Πόλη των 15 Λεπτών: Eυτυχια ή παγκόσμια συνομωσία; Υπέροχο στη δουλειά, στο σχολείο, στον γιατρό σε 15; Πρώτο το Παρίσι & κερδίζει έδαφος διεθνώς

Γράφει η Δέσποινα Παπαγεωργίου στο Popaganda.gr

Ηταν λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, το 2019, και η σκόνη που σηκωνόταν απ’ την Πόλη του Φωτός περιέπαιζε θρασύτατα την περήφανη κορυφή του Πύργου του Άιφελ. Η κόρη δυο Ισπανών μεταναστών είχε μετατρέψει το Παρίσι σε τεράστιο εργοτάξιο, κερδίζοντας πολλούς πιστούς υποστηρικτές κι ακόμα περισσότερους ορκισμένους εχθρούς. Ήταν η δήμαρχος Anne Hidalgo, που με την επιμονή του Φραγκισκανού μοναχού Ουίλιαμ στο Όνομα του Ρόδου είχε βάλει μπρος πάνω από 8.000 δημόσια έργα, προκειμένου να δώσει ένα πιο ανθρώπινο και περιβαλλοντικά φιλικό πρόσωπο στο Παρίσι.

Δρόμοι σκάβονταν και κόβονταν στα δύο, παλιές πλάκες πεζοδρομίων αναποδογυρίζονταν για να δημιουργηθούν χιλιόμετρα ποδηλατοδρόμων. Στόχος, οι ποδηλάτες να κυκλοφορούν παντού με ασφάλεια μέχρι το 2026. Ένας κεντρικός αυτοκινητόδρομος μετατράπηκε σε πεζόδρομο. Ιστορικές πλατείες σαν τη Madeleine, τη Bastille και τη Nation αναπλάστηκαν με γνώμονα τους πεζούς. Ταυτόχρονα, συνεργεία έσκαβαν για να αναμορφώσουν την ηλεκτροδότηση και τη θέρμανση των μεγάλων κτιρίων, το μετρό, την τοπική συγκοινωνία και τους υπάρχοντες ποδηλατοδρόμους. Η Hidalgo είχε σίγουρα κηρύξει ανένδοτο ενάντια στα αυτοκίνητα, δοκιμάζοντας τα νεύρα των οδηγών που κόρναραν τώρα περισσότερο λόγω συχνότερου μποτιλιαρίσματος.

Δε γίνεται ομελέτα αν δεν σπάσεις αυγά, όμως, κατά την κλισέ φράση δικών μας πολιτικών, που συνήθως όχι μόνο δεν σπάνε αυγά, αλλά τα κλωσούν κιόλας. Η Hidalgo θα έκανε αργότερα την ιδέα της «Πόλης του Ενός Τέταρτου» κεντρικό σύνθημα στην προεκλογική της εκστρατεία το 2020. Ο σύμβουλός της, πολεοδόμος και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόννης Carlos Moreno, ήταν εκείνος που θα διαμόρφωνε και θα εκλαΐκευε το 2016 το θεωρητικό πλαίσιο της Πόλης των 15 Λεπτών: της «ville du quart d’heure».

Τι είναι αυτό; Η ιδέα οι πόλεις να είναι οργανωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούμε να εξυπηρετούμαστε για τα πάντα μέσα σε 15 λεπτά, περπατώντας ή με το ποδήλατο. Η δουλειά μας, το σχολείο των παιδιών, το κέντρο υγείας, τα μαγαζιά, το γυμναστήριο, τα εστιατόρια, τα πάρκα, τα πολιτιστικά κέντρα, οι δημόσιες υπηρεσίες – όλα μα όλα να βρίσκονται σε απόσταση μέχρι 15 λεπτά από το σπίτι μας.

Δεν γίνεται βέβαια να ξαναχτίσουμε τις γειτονιές. Μπορούμε όμως να τις αναμορφώσουμε κατάλληλα. Έτσι, θα έχουμε λιγότερα αυτοκίνητα, περισσότερο και πιο ασφαλή χώρο για πεζούς, παιδιά, ανθρώπους με αναπηρία, ηλικιωμένους. Χώρο για κοινωνικές συναντήσεις.

Σκέψου: Πόσο πιο ποιοτική θα ήταν η ζωή σου αν δεν έτρωγες τη μισή μέσα στο αυτοκίνητο ή σε άθλιες δημόσιες συγκοινωνίες για να μετακινηθείς σαν το λάστιχο από τη μια υποχρέωση στην άλλη; Είναι διαφορετικό να επιλέγεις να επισκεφθείς άλλη περιοχή για λόγους αναψυχής και διαφορετικό να είσαι υποχρεωμένος να το κάνεις.

«Η πόλη να ακολουθεί τους ανθρώπους, όχι τα αυτοκίνητα»

Μιλώντας στο Ted-X το 2020, ο Moreno θα σκιαγραφούσε τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της Πόλης των 15 Λεπτών:

«Πρώτον, ο ρυθμός της πόλης πρέπει να ακολουθεί τους ανθρώπους, όχι τα αυτοκίνητα».

«Δεύτερον, κάθε τετραγωνικό μέτρο πρέπει να εξυπηρετεί πολλούς διαφορετικούς σκοπούς».

«Τέλος, οι γειτονιές πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να μπορούμε να ζούμε, να εργαζόμαστε και να ευημερούμε σε αυτές χωρίς να πρέπει διαρκώς να μετακινούμαστε αλλού».   

Η ιδέα, όπως εφαρμόζεται στο Παρίσι, αναπτύσσει τη γειτονιά θεωρώντας τα σχολεία ως «πυρήνες» της. Οι αυλές τους ανακαινίζονται για να μεταμορφωθούν σε πάρκα, όπου θα πραγματοποιούνται και άλλες δραστηριότητες τις εξωσχολικές ώρες. Η δήμαρχος στοχεύει να κάνει τα μισά από τα 140.000 πάρκινγκ στο Παρίσι χώρους αναψυχής και συνάντησης: πάρκα, παιδότοπους, πάρκινγκ ποδηλάτων. Ήδη το 2019 μπορούσες να μετακινηθείς στην πόλη για μεγάλες αποστάσεις με ποδήλατο κατά μήκος της όχθης του Σηκουάνα προστατευόμενος από τα αυτοκίνητα με ειδικό διαχωριστικό, αλλά και από το Concorde στη Βαστίλλη.

Οι οδηγοί την απεχθάνονται, οι ταξιτζήδες δεν θέλουν να τη βλέπουν ούτε ζωγραφιστή, αλλά η Hidalgo δήλωνε απτόητη στους New York Times: «Διεξάγουμε ολόκληρο πρόγραμμα προσαρμογής για να φέρουμε πίσω τη φύση στην πόλη αυτή. Προσπαθούμε να το χτίσουμε όλο αυτό γύρω από το κάθε άτομο. Αλλά η αλλαγή είναι δύσκολη». 

Ο «χάρτης της ευτυχίας»

Δεν είναι μόνο το Παρίσι. Γύρω στις 16 πόλεις διεθνώς εφαρμόζουν ή έχουν βάλει στόχο την Πόλη των 15 Λεπτών, με παραλλαγές – άλλες εστιάζουν σε επιλεγμένες αστικές περιοχές, άλλες αναμορφώνουν ολόκληρη την πόλη. 

Μία από αυτές είναι η Σανγκάη – ήδη 50 κινεζικές πόλεις επιθυμούν να τη μιμηθούν. Η ιδέα του 2014 άρχισε να γίνεται πράξη το 2019, όταν εφαρμόστηκε πιλοτικά ο «15λεπτος Κύκλος Ζωής της Κοινότητας» σε επιλεγμένες αστικές περιοχές. Για παράδειγμα, στη γειτονιά Jing’an άνοιξε ένα διαφορετικό κέντρο φροντίδας και απασχόλησης παιδιών. Εκεί μπορεί κάποιος να αφήσει το παιδί ή το εγγόνι του ακόμα και για λίγες ώρες, όσες του χρειάζονται για να διεκπεραιώσει άλλες υποχρεώσεις. Σύμφωνα με την China Daily, το κέντρο δουλεύει στο 100% από το ξεκίνημα της λειτουργίας του. Κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωνε ότι έλυσε τα χέρια σε παππούδες και γιαγιάδες που δεν προλάβαιναν να κάνουν τίποτε γιατί πρόσεχαν το εγγόνι τους. Μάλιστα, τα κέντρα αυτά έχουν δημιουργηθεί κοντά σε γηροκομεία, νηπιαγωγεία, κοινοτικά κέντρα, για να διευκολύνουν περισσότερο.

Οι αρχές δημιουργούν έναν «χάρτη ευτυχίας»: επάνω του σημειώνουν τις υπηρεσίες που οι πολίτες δηλώνουν ότι χρειάζονται. Το πλάνο συμπληρώνεται με επέκταση των δημόσιων συγκοινωνιών. Η Σανγκάη περηφανεύεται πλέον για το μεγαλύτερο δίκτυο μετρό παγκοσμίως – 831 χιλιόμετρα. Όλοι μπορούν να βρεθούν σε έναν σταθμό μέσα σε 15 λεπτά.

Το 2022 ξεκίνησε και το έργο για περισσότερα από 1.000 νέα πάρκα και χώρους πρασίνου μέχρι το 2025. Μεταξύ άλλων, οι «νεκροί χώροι» της πόλης -ξεχασμένες εκτάσεις κάτω από υπερυψωμένους δρόμους και γέφυρες- τώρα μετατρέπονται σε πάρκα, χώρους άθλησης και παιδότοπους, καφέ και γκαλερί. 

Μια πόλη για να παίζουν τα παιδιά

Στην Ισπανία, η Βαρκελώνη έχει βάλει μπρος τις «υπερ-γειτονιές» (Superilles στα καταλανικά): Μια σειρά από οικοδομικά τετράγωνα εντάσσονται σε ένα «υπερτετράγωνο», στο οποίο μόνο οι κάτοικοι και οι υπηρεσίες διανομής έχουν πρόσβαση με όχημα και με μέγιστη ταχύτητα 10χλμ/ώρα. Τα αυτοκίνητα έχουν αποκλειστεί από πολλούς δρόμους. Χώροι που χρησιμοποιούνταν ως πάρκινγκ, τώρα έχουν μετατραπεί σε μικρά πάρκα, όπου μπορούν να παίζουν τα παιδιά ή να κάνουν τον περίπατό τους οι μεγαλύτεροι. Το πρώτο Superille δημιουργήθηκε το 2017 στην περιοχή Poble Nou. Υπήρξε μεγάλη αντίδραση από επιχειρηματίες της περιοχής και οδηγούς, πολλοί κάτοικοι όμως το υποστήριξαν. Μέχρι στιγμής, οι επιχειρήσεις της περιοχής, όχι μόνο δεν πέθαναν, αλλά ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 30%.

Η ιδέα γίνεται δημοφιλής και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το Μπρίστολ, το Μπέρμινγκχαμ, το Καντερμπέρι, το Ίπσουιτς και το Σέφιλντ έχουν βάλει πλώρη για την «πόλη των 15 λεπτών». Η ιστορική Οξφόρδη δηλώνει ότι θα το έχει πετύχει μέχρι το 2040. Οι περισσότερες πόλεις που αγκαλιάζουν το σχέδιο ελέγχονται από τους Εργατικούς. Οι Συντηρητικοί αντιδρούν.

Η μετάβαση είναι δύσκολη, καθώς συνδέεται με περιορισμούς για τα αυτοκίνητα στο πλαίσιο εφαρμογής των «Ζωνών Εξαιρετικά Χαμηλής Εκπομπής Ρύπων». Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι τον Φεβρουάριο στην Οξφόρδη, χιλιάδες διαδήλωσαν ενάντια στο σχέδιο. Όσοι εναντιώνονται ισχυρίζονται ότι απειλούνται τα δικαιώματα των οδηγών και οι τοπικές επιχειρήσεις.

Το τελευταίο, ωστόσο, έχει διαψευστεί στην πράξη, όπως παρατηρήθηκε στην περίπτωση της Βαρκελώνης, αλλά και του Πόρτλαντ των ΗΠΑ, στο οποίο η πτώση κατά 20% της κίνησης στους δρόμους σήμανε ένα επιπλέον 1,4 δισ. ευρώ για την τοπική οικονομία. Στις ΗΠΑ, η μέση απόσταση που χρειάζεται για να πάει κανείς για ψώνια εκτιμάται στα 7 μίλια (11,2 χμ). Η «Πόλη του Εικοσαλέπτου (εκεί)» λοιπόν στο Πόρτλαντ συνιστά «ριζική απόρριψη σχεδόν όλων όσων έχουν χτίσει οι ΗΠΑ από τότε που υπάρχουν», όπως το έθετε ο Guardian.

Επιπλέον, η χρήση ποδηλάτου εκτιμάται ότι αποφέρει περισσότερα από 90 δισ. ευρώ στην ΕΕ, ενώ η κίνηση στους δρόμους ισούται με ετήσια ζημία 800 δισ. ευρώ για την υγεία, το περιβάλλον και τις υποδομές.

Διαβάστε την συνέχεια στο popaganda.gr