''100 Χρόνια Ελεύθερη Θεσσαλονίκη!!!'' : Απολαύστε το ΑΦΙΕΡΩΜΑ που ετοίμασε το Eirini the Blog

Πτυχές του ένδοξου αλλά και ταραχώδους παρελθόντος της Θεσσαλονίκης, η σύγχρονη καθημερινότητα της, καθώς και ερωτήματα για το μέλλον της μέσα από την ιστορική εμπειρία διατυπώθηκαν στη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποίησε η Πολιτιστική Εταιρία Επιχειρηματιών Β. Ελλάδος, σε συνεργασία με το Ίδρυμα του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, στο Μέγαρο Μουσικής.

Η εκδήλωση έγινε με αφορμή τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια του δείπνου που παρατέθηκε έγινε προβολή ιστορικού ντοκιμαντέρ για τη Θεσσαλονίκη από τις αρχές του 20ου αιώνα και ομιλία ιστορικού περιεχομένου.

O ιστορικός και πρόεδρος του Ιδρύματος του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Ιωάννης Χασιώτης επιχείρησε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της ιστορικής φυσιογνωμίας της Θεσσαλονίκης του τελευταίου αιώνα, μέσα από αναφορές και στην μακραίωνη διαδρομή της από την αρχαιότητα, ιχνηλατώντας τους ιστορικούς παράγοντες που προσδιόρισαν το ξεχωριστό της στίγμα.

Ο κοσμοπολίτικος και δυναμικός χαρακτήρα της πόλης και ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της συνετέλεσαν στην ομαλή διοικητική, οικονομική, κοινωνική της μετενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, στο νεοελληνικό εθνικό κράτος, μετά από σχεδόν πέντε αιώνες Οθωμανικής κυριαρχίας.

Όπως επεσήμανε ο κ. Χασιώτης, η Θεσσαλονίκη από την «πιο μοντέρνα πόλη του Οθωμανικού κράτους» στις αρχές του 20 αι. συνέχισε μετά την απελευθέρωση της να είναι πρωτοπόρα στα κινήματα, στις ιδεολογίες, στις πολεοδομικές καινοτομίες (που ωστόσο υπαγορεύτηκαν μετά την πυρκαγιά του 1917 από την πίεση της στέγασης των προσφύγων και υπονομεύτηκαν στη συνέχεια από το θεσμό της αντιπαροχής), στις μεταφορές (λιμάνι, σιδηρόδρομος), στις τεχνολογικές εφαρμογές (ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινηματογράφος), στο εμπόριο (ΔΕΘ), στην παιδεία (σχολές, πανεπιστήμια), κ.α. Δεν μπόρεσε να ξεπεράσει ποτέ την απώλεια των θυμάτων του ναζισμού, μελών της ακμάζουσας εβραϊκής κοινότητας της, στη διάρκεια της κατοχής, ενώ βαθμιαία εξ αιτίας είτε στρατηγικών επιλογών της κεντρικής εξουσίας και ενίοτε και με ευθύνη και του δικού της δυναμικού συρρικνώθηκε σε μεγάλο βαθμό ο μητροπολιτικός της ρόλος.

VIDEO:

Η απελευθέρωση

Η απόδειξη των πραγματικών πολιτικών προθέσεων της ηγετικής ομάδας των Νεότουρκων, που ως βασικό στόχο είχαν τον εκτουρκισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσω της εξάλειψης των μειονοτήτων, και η σκλήρυνση της κρατικής πολιτικής έναντι αυτών έφεραν το ξέσπασμα του Α' Βαλκανικού Πολέμου[69]. Τα τέσσερα βαλκανικά βασίλεια, Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου, κήρυξαν τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία επιδιώκοντας την κατάκτηση και το διαμοιρασμό των ευρωπαϊκών της εδαφών, στα οποία κατοικούσε σημαντική μερίδα «αλύτρωτων» ομοεθνών τους.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης υπήρξε το διαφιλονικούμενο «λάφυρο» μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων[70]. Οι νίκες των Ελλήνων σε σημαντικές μάχες είχαν δημιουργήσει θετικό κλίμα στο στράτευμα, το οποίο όδευε για την κατάκτηση του Μοναστηρίου, βαλκανικής πόλης με ακμαίο ελληνικό πληθυσμό. Ο επικεφαλής της στρατιάς της Θεσσαλίας και αρχιστράτηγος, Διάδοχος Κωνσταντίνος έπειτα από τη νικηφόρα Μάχη του Σαρανταπόρου κινούνταν προς το Μοναστήρι. Οι πληροφορίες, όμως, προς την ελληνική κυβέρνηση αναφέρονταν σε προώθηση των βουλγαρικών στρατευμάτων νοτιότερα, με σκοπό την κατάληψη της Θεσσαλονίκης[71]. Έτσι το ελληνικό στράτευμα της Θεσσαλίας, αλλάζοντας πορεία, κινήθηκε προς τη Θεσσαλονίκη, στην οποία έφτασε έπειτα από τη Μάχη των Γιαννιτσών (19 Οκτωβρίου) στις 25 Οκτωβρίου 1912 περικυκλώνοντάς την.

Οι Οθωμανοί στρατιωτικοί επιτελείς της Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής το διοικητή του 8ου σώματος του οθωμανικού στρατού, Χασάν Ταχσίν Πασά, αντιλήφθηκαν ότι πιθανή αντίσταση δε θα επέφερε ουσιαστικό αποτέλεσμα[72] και προέβησαν σε προτάσεις παράδοσης προς τον Κωνσταντίνο. Άλλωστε από οθωμανικής πλευράς υπήρχε η προτίμηση της παράδοσης της πόλης στους Έλληνες λόγω της αντίληψης ότι οι Βούλγαροι θα προέβαιναν σε βιαιότητες έναντι του μουσουλμανικού πληθυσμού[73]. Ο Κωνσταντίνος, όμως, δεν έκανε δεκτή την οθωμανική πρόταση και απαίτησε «άνευ όρων» παράδοση της πόλης. Την ίδια στιγμή ο Πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, έχοντας γνώση των κινήσεων της 7ης Βουλγαρικής μεραρχίας, η οποία πλησίαζε τη Θεσσαλονίκη, προειδοποίησε το Διάδοχο να επισπεύσει τη διαδικασία[74]. Έτσι τη νύχτα της 26ης προς 27 Οκτωβρίου 1912 (Ιουλιανό ημερολόγιο), οι πληρεξούσιοι επιτελείς αξιωματικοί, Βίκτωρ Δούσμανης και Ιωάννης Μεταξάς, υπέγραψαν στη Θεσσαλονίκη τα πρωτόκολλα παράδοσης της πόλης από την οθωμανική διοίκηση στον ελληνικό στρατό[75][76] και το απόγευμα της 27 Οκτωβρίου εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη τα δύο πρώτα ελληνικά ευζωνικά τμήματα της μεραρχίας Κλεομένους.

Εντωμεταξύ οι Βούλγαροι, που είχαν προσεγγίσει την πόλη, πίεσαν το Χασάν Ταχσίν Πασά να υπογράψει παρόμοιο πρωτόκολλο και με αυτούς. Η πρότασή τους, εντούτοις, δεν έγινε δεκτή με τη χαρακτηριστική απάντηση του Οθωμανού στρατηγού: «Έχω μόνο μία Θεσσαλονίκη, την οποία έχω ήδη παραδώσει»[77]. Παρά τούτο οι βουλγαρικές διεκδικήσεις δεν έπαυσαν έως και το Β’ Βαλκανικό Πόλεμο, οπότε το νικηφόρο αποτέλεσμά του, για την ελληνική πλευρά, επέφερε οριστική λύση στο θέμα.

Ένας ακόμη παράγοντας, που προσπάθησε να επηρεάσει το εδαφικό καθεστώς της Θεσσαλονίκης, ήταν η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, που με τη συμπαράσταση της Γερμανίας επεδίωξε, ανεπιτυχώς, διεθνοποίηση της πόλης[78]. Ακόμη μερίδα της Ιουδαϊκής κοινότητας προώθησε στο εξωτερικό πρόταση για αυτόνομο καθεστώς υπό ισραηλιτική διοίκηση[79]

Στις 29 Οκτωβρίου ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ εισήλθε στην πόλη επικεφαλής τμημάτων στρατού και στις 30 Οκτωβρίου τελέστηκε από το Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο δοξολογία στον τότε Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μηνά «επί τη απελευθερώσει της πόλεως» μετά από 482 χρόνια συνεχούς Οθωμανικής κατοχής.

Ελαιογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου, που εικονίζει τον διάδοχο Κωνσταντίνο με τον βασιλιά Γεώργιο να μπαίνουν στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη στις 27.10.1912. Από τη Λέσχη Αξιωματικών Θεσσαλονίκης










Ελαιογραφία του Kenan Messare με την είσοδο του βασιλιά Γεωργίου και του διαδόχου Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη στις 27.12.1912










Ελαιογραφία του Kenan Messare με την είσοδο του βασιλιά Γεωργίου και του διαδόχου Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη στις 27.12.1912










Παρέλαση ελληνικών στρατευμάτων στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη, σε ελαιογραφία του Kenan Messare










Υδατογραφία του Kenan Messare, με τον Τακσίν Πασά να υπογράφει το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης. Πίσω του, δεξιά, διακρίνονται οι απεσταλμένοι του Γενικού επιτελείου, Δούσμανης και Μεταξάς. Από το αρχείο της Δημοτικής Πινακοθήκης Θεσσαλονίκης








Επιμέλεια: Έλσα Βαρθαλίτη

Πηγές: www.kathimerini.gr, el.wikipedia.org, www.thessaloniki2012.gr, www.youtube.com