Οικονομικές και γεωστρατηγικές ανακατατάξεις στην ανατολική Μεσόγειο‏ - Ένα άρθρο του Γιώργου Κωνσταντινίδη

Η Αραβική Ανοιξη, η εντεινόμενη κρίση στη Μέση Ανατολή, οι οξύτατοι ενεργειακοί ανταγωνισμοί και οι οικονομικοί υπολογισμοί μεταβάλλουν άρδην το οικονομικοπολιτικό σκηνικό στην ανατολική Μεσόγειο, γεγονός που επηρεάζει και την Ελλάδα, η οποία προσπαθεί να ορθοποδήσει μεσούσης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη.

Η κρίση στις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας, που κλιμακώθηκε μετά το επεισόδιο με το πλοίο «Μαβί Μαρμαρά», ευνοεί την Ελλάδα και την Κύπρο, που έχουν συνάψει στενότερες σχέσεις με το Ισραήλ. Η Κύπρος έχει προχωρήσει σε στρατηγική σχέση με το Ισραήλ, καθώς οι δύο χώρες έχουν κοινά οικονομικά (ενεργειακά) και πολιτικά συμφέροντα στη γεωγραφική τους περιοχή. Η Κύπρος έχει κηρύξει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της και έχουν αρχίσει οι ενέργειες για την άντληση των ενεργειακών αποθεμάτων που διαθέτει ο υποθαλάσσιος χώρος στα χωρικά ύδατα της Κύπρου. Η Ελλάδα έχει τελευταία διευρύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ, ενδυναμώνοντας τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών.

Η Τουρκία ανησυχεί για τις στρατηγικές συμμαχίες που έχουν διαμορφωθεί και διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η ίδια επιδιώκει να έχει μερίδιο στα οφέλη από την εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων και θεωρεί επικίνδυνη την κρίση στη γειτονική Συρία, διότι ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους μέσα στην τουρκική επικράτεια, διαμελίζοντας το τουρκικό κράτος και επιφέροντας τεράστιο πλήγμα στην οικονομία και στην κοινωνία του.

Η Τουρκία αναδεικνύεται σε ισχυρό οικονομικό και πολιτικό παίκτη στην περιοχή των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Υπερκαυκασίας, και ανήκοντας στις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη (G20), αποτελεί πόλο έλξης ξένων κεφαλαίων και άμεσων ξένων επενδύσεων. Το ισλαμικό κεφάλαιο εισρέει ζεστό και άφθονο στη γειτονική χώρα, αποτελώντας πηγή πλούτου και συσσώρευσης κεφαλαίου για τη νέα, δυναμική ισλαμική οικονομική τάξη. Οι Τούρκοι προσπαθούν να διατηρήσουν την οικονομική τους ανάπτυξη έχοντας θέσει ως στόχο ρυθμό ανάπτυξης 4% για το 2012. Οι πιθανότητες επίτευξής του κρίνονται περιορισμένες, αφού και η Τουρκία επηρεάζεται από τη διεθνή οικονομική κρίση. Μια ανάφλεξη στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής θα είχε δυσάρεστες συνέπειες για την οικονομία της.

Η Ρωσία έχει σαφώς μεγάλα συμφέροντα στην εν λόγω περιοχή και διαθέτει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική ισχύ για να τα υπερασπιστεί. Η ρωσική ηγεσία υπό την καθοδήγηση του Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αποκρυσταλλωμένους στρατηγικούς σχεδιασμούς και η Ευρώπη εξαρτάται σε έντονο βαθμό ενεργειακά από τη Ρωσία. Η κρίση στη Συρία επηρεάζει τη Ρωσία, η οποία στηρίζει τη χώρα ποικιλοτρόπως, λόγω αμοιβαίων συμφερόντων. Ισραήλ, Ρωσία, Τουρκία και Ιράν έχουν ιδιαίτερα συμφέροντα στη Συρία και οι εξελίξεις στη χώρα αυτή τις αφορούν άμεσα, για οικονομικούς, πολιτικούς και γεωστρατηγικούς λόγους. Βέβαια και οι ΗΠΑ διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στη Μέση Ανατολή, λόγω των τεράστιων πολιτικών και οικονομικών διασυνδέσεων που έχουν με το Ισραήλ και άλλες φιλικά διακείμενες προς τις ΗΠΑ χώρες στην ευρύτερη περιοχή, όπως π.χ. η Τουρκία.

Η διεθνής σκακιέρα έχει στηθεί. Οι συσχετισμοί δυνάμεων μεταβάλλονται ταχύτατα, οι συμμαχίες αλλάζουν, στερεότυπα καταρρέουν. Η περίοδος που διανύουμε είναι μεταβατική και καθοριστική για το μέλλον τόσο της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου όσο και της Ελλάδας ειδικότερα, η οποία βρίσκεται στη μέση μιας οικονομικής και γεωστρατηγικής - γεωπολιτικής καταιγίδας, στην οποία θα αντέξουν όσα κράτη έχουν μεγάλα αποθέματα ισχύος καθώς και ικανές και αποφασιστικές ηγεσίες που εμπνέουν όραμα στους πολίτες τους.

* Οικονομολόγος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου