Η Ελλάδα της κρίσης στο πιο σημαντικό μουσείο σύγχρονης τέχνης του Παρισιού

Είμαστε όντως «σέξι» εκτός συνόρων; Η Νάντια Αργυροπούλου, επιμελήτριά του HELL AS PAVILION που εγκαινιάζεται το Φεβρουάριο στο Palais de Tokyo, μας μιλά για την απόφαση του πιο σημαντικού μουσείου σύγχρονης τέχνης του Παρισιού να εντάξει στο πρόγραμμά του μια έκθεση για την δαιμονοποίηση της Ελλάδας με αφορμή την κρίση, αναφέρει το Αθηνόραμα.


Έργο του Κώστα Σαχπάζη

Πώς προέκυψε η έκθεση HELL AS PAVILION;
Η έκθεση HELL AS PAVILION ξεκίνησε να αναπτύσσεται νοηματικά το καλοκαίρι με την πρόσκληση της Galerie Utopia να παρουσιαστεί ένα ολιγοήμερο project μέσα σε μια μεγαλύτερη έκθεση με θέμα τις χαμένες ουτοπίες τον Οκτώβριο.
Το θέμα και το περιεχόμενο της, τα έργα και η επιμελητική προσέγγιση που διατύπωσα, προκάλεσαν το ενδιαφέρον, του προέδρου του Palais de Tokyo, ιστορικού τέχνης και επιμελητή Jean de Loisy, καθώς και της επιμελήτριας του Palais Rebecca Lamarche-Vadel, τόσο ώστε να μας προσκαλέσουν να οργανώσουμε αυτόνομα και με μεγαλύτερη διάρκεια την έκθεση. Η έκθεση εντάσσεται πια στον θεματικό κύκλο "Le Soleil Froid" του Palais de Tokyo, και θα παρουσιαστεί μαζί με μια μεγάλη έκθεση - έρευνα γύρω από το έργο του Raymond Roussel, αναδρομική του πρωτοπόρου Αργεντινού Julio Le Parc και άλλες ενδιαφέρουσες διοργανώσεις, όπου νομίζω μεγάλη έμφαση δίνεται στο θέμα της γλώσσας, της συνύπαρξης και της ποιητικής.
Κατά τα λοιπά, και αν αναλογιστεί κανείς ότι σπάνια γίνονται τέτοιου τύπου ομαδικές στο Palais de Tokyo η πρόσκληση που μου έγινε επισημαίνει, για να είμαι ακριβής, την "ενδιαφέρουσα, διευρυμένη και ιδιοσυγκρασιακή ανάγνωση του σύγχρονου που επιδιώκει η έκθεση" και σημειώνει ότι, "Σε καιρούς κρίσης, σε σχέση και με την Ευρωπαϊκή πραγματική κατάσταση, η ανάγκη να επανεξετάσουμε τα σύγχρονα μοντέλα σκέψης και να παρουσιάσουμε την Ελλάδα στο κέντρο αυτού του προβληματισμού ως πεδίο πολιτισμού, αλλά και ως πηγή αισιοδοξίας, ποίησης, θετικών προσδοκιών, μας κάνει να ανυπομονούμε να παρουσιάσουμε ένα τέτοιο project".


Έργο του Νίκου Χαραλαμπίδη

Ποιό είναι το επιμελητικό concept της έκθεσης;
Η έκθεση δανείζεται τον τίτλο της από την λέξη «Hell As», όπως αυτή εμφανίζεται στην πρόσφατη ταινία «Socialisme» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Χρησιμοποιώντας το λογοπαίγνιο που δημιουργεί η διακοπτόμενη γραφή της λέξης, η έκθεση παραπέμπει στο γεγονός της πρόσφατης «διαμονοποίησης» της Ελλάδας με αφορμή την ευρωπαϊκή κρίση κι επιδιώκει να λειτουργήσει σαν ριζοσπαστική αλληγορία για το παράλογο της (συν)ύπαρξης, όπως άλλωστε το αντιμετωπίζει σήμερα –με το αίσθημα του επείγοντος– η τέχνη. Η έκθεση αφορά το κατεξοχήν «τέρας» της παγκόσμιας κρίσης, το ευρωπαϊκό bete noir, αλλά δεν είναι μια «εθνική έκθεση», καθώς το μελετά ως μια μεταιχμιακή, απροσδιόριστη κατάσταση που θα μπορούσε να συνιστά κι ένα νέο είδος τακτικής. Έναν παράξενο τόπο κι έναν εναλλακτικό τρόπο για να εξεταστούν εκ νέου οι θέσεις μας για τον ανθρωπισμό, την «τιμωρία», τη ριζοσπαστικότητα, την κοινωνία και τη συνδεσιμότητα. Σε ό,τι αφορά τα έργα, τώρα, η έκθεση ξεκινά από δύο εικόνες του 18ου αιώνα από τη συλλογή του Βυζαντινού Μουσείου της Αθήνας (το οποίο είναι πολύτιμα δεκτικό και φιλικό σε τέτοιες έρευνες) και διασχίζει με τρόπο λοξό και συχνά απρόβλεπτο την ελληνική δημιουργία μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβάνοντας κι ένα μικρό κινηματογραφικό επιμελητικό κομμάτι.


Έργο του Δημήτρη Δημητριάδη

Πώς βλέπεις το ενδιαφέρον που δείχνουν αυτή τη στιγμή οι ξένοι για την ελληνική σκηνή; Υπάρχει ένα στοιχείο εξωτισμού; Μπορεί να προκύψουν «ευκαιρίες» για τους Έλληνες καλλιτέχνες;
Αν το Hell as μοιάζει μάλλον με μια δυτική προκατάληψη, μας ενδιαφέρει να ερευνήσουμε με την έκθεση και την σύγχρονη συγκυρία χρήσης της σε σχέση με την Ελλάδα. Είναι μια παράδοξη σχέση έλξης-απώθησης που εκφράζεται τρομολαγνικά και τερατοσκοπικά. Ποιά και πώς είναι η κόλαση; Ένας πολιτισμός όπως ο ελληνικός που αναπτύχθηκε ως φαντασίωση των απαρχών του δυτικού πολιτισμού ζει τώρα ως παρίας, κάτω από την διαρκή απειλή της εκδίωξης από τον ‘παράδεισο’ της κοινής δυτικής κληρονομιάς. Το να είμαστε εξιδανικευμένοι και απορριπτέοι ταυτόχρονα δημιουργεί ένα σχιζοφρενικό, εκρηκτικό μείγμα βίαιης αστάθειας, που δεν είναι καινούργιο στην ιστορία μας βεβαίως αλλά προϋποθέτει νέα εργαλεία κατανόησης και αντιμετώπισης λόγω της γενικευμένης κρίσης. Είμαστε συναρπαστικοί όπως τα 'ατυχήματα', νοσηρά ενδιαφέροντες ενίοτε και δυστυχώς ούτε κάτω από αυτήν την συνθήκη αρκετά 'εξωτικοί'. Αν η "ευκαιρία" δεν είναι τελικά παρά η έλευσις του "καιρού", του γεμάτου, πληρωμένου, και πλήρη νοήματος χρόνου, πράγματι οι καλλιτέχνες (και όλοι μας τελικά) βρισκόμαστε μπροστά σε μια τέτοια.


Έργο του Βασίλη Π. Καρούκ

Σε παλιότερες εκθέσεις σου για την ελληνική σκηνή εστίασες σε μεγάλο βαθμό σε καλλιτέχνες που τα έργα τους δεν είχαν να κάνουν με την ευρύτερη (κοινωνικοπολιτική) ελληνική πραγματικότητα, κάτι το οποίο άλλωστε χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό την τοπική εικαστική παραγωγή. Βλέπεις να υπάρχει στροφή σε projects που να αφορούν περισσότερο την κρίση, και αν ναι, μήπως αυτό είναι βεβιασμένο; Το να επιμεληθείς μια έκθεση που εντάσσεται σε ένα τέτοιο πλαίσιο επικαιρότητας προκαλεί "συγκρούσεις";  
Δεν νομίζω ότι έχει υπάρξει έστω και μια έκθεσή μου που να μην είχε, έστω σαν φάντασμα ή 'κρυμμένο γράμμα', στο κέντρο της, την ελληνική πραγματικότητα. Από το Ντέρτι Humanism στο Λονδίνο το 2011, το Hotel Paradies το 2009 και όσο κοιτάξω πίσω, υπάρχουν εκείνα τα στοιχεία, μέσα από τα έργα φυσικά και τις υπόγειες συνδέσεις τους, που συνιστούν μια πρώτη ύλη, μη περιγραφική και φιλολογικά ή μορφολογικά συγκεκριμένη, μη κατατάξιμη, η οποία αντλεί από το εδώ εργαστήριο για να σκεφτεί πάνω στο μεγαλύτερο, το διεθνές 'πείραμα' και πρόβλημα.
Καλώς ή κακώς δεν με ενδιέφερε ποτέ να 'δικάσω' ή να κατηγοριοποιήσω βάσει εξωτερικών χαρακτηριστικών την ελληνική τέχνη, ούτε να αποφανθώ τελεσίδικα για όσα την αφορούν. Με ενδιαφέρει να κατανοήσω την ελάσσονα ταυτότητά της, τις εντάσεις και τις ελλείψεις της καθώς και τον τρόπο που τα ατομικιστικά χαρακτηριστικά της "υφαίνονται σε ένα συλλογικό δίχτυ", όπως διατυπώθηκε σε πρόσφατη, προς δημοσίευση στο Παρίσι, συζήτησή μας για την έκθεση με τον συνεργάτη μου, αρχιτέκτονα Γιώργο Τζιρτζιλάκη.
Η τέχνη είναι από την φύση της συγκρουσιακή και αυτό είναι εξαιρετικό αλλά το έξαλλο τοπικό φαντασιακό βλέπει συχνά στις εκδηλώσεις της δράκους, θύτες και θύματα απλώς για να κατασιγάσει απωθημένα και να ικανοποιήσει ψευδαισθήσεις μεγαλείου. Είναι πάντα θλιβερή η σπατάλη της σύγκρουσης όσο είναι γενναία και ικανοποιητική η ενσωμάτωσή της, με την έννοια της Ηρακλείτειας εναντιοδρομίας ή του Πεντζικικού παραδείγματος των κατορθωμάτων "ενός αισχρού ανθρώπου".


Έργο της Ίριδας Τουλιάτου

Η ταυτότητα της έκθεσης
Επιμέλεια: Νάντια Αργυροπούλου
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Γιώργος Τζιρτζιλάκης
Ομάδα εργασίας: Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Γιασεμή Πέρου, Βασιλική-Μαρία Πλαβού, Γιώργος Ρυμενίδης.
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Αλέξης Ακριθάκης, Λουκία Αλαβάνου, Νάνος Βαλαωρίτης, Marie Wilson-Βαλαωρίτη, Γιάννης Βαρελάς, Κωστής Βελώνης, Λυδία Βενιέρη, Τάσος Βρέττος, Βαγγέλης Βλάχος, Τάκης Γιαννούσας, Δημήτρης  Δημητριάδης, Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Χάρις Επαμεινώνδα, Τάκης Ζενέτος, Λάκης και Άρης Ιωνάς (The Callas), Βλάσης Κανιάρης, Βασίλης Π. Καρούκ, Ανδρέας Ragnar Κασάπης, Anja Kirschner & David Panos, Πάνος  Κουτρουμπούσης, Θάνος Κυριακίδης (Blind Adam), Κωνσταντίνος Λαδιανός, Στάθης Λογοθέτης, Ανδρέας Λόλης, Παναγιώτης Λουκάς, Αντώνης Ντόνεφ, Ραλού Παναγιώτου, Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Σαπρόφυτα, Κώστας Σαχπάζης, Χριστιάνα Σούλου, Κώστας Σφήκας, Θανάσης Τότσικας, Ήρα Τριανταφυλλίδη, Ίρις Τουλιάτου, Κωστής Τριανταφύλλου (Costis), Στέλιος Φαϊτάκης, Σάββας Χριστοδουλίδης, Kavecs (Βάνα Κωσταγιόλα & Κωστής Σταφυλάκης), Souzy Tros (Μαρία Παπαδημητρίου), Hollow Airport Museum (Νίκος Χαραλαμπίδης).

Film Appendix: Αντουανέττα Αγγελίδη, Χρήστος Βακαλόπουλος και Σταύρος Τσιώλης, Κωνσταντίνος Γιάνναρης, Αλέξης Δαμιανός, Νίκος Παπατάκης, Άγγελος Προκοπίου & G.Hoyningen-Huene, Θανάσης Ρέντζης, Εύα Στεφανή, Κώστας Σφήκας, Σταύρος Τορνές, Αθηνά-Ραχήλ Τσαγκάρη, Costis.

Διάρκεια: 27 Φεβρουαρίου - 4 Απριλίου 2013, www.palaisdetokyo.com

Πρόγραμμα εκδηλώσεων:

Έργο του Πάνου Κουτρουμπούση

ΔΕΥΤΈΡΑ 25/2
20:00 Μουσική performance των The Callas (Λάκης & Άρης Ιωνάς): «Dance me to the End», The Callas featuring the Callasettes, διάρκεια 20’.

ΤΕΤAΡΤΗ 27/2
17:00 Performance των KavecS (Βάνα Κωσταγιόλα & Κωστής Σταφυλάκης): «The 8th Black Circle Declaration: Light through the ruins», διάρκεια 12’.
17:30 Ομιλία του συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη, με θέμα «Les gens de la caverne», διάρκεια 30’, η ομιλία θα γίνει κατευθείαν στα γαλλικά.
18:15 Έναρξη του κινηματογραφικού αφιερώματος HELL AS PAVILION: The film appendix το οποίο εντάσσεται στην έκθεση, και πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και των δημιουργών.

ΠΈΜΠΤΗ, 28/2
12:00 έως 24:00 Συνέχεια και ολοκλήρωση τoυ αφιερώματος HELL AS PAVILION: The film appendix.

Η έκθεση υποστηρίζεται από τους κ.κ. Φίλιππο και Σπύρο Νιάρχο, Outset Contemporary Art Fund-Greece, Ίδρυμα Σύγχρονης Τέχνης ΔΕΣΤΕ, Aegean Airlines.