Αντώνης Παπακώστας: Λαϊκισμός είναι εδώ & θα μείνει -Οι δυσαρεστημένοι από τη λειτουργία των θεσμών - Το μεταναστευτικό ο μεγάλος πόλος έλξης των λαϊκιστών

Στο Συνέδριο της WAROP παρουσιάσαμε μαζί με τον Pascal Chalala, Διευθυντή της Gallup International, μια ανάλυση με τίτλο «The populist vote at the last European Elections: an epiphenomenon or a well-established reality»; Με λίγα λόγια, είναι ο λαϊκισμός ένα ευκαιριακό φαινόμενο;

1 ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ

Καταρχάς τι είναι λαϊκισμός; Σύμφωνα με τον ορισμό από το λεξικό της Οξφόρδης είναι «μια πολιτική προσέγγιση που προσπαθεί να προσελκύσει απλούς ανθρώπους που πιστεύουν ότι οι ανησυχίες τους αγνοούνται από καθιερωμένες ελίτ ομάδες».

Τρία είναι τα χαρακτηριστικά του λαϊκισμού:

1 Υπάρχει μια αντίθεση μεταξύ του «λαού» και των «ελίτ».

2 Το κράτος πρέπει να παρακάμπτει τη γραφειοκρατία. Και σαν γραφειοκρατία εννοούμε τους διάφορους θεσμούς του.

3 Το κράτος πρέπει να είναι ισχυρό και να επιβάλλει αυτό που θέλει ο λαός.

Τα κόμματα που καλλιεργούν τον λαϊκισμό και στηρίζουν την ύπαρξή τους σε αυτόν μάχονται τα ΜΜΕ, τις Τράπεζες, την Παγκοσμιοποίηση υιοθετώντας κυρίως θεωρίες συνωμοσίας βάλλοντας έτσι ενάντια στο διαβρωμένο πολιτικό σύστημα.

Βασικά τα κόμματα αυτά είναι ηγετικά κόμματα τα οποία υπάρχουν όσο υπάρχει και ο ηγέτης.

Ο ηγέτης είναι ο βασικός εκφραστής του λαού. Κόμματα με αυτά τα χαρακτηριστικά βρίσκουμε όχι μόνο σε όλη την Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο.

2 ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ.

Ποια είναι τα λαϊκιστικά κόμματα; H Σουηδική Δεξαμενή Σκέψης (ThinkTank) TIMBRO παρακολουθεί όλα τα ευρωπαϊκά κόμματα από την δεκαετία του 80 και αφού αναλύσει το πρόγραμμα και τις θέσεις τους τα κατατάσσει σε λαϊκιστικά ή μη. Το 2019 δημοσίευσε τον Timbro Authoritarian Populism Index (TAP). Με βάση την λίστα αυτών των κομμάτων κάναμε την ανάλυση των τάσεων.

Το 2015 ο ΤΑΡ καταγράφει 30 λαϊκιστικά κόμματα με 181 έδρες να συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενώ το 2019 καταγράφονται 38 κόμματα με 217 έδρες.

Αυτή η σημαντική αύξηση στις έδρες λόγω του συστήματος κατανομής των εδρών δεν αντιστοιχεί απόλυτα στις ψήφους που έλαβαν αυτά τα κόμματα. Το 2015 είχαν συγκεντρώσει το 26,06% των ψήφων ενώ το 2019 το 27,05%. Για πρακτικούς λόγους υπολογίζουμε μόνο τις ψήφους των κομμάτων που κατάφεραν και εξέλεξαν τουλάχιστον 1 Ευρωβουλευτή. Γιατί αυτή η μικρή διαφορά ψήφων έδωσε τόση μεγάλη αύξηση εδρών; Δύο είναι οι λόγοι. Το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής που δεν είναι το ίδιο σε όλες τις χώρες και το ποσοστό της συμμετοχής που ποικίλλει από κράτος σε κράτος.

Γράφει ο Αντώνης Παπακώστας στα Νέα…

3 Πού ανήκουν τα λαϊκιστικά κόμματα

Έχει ο λαϊκισμός πολιτικό χρώμα; Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει πολιτικό χρώμα με την κλασσική έννοια του δεξιά ή αριστερά. Υπάρχουν τέτοια κόμματα που αυτοπροσδιορίζονται δεξιά και άλλα αριστερά. Τα περισσότερα τα τελευταία χρόνια αυτοπροσδιορίζονται δεξιά. Στο ΕΚ τα περισσότερα λαϊκιστικά κόμματα ανήκουν στις πολιτικές ομάδες Ταυτότητας και Δημοκρατίας (DI), των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) και την ομάδα της Αριστεράς (GUE/NGL). Πολλοί βουλευτές δεν έχουν εγγραφεί σε καμμία πολιτική ομάδα όπως οι 2 του ΚΚΕ και οι 2 της ΧΑ.

Δεδομένης της εύθραυστης πλειοψηφίας στο Ευρωκοινοβούλιο, μπορούν να επηρεάζουν αυτή τη στιγμή σε μεγάλο βαθμό την πολιτική ατζέντα. Τι το κοινό έχουν τα λαικίστικά κόμματα; Τη δυσαρέσκεια για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Δημοκρατία και την αντίθεση στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση.

4 Τα λαικιστικά κόμματα και η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση

Στην ερώτηση αν η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει πολύ ή αν πρέπει να σταματήσει βρίσκουμε μεγάλη απόκλιση μεταξύ των ψηφοφόρων των λαϊκιστικών και των άλλων κομμάτων. Οι λαϊκιστές με δείκτη 3,92 θέλουν να φρενάρουν την Ευρώπη σε αντίθεση με τους άλλους που με δείκτη 5,69 θέλουν να προχωρήσει η Ευρώπη περαιτέρω.

5. Λαϊκισμός και Δημοκρατία.

Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει ότι οι ψηφοφόροι των λαικιστικών κομμάτων είναι δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που λειτουργεί η Δημοκρατία. Ο εξωτερικός δίσκος αφορά τους ψηφοφόρους των λαϊκιστικών κομμάτων. Μόνο το 37% είναι ευχαριστημένο σε αντίθεση με τους άλλους ψηφοφόρους (εσωτερικός δίσκος) που είναι ευχαριστημένοι σε ποσοστό 51%.

6 Λαϊκισμός και μεταναστευτικό.

Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει ότι γενικά οι ψηφοφόροι θέλουν αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική. Ο δείκτης 4,62 των κομμάτων γενικώς είναι μεν υψηλότερος από το 3,49 των λαϊκιστικών κομμάτων παραμένει όμως κάτω από τη βάση.

Συμπέρασμα

Ο λαϊκισμός είναι εδώ και θα μείνει. Η πελατεία του είναι οι δυσαρεστημένοι από τη λειτουργία των θεσμών. Το μεταναστευτικό είναι και θα παραμείνει ο μεγάλος πόλος έλξης του λαϊκισμού. Τέλος, ο λαϊκισμός λειτουργεί σαν τροχοπέδη στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Από ότι φαίνεται οι ηγεσίες των λαϊκιστικών κομμάτων είναι πιο ριζοσπαστικές τόσο στο θέμα της Ευρώπης όσο και στην μεταναστευτική πολιτική. Το ερώτημα είναι αν οι ψηφοφόροι θα τους ακολουθήσουν όπως έγινε στην Ιταλία, ή οι ηγέτες σαν δημαγωγοί θα βάλουν νερό στο κρασί τους. Πάντως εφόσον η διαφοροποίηση από τα παραδοσιακά κόμματα είναι το ζητούμενο, μάλλον θα παραμείνουν στον ριζοσπαστικό λόγο