Φάκελος Οστεοπενία: πως μπορείτε να την προλάβετε - Η διαφορά της με την οστεοπόρωση‏!

Η βάση της είναι στην παιδική ηλικία και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης (20 Οκτωβρίου) που φέρνει στην επικαιρότητα την υγεία των οστών μας, ρωτήσαμε τον κο Γεώργιο Κουντή, PhD, MSc Χειρουργό Ορθοπαιδικό, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιμελητής Β’ Νοσοκομείου Κ.Α.Τ, κάποιες πολύ σημαντικές ερωτήσεις γύρω από την οστεοπενία.
Τι είναι η οστεοπενία και ποια είναι η διαφορά της με την οστεοπόρωση;

Το οστό είναι ένας ζωντανός και πολύ δραστήριος ιστός, που συνεχώς δημιουργείται και ταυτόχρονα καταστρέφεται. Όταν για κάποιο λόγο, η καταστροφή αυτή είναι περισσότερη από τη δημιουργία, τότε το οστό «αραιώνει», δηλαδή μειώνεται η πυκνότητά του. Αυτή η κατάσταση επιστημονικά καλείται οστεοπενία, όταν είναι σε σχετικά ελαφριά μορφή, κι αν δεν σταματήσουν οι λόγοι που την προκαλούν τότε, σταδιακά, εξελίσσεται στην οστεοπόρωση που είναι η χειρότερη μορφή. Οστεοπενία σημαίνει χαμηλή οστική πυκνότητα. Αυτό είναι διαφορετικό από την οστεοπόρωση που είναι μια συχνή πάθηση στην οποία τα κόκαλα είναι εύθραυστα, αδύναμα και με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Άρα, η οστεοπενία δεν είναι ασθένεια, αλλά δείκτης αυξημένου κινδύνου για μετάβαση στην οστεοπόρωση.

Σε ποιά ηλικία μπορεί να εμφανιστεί η οστεοπενία;

Η οστεοπενία ανακαλύπτεται συνήθως μετά τα 50, τις περισσότερες φορές σε τυχαίο έλεγχο, αλλά ουσιαστικά αρχίζει μερικές δεκαετίες νωρίτερα και προοδευτικά χειροτερεύει προς την οστεοπόρωση. Πάνω από το 80% των ατόμων με οστεοπενία είναι γυναίκες, ενώ υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στις 2 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες άνω των 50 θα εξελιχθεί σε οστεοπόρωση και τελικώς θα υποστεί κάταγμα.
Η οστεοπενία σχετίζεται με την κακή ή ελλιπή διατροφή κατά την διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας;

Η βασική τροφή του ανθρώπου στην νεογνική και βρεφική του ηλικία, όπως άλλωστε και σε όλα τα θηλαστικά, είναι το γάλα. Το γάλα καθώς και τα άλλα γαλακτοκομικά, παίζουν θεμελιώδη ρόλο στην ανάπτυξη του σκελετού αφού η βασική του σύσταση είναι το ασβέστιο, στοιχείο απαραίτητο για την οστική ποιότητα. Σε ένα άτομο που για κάποιους λόγους η λήψη του ασβεστίου στη διατροφή του κατά την διάρκεια της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας δεν είναι ικανοποιητική, θέτει τις βάσεις για μια «πτωχή» οστική ποιότητα (οστεοπενία), που με την πάροδο του χρόνου μπορεί να εξελιχτεί σε οστεοπόρωση. Το ασβέστιο αποθηκεύεται στα οστά μέχρι την ηλικία των 30-35 χρόνων. Μετά, αρχίζει η φυσιολογική μείωση της οστικής πυκνότητας, που μόνο να τη μετριάσουμε μπορούμε, αλλά όχι και να την σταματήσουμε.
Πώς μπορώ να μάθω αν έχω οστεοπενία;

Με την ίδια μέθοδο που μετράμε την οστεοπόρωση. Την μέτρηση οστικής πυκνότητας. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι μια απλή, ανώδυνη εξέταση, σαν μια «μικρή» αξονική τομογραφία, αλλά με πολύ λιγότερη ακτινοβολία ακόμη και από μια απλή ακτινογραφία.
Ποιές καταστάσεις δημιουργούν οστεοπενία;

Οι καταστάσεις που μπορεί να δημιουργούν οστεοπενία καθώς και οι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξή της είναι: η ηλικία, το χαμηλό σωματικό βάρος, η νευρική ανορεξία, η καθιστική ζωή, η περίοδος της εμμηνόπαυσης και τα χρόνια που ακολουθούν, η χαμηλή τεστοστερόνη (στους άνδρες), η κατανάλωση αλκοόλ, αλατιού, το κάπνισμα, η δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο, η αυξημένη λήψη καφεΐνης, η έλλειψη βιταμίνης D κλπ.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι μεγάλη σημασία έχει και το οικογενειακό ιστορικό, καθώς οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν οστεοπενία, που αν δεν το προσέξουν θα εξελιχθεί σε οστεοπόρωση (αν κι αυτό δεν είναι απόλυτο).
Νευρική ανορεξία & οστεοπενία

Οι διαταραχές λήψης τροφής αποτελούν τη μάστιγα του αιώνα μας αφού πλήττουν το 1-5% του πληθυσμού και η συχνότητά τους εμφανίζεται κυρίως στο γυναικείο πληθυσμό παρά στον αντρικό, με αναλογία εμφάνισης 10:1.

Η νευρική ανορεξία, λόγω της σχεδόν ολοκληρωτικής αποχής από τη λήψη τροφής γενικώς, οδηγεί σε σταδιακή αποδυνάμωση του μυϊκού συστήματος, που έχει ως αποτέλεσμα την οστεοπενία και σοβαρή αβιταμίνωση, ενώ μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο.
Έχω οστεοπενία. Πόσο γρήγορα μπορεί να εξελιχθεί σε οστεοπόρωση;

Μην ξεχνάμε ότι η οστεοπενία δεν είναι πάθηση αλλά μια πρόδρομος κατάσταση - προειδοποίηση - για την οστεοπόρωση. Το πόσο γρήγορα θα εξελιχθεί, είναι πολυπαραγοντικό, και εξαρτάται από την προδιάθεση του ατόμου να εξελιχθεί σε οστεοπόρωση (γενετικοί παράγοντες), από τις διατροφικές συνήθειες και ιδιαιτερότητες , από το πόσο περπατά ή ασκείται το συγκεκριμένο άτομο, και αρκετά άλλα.
Έχω οστεοπενία. Μπορεί να επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα;

Η οστεοπενία, στα αρχικά στάδια  και με την κατάλληλη προσαρμογή του ατόμου σε  διατροφή με περισσότερο ασβέστιο και βιταμίνη D, με εντατική άσκηση και περιορισμό των καταχρήσεων (αλκοόλ-κάπνισμα) μπορεί, ακόμη και χωρίς την χορήγηση φαρμακευτικών προϊόντων,  να επανέλθει στα φυσιολογικά για την ηλικία επίπεδα.
Αντιμετωπίζεται η οστεοπενία, κι αν ναι πως;

Η οστεοπενία, όπως προανέφερα, δεν είναι ασθένεια, αλλά ένας δείκτης αυξημένου κινδύνου για  οστεοπόρωση. Για την ανάπτυξή της, οι γενετικοί παράγοντες παίζουν το σημαντικότερο ρόλο (γύρω στο 60-80%). Εφόσον εμείς δεν μπορούμε να αλλάξουμε το γενετικό υλικό, πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στους παράγοντες που μπορούμε να αλλάξουμε, δηλαδή το άλλο 20 - 40%. Η πρόληψη είναι η καλύτερη προσέγγιση στην εν λόγω κατάσταση.  Αναλυτικότερα:

α) Τρώτε φαγητά πλούσια σε ασβέστιο όπως γαλακτοκομικά, πράσινα λαχανικά, σαρδέλες, σολομό ροζέ, μικρά ψάρια που τρώγονται με το κόκαλο, ξηρούς καρπούς, σουσάμι κ.λ.π., καθώς και φαγητά πλούσια σε βιταμίνη D, η οποία είναι απολύτως απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου, όπως: μπακαλιάρος, γαρίδες, γάλα, κ.ά. Ρωτήστε το γιατρό σας εάν είναι καλό για σας να παίρνετε συμπληρώματα ασβεστίου. Ορισμένα τρόφιμα, όπως η σοκολάτα, το κακάο, αλλά και το σπανάκι και τα γογγύλια, περιέχουν οξαλικά οξέα, που παρεμποδίζουν την απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Φυσικά, αυτό συμβαίνει όταν τα παραπάνω τρόφιμα υπερκαταναλώνονται.

Β) Εκμεταλλευτείτε τον ήλιο: 15 -20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο βοηθούν τον οργανισμό να συνθέσει τη βιταμίνη D, που είναι απαραίτητη για την καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου. Δεδομένου ότι η χώρα μας έχει ηλιοφάνεια, εκτιμάται ότι δεν έχουμε ανάγκη συμπληρωμάτων βιταμίνης D.

Γ) Το φυσιολογικό βάρος σώματος, μια ισοζυγισμένη υγιεινή διατροφή και η καθημερινή σωματική άσκηση, είναι τα ιδανικά στοιχεία για την αποφυγή της εξέλιξης της οστεοπενίας σε οστεοπόρωση. Οι ασκήσεις που υποχρεώνουν το σώμα να μεταφέρει βάρος όπως για παράδειγμα το περπάτημα, το σχοινάκι, τα βαράκια κλπ, βοηθούν ουσιαστικά στην ενδυνάμωση του μυϊκού συστήματος και κατ΄ επέκταση  στη διατήρηση της υγείας των οστών και των αρθρώσεων.

Δ) Μην καπνίζετε! Εκτός όλων των άλλων, το κάπνισμα θεωρείται παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης, κυρίως όταν συνυπάρχει με άλλους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου, όπως π.χ. η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφέ καθώς και το ιδιαίτερα χαμηλό σωματικό βάρος.

ΚΕΙΜΕΝΟ: Γεώργιος Κουντής PhD,MsC Χειρούργος Ορθοπαιδικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιμελητής Β Νοσοκομέιου Κ.Α.Τ

advancehealth.gr