Μιχάλης Ψύλλος: Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεμένει από χρήμα – Ποτέ στο παρελθόν η Ευρώπη δεν είναι πληγεί από τόσες κρίσεις ταυτόχρονα

Τις προτάσεις της Κομισιόν για τον προϋπολογισμό του 2024 θα παρουσιάσει σήμερα ο αρμόδιος επίτροπος, Γιοχάνες Χαν εν μέσω φόβων ότι η ΕΕ ξεμένει από …χρήμα. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την επόμενη χρονιά  είναι υπό πίεση, καθώς ποτέ στο παρελθόν η Ευρώπη δεν είχε  πληγεί από τόσες πολλές κρίσεις, ταυτόχρονα: Πόλεμος στην   Ουκρανία και επιπτώσεις στον τομέα της ενέργειας, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τα «μεθεόρτια» της πανδημίας και η μεταναστευτική πίεση.

Τα ποσά στον προϋπολογισμό της ΕΕ είναι εντυπωσιακά μόνο με την πρώτη ματιά. Το λεγόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο 2021-2027  περιλαμβάνει περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Επιπλέον, υπάρχει το ταμείο ανασυγκρότησης μετά την πανδημία , το οποίο τροφοδοτείται με 750 δισ. ευρώ. Ωστόσο, οι δαπάνες εκτείνονται σε επτά χρόνια. Και: Περίπου το 80%  των κονδυλίων του προϋπολογισμού προορίζονται σταθερά για την κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ) ή το ταμείο συνοχής, το οποίο προορίζεται να ευθυγραμμίσει την οικονομική ισχύ στην Ευρώπη.

Η ΕΕ έχει πολλές υποχρεωτικές δαπάνες – αλλά μικρή ευελιξία . Αυτη επιτρέπει  λιγότερα από 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τη στήριξη της Ουκρανίας, την επιτάχυνση του ενεργειακού μετασχηματισμού, την ενίσχυση της βιομηχανίας ημιαγωγών , την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής καθαρής τεχνολογίας , το άνοιγμα νέων πηγών πρώτων υλών και την αντιμετώπιση της πρωτοβουλίας του Δρόμου του Μεταξιού της Κίνας.

Αυξανόμενο κόστος δανεισμού

Στους πονοκεφάλους της ΕΕ ήρθε επίσης να προστεθεί τώρα και αυξανόμενο κόστος δανεισμού . Για τον πόλεμο της Ουκρανίας και στον αγώνα κατά της ενεργειακής κρίσης, η ΕΕ δαπάνησε πολλά δισεκατομμύρια – και περιόρισε τον προϋπολογισμό της. Τώρα υπάρχει ένας άλλος παράγοντας άγχους: Η αύξηση του κόστους αποπληρωμής των δανειοληπτικών ενισχύσεων της ΕΕ για την ανάκαμψη, λόγω της αύξησης των επιτοκίων.

Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για την περίοδο 2021-2027 ,δηλαδή του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού, με στόχο την μεταρρύθμιση της δομής και της χρηματοδότησής του για την αποτελεσματική διαχείριση του κόστους αποπληρωμής του «Εργαλείου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Recovery Instrument, EURI), προέβλεπε 12,9 δισ. ευρώ σε τιμές 2018 (15 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές) κατά την επταετή περίοδο για την κάλυψη του κόστους δανεισμού της ΕΕ.

Το ποσοστό αυτό βασίστηκε στην υπόθεση ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν σταδιακά από 0,55% το 2021 σε 1,15% το 2027, αλλά ήδη υπερβαίνουν το 3%.
Μια μελέτη της δεξαμενής σκέψης των Βρυξελλών Bruegel για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπολογίζει ότι οι πληρωμές για τόκους από την  ΕΕ θα μπορούσαν να αυξηθούν από 15 δισεκατομμύρια σε 30 δισεκατομμύρια έως το 2027. Πολλά προγράμματα της ΕΕ είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα χρηματοδότησης.  Το ταμείο ανασυγκρότησης είναι άλλωστε δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε οι τόκοι να καταβάλλονται από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.

Τελειώνουν τα αποθεματικά

«Οι πολλαπλές κρίσεις γίνονται μόνιμες – και κατακλύζουν τους οικονομικούς πόρους της ΕΕ» γράφει η γερμανική Handelsblatt και εξηγεί : «Τα αποθεματικά του προϋπολογισμού της Ένωσης έχουν πρακτικά εξαντληθεί , τα υπόλοιπα δισεκατομμύρια ευρώ έχουν προγραμματιστεί εδώ και πολύ καιρό. Οι προκλήσεις για την ευρωπαϊκή πολιτική αυξάνονται, αλλά η ικανότητά της να δράσει  μειώνεται»

Η Επιτροπή αναμένεται μάλιστα να προτείνει επανεξέταση ή αναθεώρηση του Πολυετούς Δημοσιονομικού πλαισιου τον Ιούνιο, καθώς και νέα δέσμη ροών εσόδων της ΕΕ κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2023.

Μια μελέτη δείχνει ότι το κόστος δανεισμού για το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης θα μπορούσε να διπλασιαστεί. Αυτό μεταφέρει στο επίκεντρο της συζήτησης για την ευρωπαϊκή πολιτική την αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην τελευταία Ολομέλειά του προειδοποίησε για τον αντίκτυπο της αύξησης του κόστους δανεισμού ανάκαμψης στον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2024, καθώς τίθενται σε κίνδυνο κομβικά προγράμματα της ΕΕ.

Ανησυχεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Οι ευρωβουλευτές ανησυχούν για το γεγονός ότι, χωρίς τα απαραίτητα μέτρα, το αυξανόμενο κόστος δανεισμού για το EURI είναι πιθανό να περιορίσει σοβαρά την ικανότητα του προϋπολογισμού της ΕΕ να χρηματοδοτεί τις προτεραιότητες και τις πολιτικές της Ένωσης και να ανταποκρίνεται στις αναδυόμενες ανάγκες.

«Εάν δεν αναληφθεί δράση, προγράμματα όπως το Erasmus plus,το EU4Health, το πρόγραμμα για την ιθαγένεια, την ισότητα, τα δικαιώματα και τις αξίες, το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και άλλα είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν περικοπές, ενώ ο υψηλός πληθωρισμός μειώνει την πραγματική αξία ολόκληρου του προϋπολογισμού της ΕΕ» λένε οι ευρωβουλευτές.

Οι πρόσθετοι πόροι που είναι συνήθως διαθέσιμοι, έχουν ήδη εξαντληθεί λόγω των πολλαπλών κρίσεων, όπως αυτές που προκάλεσε ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και η πανδημία , τονίζει το Ευρωκοινοβούλιο.

Επείγουσα μεταρρύθμιση των οικονομικών

Οι ευρωβουλευτές ζητούν μια επείγουσα και φιλόδοξη αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου ΠΔΠ , με την παράλληλη διατήρηση του αναγκαίου επιπέδου χρηματοδότησης για προγράμματα και πολιτικές, διασφαλίζοντας ότι η ΕΕ μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές ανάγκες και να ανταποκριθεί σε κρίσεις. Το αναθεωρημένο ΠΔΠ θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή έως την 1η Ιανουαρίου 2024, σύμφωνα με το Κοινοβούλιο, το οποίο ζητά ακόμη την θέσπιση νέων ιδίων πόρων.

Σύμφωνα με το άρθρο 311 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ένωση πρέπει να διαθέτει τα αναγκαία μέσα για την επίτευξη των στόχων της και την υλοποίηση των πολιτικών της.

Αντιστέκονται τα κράτη

Αλλά όσοι περιμένουν μια απελευθέρωση πόρων ,μπορεί να απογοητευτούν. Η προθυμία για εισφορά χρημάτων είναι χαμηλή, ειδικά στη Γερμανία, τον σημαντικότερο καθαρό συνεισφέροντα στην ΕΕ. Τα κράτη μέλη αντιστέκονται επίσης στα σχέδια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να παράσχει στην Επιτροπή περισσότερα δικά της έσοδα.

Ο  Γιοχάνες Χαν θα πρέπει να αποσπάσει και τα τελευταία αποθεματικά από τον επταετή προϋπολογισμό, εφέτος.
Περιορισμένη από έναν άκαμπτο κορσέ υποχρεωτικών δαπανών, η ΕΕ δεν μπορεί να αναδειχθεί όμως σε γεωπολιτική δύναμη. Με την τρέχουσα δημοσιονομική δομή, η Ευρώπη δεν ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της.

Η αναθεώρηση του προϋπολογισμού πρέπει επομένως να σημαίνει ότι τα κονδύλια της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μεγαλύτερη ευελιξία στο μέλλον – για την αντιμετώπιση κρίσεων, για την προώθηση νέων ερευνητικών έργων και για μια κοινή βιομηχανική πολιτική.Εχοντας να αντιμετωπίσει και το νόμο IRA του προέδρου Μπάιντεν που προσελκύει ευρωπαικες εταιρείες στην Αμερική με δέλεαρ τεράστιες επιδοτήσεις για πράσινες επενδύσεις, αλλά και πολύ χαμηλό ενεργειακό κόστος.