D-Day: 80 χρόνια από την απόβαση που απελευθέρωσε την Ευρώπη - 156.000 στρατιώτες στις ακτές της Νορμανδίας - Το σχέδιο μάχης (βίντεο)

Τρίτη 6 Ιουνίου 1944, λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Το BBC διακόπτει το πρόγραμμά του και μεταδίδει τους στίχους από ένα ποίημα του Βερλέν: «Οι βαθιοί αναστεναγμοί των βιολιών του φθινοπώρου λαβώνουν την καρδιά μου με μια μονότονη μελαγχολία».

Την ίδια ώρα βρετανοί και Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές προσγειώνονται ανάμεσα στους ποταμούς Ορν και Ντιβ και στη χερσόνησο Καταντέν της Γαλλίας. Αεροπλάνα της RAF βομβαρδίζουν τις συστοιχίες πυροβολικού που βρίσκονται πλησίον των ακτών.

Λίγες ώρες περνούν και οι Γερμανοί στρατιώτες αντικρίζουν μια αρμάδα από συμμαχικά πλοία να ξεπροβάλλει μέσα από την πρωινή πάχνη. Στις 6:30 το πρωί κύματα από στρατιώτες των Συμμάχων αρχίζουν να καταφθάνουν στις ακτές της Νορμανδίας.

Η «μεγαλύτερη ημέρα του πολέμου» έχει αρχίσει. Την εποχή που έγινε η απόβαση στη Νορμανδία, οι Σύμμαχοι είχαν ήδη σημειώσει αρκετές σημαντικές νίκες. Μια επέμβαση όμως «στην καρδιά της Γερμανίας», σύμφωνα με τον αμερικανό πρόεδρο, Φραγκλίνο Ρούζβελτ, κρινόταν αναγκαία. Έτσι, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί απόβαση στη Δυτική Ευρώπη την 1η Μαΐου 1944, στο πλαίσιο μιας επιχείρησης που θα έφερε την κωδική ονομασία «Επικυρίαρχος» (Overlord).

Το πιο σημαντικό μέλημα ήταν η επιλογή της τοποθεσίας της απόβασης. Ως καλύτερος στόχος φαινόταν το Καλέ, λόγω της μικρής απόστασής του από τις βρετανικές ακτές. Και οι Γερμανοί όμως είχαν την ίδια γνώμη, οπότε τα επίλεκτα στρατεύματα της 15ης Στρατιάς προστάτευαν την περιοχή. Το Καλέ απορρίφθηκε, ακριβώς επειδή ήταν πασιφανώς η καλύτερη επιλογή. Ύστερα από πρόταση του υποστρατήγου Μόργκαν επελέγη τελικά η Νορμανδία ως τοποθεσία της απόβασης.

Δείτε την εξέλιξη της μάχης μέσα σε 1 λεπτό

H παραπλάνηση των Γερμανών

Παράλληλα ξεκίνησε μια γιγαντιαία προσπάθεια παραπληροφόρησης των Γερμανών, η «Επιχείρηση Αντοχή», με σκοπό να πειστούν οι Γερμανοί ότι η απόβαση θα γινόταν στο Καλέ. Για το σκοπό αυτόν οι Σύμμαχοι επιστράτευσαν όλη την πανουργία τους: έχτισαν πλασματικές βάσεις στο Κεντ της Αγγλίας με άρματα μάχης, οχήματα και συστοιχίες πυροβολικού φτιαγμένα από κόντρα πλακέ, ελαστικά και πεπιεσμένο χαρτί, όπου υπήρχε συνεχής κίνηση από φορτηγά (πηγαινοέρχονταν πάντα τα ίδια).

Τα γερμανικά κατασκοπευτικά αεροπλάνα «δυστυχώς» κατάφερναν να αποφύγουν τα αντιαεροπορικά πυρά και ανέφεραν τις «προετοιμασίες» που έβλεπαν, η δε βρετανική αντικατασκοπία εξολόθρευσε ή πήρε με το μέρος της σχεδόν όλους τους γερμανούς κατασκόπους επί βρετανικού εδάφους, οι οποίοι ψευδώς πληροφορούσαν ότι η απόβαση θα γινόταν στο Καλέ.

H «Επιχείρηση Αντοχή» στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία. Οι γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών και όλοι οι ανώτατοι αξιωματικοί των ναζί, με εξαίρεση το στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ, πείστηκαν ότι η απόβαση θα γινόταν στο Καλέ. Εικάζεται πως ο Αδόλφος Χίτλερ είχε υποπτευτεί ότι η απόβαση θα γινόταν κοντά στην Καέν, στη Νορμανδία, αλλά δεν υποστήριξε σθεναρά αυτήν την προαίσθησή του. Το αποτέλεσμα ήταν ότι 19 επίλεκτες γερμανικές μεραρχίες παρέμειναν στο Καλέ έως τα τέλη Ιουλίου, ατενίζοντας την κενή θάλασσα, ενώ η έκβαση του πολέμου κρινόταν στη Νορμανδία.

Οι προετοιμασίες για την απόβαση

Στο μεταξύ, οι προετοιμασίες για την απόβαση συνεχίζονταν με πυρετώδη ρυθμό. Στις αρχές του 1944 οι νότιες ακτές της Βρετανίας ήταν κυριολεκτικά ένα τεράστιο στρατόπεδο, με 3,5 εκατομμύρια στρατιώτες να προετοιμάζουν τη μεγαλύτερη αμφίβια επιχείρηση της ιστορίας.

Βομβαρδιστικά αεροσκάφη και η γαλλική Αντίσταση κατέστρεφαν τα γερμανικά ραντάρ, ώστε να μην μπορούν να καταγράφουν τις κινήσεις πλοίων και αεροπλάνων στο Στενό της Μάγχης, καθώς και κομβικά σημεία του οδικού δικτύου, προκειμένου να εμποδιστεί η μεταφορά ενισχύσεων στο μέτωπο. Αυτές οι επιθέσεις εξελίσσονταν σε όλο το μήκος των γαλλικών ακτών, για να μην προδοθεί το ακριβές σημείο της απόβασης.

Και οι Γερμανοί όμως προετοιμάζονταν. Ήδη από τις αρχές του 1942 είχαν αναθέσει στον Οργανισμό Τοντ την ανέγερση του Ατλαντικού Τείχους, ενός συστήματος οχυρώσεων από τη Νορβηγία έως την Ισπανία, έργο που όμως έμεινε ανολοκλήρωτο. Ενδεικτικά, το 68% είχε κατασκευαστεί στο Καλέ, ενώ μόλις το 18% είχε ολοκληρωθεί στη Νορμανδία.

Οι στρατηγοί Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και Μπέρναρντ Μοντγκόμερι εκπονούσαν το σχέδιο μάχης. Αποφάσισαν να προσθέσουν δύο ακόμη ακτές στα σχέδια της απόβασης, και έτσι η απόβαση αναβλήθηκε για τον Ιούνιο του 1944.

Ο προσδιορισμός της συγκεκριμένης ημέρας της επίθεσης έγινε αφού ελήφθησαν υπόψη οι καιρικοί παράγοντες. H επιχείρηση των αλεξιπτωτιστών μπορούσε να γίνει μόνον όταν το φεγγάρι ήταν γεμάτο. Ακόμη η επίθεση θα έπρεπε να λάβει χώρα όταν η παλίρροια θα ήταν στη μέση της, λόγω των παγίδων που είχαν στήσει οι Γερμανοί. Αυτός ο συνδυασμός των κατάλληλων καιρικών συνθηκών συνέπιπτε με την 5η Ιουνίου, που ορίστηκε ως D-Day, δηλαδή ημέρα έναρξης των επιχειρήσεων.

Την 1η Ιουνίου το BBC μετέδωσε το πρώτο μισό από το στίχο του Βερλέν, ως μήνυμα προς τη γαλλική Αντίσταση ότι η απόβαση θα ξεκινούσε σε λίγες ημέρες. Αυτό όμως το είχαν πληροφορηθεί και οι Γερμανοί. Κι ενώ ο μισός στίχος επαναλαμβανόταν κάθε ημέρα, ο καιρός γινόταν ολοένα και χειρότερος.

Στις 5 Ιουνίου η θάλασσα λυσσομανούσε, οπότε κάθε ιδέα για απόβαση φαινόταν εξωπραγματική. Πράγματι, η απόβαση αναβλήθηκε για την επόμενη ημέρα. Ο καιρός όμως καλυτέρεψε ελάχιστα και οι γερμανοί αξιωματικοί επαναπαύτηκαν: δεν ήταν δυνατόν να γίνει απόβαση με κακοκαιρία. Αρκετοί έφυγαν για τη Βρετάνη, όπου εκτυλισσόταν –τι ειρωνεία!– άσκηση εξομοίωσης Συμμαχικής απόβασης, ενώ ο Ρόμελ βρισκόταν στη Γερμανία, όπου γιόρταζε τα γενέθλια της γυναίκας του. Ο Αδόλφος Χίτλερ κοιμόταν στο στρατηγείο του στο Μπέρχτεσγκαντεν.

Εκείνη την ώρα της νύχτας ο Αϊζενχάουερ έδινε διστακτικά το σήμα για να ξεκινήσει η απόβαση. Το BBC μετέδωσε ολόκληρο το στίχο του Βερλέν. Από εκείνη τη στιγμή η 6η Ιουνίου 1944 θα περνούσε στην ιστορία.

Οι αριθμοί της D-Day

Με την έναρξη της επιχείρησης 23.400 αλεξιπτωτιστές έπεσαν πίσω από τις εχθρικές γραμμές, ενώ βομβαρδιστικά της RAF έριξαν 5.300 τόνους βομβών στις γερμανικές συστοιχίες πυροβολικού. Στις 6:30 π.μ. το 5ο και το 7ο Αμερικανικό Σώμα κατευθύνθηκαν προς τις ακτές με τις κωδικές ονομασίες Όμαχα και Γιούτα, ενώ στις 7:30 π.μ. –λόγω διαφορών στην ώρα της παλίρροιας– η 3η Καναδική Μεραρχία αποβιβάστηκε στην ακτή Τζούνο και η 3η και η 50ή Βρετανική Μεραρχία στη Σορντ και στην Γκολντ.

Συνολικά, 156.000 στρατιώτες και 20.000 οχήματα αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία την πρώτη ημέρα της επιχείρησης, χάρη στη συνδρομή 4.300 πλοίων –υπό το βρετανό ναύαρχο Μπέρτραμ Ράμσεϊ– και 11.000 αεροσκαφών – υπό το βρετανό πτέραρχο Τράφορντ Λέι-Μάλορι. Κύριος στόχος τους ήταν η δημιουργία και η σταθεροποίηση ενός προγεφυρώματος, ώστε να αποβιβαστούν και άλλες Συμμαχικές δυνάμεις τις επόμενες ημέρες.

Αν και οι Σύμμαχοι είχαν υπεροχή σε αέρα και θάλασσα, οι δυσκολίες ήταν μεγάλες. Τα αεροσκάφη που μετέφεραν τους αλεξιπτωτιστές πέταγαν πολύ ψηλά και πολύ γρήγορα για να αποφύγουν τα αντιαεροπορικά πυρά και πολλοί άνδρες έπεσαν έως και 30 χιλιόμετρα μακριά από τα καθορισμένα σημεία πτώσης, ακόμη και εν τω μέσω γερμανικών στρατευμάτων.

H κακοκαιρία, που πρόσφερε στους Συμμάχους τον αρχικό αιφνιδιασμό, δυσχέρανε σημαντικά την έκβαση της απόβασης. Ειδικά στην Όμαχα τα μισά από τα αμφίβια άρματα μάχης βυθίστηκαν. Πολλά αποβατικά πλοία αναποδογυρίστηκαν από τα πελώρια κύματα. Οι στρατιώτες που τελικά αποβιβάστηκαν ζαλισμένοι στην Όμαχα αντιμετώπισαν, εν αγνοία των διοικητών τους, την επίλεκτη 352η Μεραρχία Πεζικού των Γερμανών και υπέστησαν σοβαρότατες απώλειες.

Στην ακτή Σορντ οι Βρετανοί αντιμετώπισαν ακόμη ένα πρόβλημα. Γερμανικά άρματα μάχης εμπόδισαν την προέλασή τους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί έντονος συνωστισμός στην ακτή.

Πέρα από τις όποιες δυσκολίες, η απόβαση στέφθηκε από επιτυχία κυρίως λόγω της ανδρείας των στρατιωτών που έχυσαν το αίμα τους στις ακτές της Νορμανδίας. Με απώλειες που έφθασαν τις 10.000, οι Σύμμαχοι είχαν πια διεισδύσει στο Οχυρό Ευρώπη. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τις γερμανικές απώλειες, αλλά εκτιμώνται από 4.000 έως 9.000.

Αμέσως ξεκίνησε ένας αγώνας υπεροπλίας στην περιοχή. Στις 18 Ιουνίου είχαν αποβιβαστεί 600.000 στρατιώτες και 100.000 φορτηγά, χάρη στους δύο τεχνητούς λιμένες, τους λεγόμενους Μάλμπερι, τους οποίους οι Σύμμαχοι κατασκεύασαν και κατάφεραν να ρυμουλκήσουν από τη Βρετανία έως τις ακτές Όμαχα και Γκολντ. Παράλληλα, είχαν δημιουργήσει πενήντα πρόχειρους διαδρόμους απο/προσγειώσεων. 

Τώρα πια ήταν αδύνατο για τους Γερμανούς να πετάξουν τους Συμμάχους πίσω στη θάλασσα.

H Μάχη της Νορμανδίας

Μετά την επιτυχία της απόβασης ξεκίνησε ένα άλλο, δυσκολότερο κεφάλαιο για τους Συμμάχους: η Μάχη της Νορμανδίας, η οποία υπολογιζόταν να διαρκέσει τρεις εβδομάδες, αλλά τελικά κράτησε σχεδόν τρεις μήνες, κυρίως επειδή οι Γερμανοί δεν υποχώρησαν, όπως υπολόγιζαν οι Σύμμαχοι, αλλά πολέμησαν –με διαταγή του Χίτλερ– μέχρι τελευταίας πνοής, μετρώντας πάνω από 400.000 νεκρούς και τραυματίες.

Και οι Συμμαχικές δυνάμεις, όμως, είχαν πάνω από 200.000 απώλειες, εκ των οποίων 37.000 νεκροί. Μόλις στις 9 Ιουλίου οι Σύμμαχοι κατάφεραν να κατακτήσουν την Καέν, την οποία έπρεπε –σύμφωνα με το σχέδιο– να κατακτήσουν την πρώτη κιόλας ημέρα της απόβασης. Στις επόμενες τρεις εβδομάδες το μέτωπο μετακινήθηκε μόλις τρία χιλιόμετρα προς νότον.

Στις 7 Αυγούστου οι Γερμανοί έκαναν μια τελευταία αιφνιδιαστική –αλλά αποτυχημένη– επίθεση στο Αβράνς και στις 16 Αυγούστου ο Χίτλερ διέταξε γενική υποχώρηση.

Στις 20 Αυγούστου ένα από τα «μεγαλύτερα αιματοκυλίσματα του πολέμου», σύμφωνα με τον Αϊζενχάουερ, εξελίχθηκε στο θύλακα της Φαλέζ, όταν 150.000 γερμανοί στρατιώτες περικυκλώθηκαν από Συμμαχικά στρατεύματα: 50.000 σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι. H Μάχη της Νορμανδίας είχε τελειώσει.

Τα αποτελέσματα της απόβασης

Στις 15 Αυγούστου 1944 οι Συμμαχικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν με ευκολία στη νότια Γαλλία και στις 25 Αυγούστου το Παρίσι απελευθερώθηκε.

Ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκωλ εισήλθε στην πρωτεύουσα της αληθινά πια ελεύθερης Γαλλίας. Μιας Γαλλίας που πλήρωσε όμως ακριβά το τίμημα της ελευθερίας. Σχεδόν 20.000 κάτοικοι της Νορμανδίας βρήκαν τραγικό θάνατο κατά την περίοδο της απόβασης και της Μάχης, κυρίως από Συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Ολόκληρες πόλεις και χωριά μετατράπηκαν κυριολεκτικά σε στάχτη και συντρίμμια.

H απόβαση στη Νορμανδία, όμως, ήταν αναγκαία και καθοριστική για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Με την προέλαση των Αμερικανών και των Βρετανών από τη Δύση και των Σοβιετικών από την Ανατολή σήμανε η έναρξη του τελευταίου κεφαλαίου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Βερολίνο ήταν το μέρος όπου αυτό το κεφάλαιο θα έκλεινε οριστικά και όπου θα γεννιόταν μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα, αυτή του Ψυχρού Πολέμου.