνει τον έναστρο ουρανό και το επίγειο περιβάλλον εμπνέει. Κάνει πιο εύκολη την αποστολή μου να μεταφέρω το μήνυμα πως ο φυσικός μας κόσμος είναι ένας και ενιαίος: ο ουρανός και η γη».

Βρισκόμαστε πια στα τέλη Ιουλίου και εγώ συνεχίζω να του ζητάω κάθε μέρα και μια άλλη φωτογραφία που με ενθουσιάζει στο προφίλ του στο Facebook - ηλιακές εκλείψεις, ηλεκτρικές καταιγίδες, βροχές διαττόντων. Εκείνος μου γράφει: «Αύριο θα μείνεις περισσότερο ικανοποιημένη... :-)». Ξέρω πως το «παράθυρο» παρατήρησης του κομήτη κλείνει, και έτσι καταλαβαίνω πως βρίσκεται στον δρόμο για την τελευταία «μυστική» αποστολή (κανένας φωτογράφος δεν την αποκαλύπτει εκ των προτέρων), πριν ο Neowise επιστρέψει στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα και χαθεί από τα μάτια μας. Αναρωτιέμαι αν θα τα καταφέρει κι αυτήν τη φορά. «Εμείς οι ταξιδιώτες συνηθίζουμε να λέμε ότι το ταξίδι έχει σημασία και όχι ο προορισμός, αναφέρει το κείμενο της Καθημερινής.

Εσύ χτίζεις ένα ολόκληρο ταξίδι πάνω σε μια ακαριαία στιγμή που είναι πιθανόν να αποτύχει. Γιατί;», τον ρωτάω. «Η απόλαυση δεν είναι η ώρα της φωτογράφισης, αλλά η προετοιμασία. Μόνο που σκέφτομαι πως θα ταξιδέψω στην Παταγονία στο τέλος του έτους, ήδη έχω πετύχει στον στόχο μου. Το ταξίδι είναι η αναμονή. Να βάζω το μυαλό μου ξανά και ξανά να ταξιδεύει. Όταν φτάσω στον προορισμό μου, το θέμα είναι πλέον διαδικαστικό. Αν δω την έκλειψη του Δεκεμβρίου, στην οποία στοχεύω, και την απολαύσω, έχει καλώς. Αν όχι, τουλάχιστον θα έχω επιτρέψει στον εαυτό μου να φανεί τυχερός».