Good News: 420 εντυπωσιακά έργα συναγωνίζονται για το βραβείο της Ε.Ε στη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική - 15 από Ελλάδα & 11 από Κύπρο!

Ο Σταύρος Μαρτίνος (αρχισυντάκτης του ηλεκτρονικού περιοδικού archisearch.gr) και ο Πέτρος Φωκαΐδης (αρθρογράφος του ολλανδικού περιοδικού Α10) είναι από τους νεότερους ειδικούς ανεξάρτητους κριτές, ερευνητές και θεωρητικούς της αρχιτεκτονικής, υποψήφιους διδάκτορες του ΕΜΠ. Με αφετηρία τις εξαιρετικές επιλογές τους, συζητήσαμε για τη σύγχρονη ελληνική αλλά και την κυπριακή αρχιτεκτονική.

Ξεχωρίζω δύο από τις προτάσεις: η πρώτη είναι η ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης των αρχιτεκτόνων Πρόδρομου Νικηφορίδη και Bernard Cuomo, κατά τη γνώμη μου ένα έργο που διεκδικεί με αξιώσεις το φετινό βραβείο. Απέσπασε πρόσφατα το βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Αρχιτεκτονικής για «Δημόσιους χώρους φιλικούς και προσβάσιμους σε όλους», ενώ έχει βραβευτεί από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων ως το καλύτερο έργο διαμόρφωσης δημόσιου χώρου της τελευταίας τετραετίας. Ο Σταύρος Μαρτίνος μιλά για μια πετυχημένη στρατηγική διαχείρισης της έκτασης μ’ έναν απλό και καθαρό τρόπο. «Πάνω σε μια συνεχή γραμμή που ακολουθεί τη θάλασσα, οι αρχιτέκτονες ακούμπησαν μια σειρά από ανεξάρτητους θεματικούς κήπους, προσεγγίζοντας την κλίμακα των τετραγώνων και των δρόμων, δίνοντας έμφαση στην ποιότητα του αστικού εξοπλισμού και των υλικών. Η ερώτηση που απαντήθηκε επιτυχώς ήταν “πώς διαχειριζόμαστε το μεγάλο μέγεθος” σε αστική κλίμακα: διατήρηση της ποιότητας ενισχυόμενη με τις αξίες της μικροκλίμακας. Ο χώρος αγαπήθηκε πολύ και ταυτίστηκε με την πόλη της Θεσσαλονίκης».

Κατοικία στα Μέγαρα

Η δεύτερη πρόταση που ξεχωρίζω είναι ένα έργο που συνομιλεί ισότιμα με τη διεθνή αρχιτεκτονική σκηνή, συμβάλλοντας σημαντικά στη διαμόρφωση τάσεων στον τομέα της κατοικίας: η «Κατοικία στα Μέγαρα» των Tense Architecture Network, επιλογή του Πέτρου Φωκαΐδη. «Η κατοικία φέρει χαρακτηριστικά μιας συστηματικής σχεδιαστικής προσέγγισης που συνδυάζει δυναμικές αρχιτεκτονικές μορφές και γεωμετρίες, περιβαλλοντικά φιλικά συστήματα και ένταξη στο τοπίο μαζί με ένα ενδιαφέρον για τις χωρικές αναλογίες, τις ανάγκες του χρήστη, τη σημασία του φωτισμού και των υλικών. Ολα αυτά έκαναν και το προηγούμενο έργο, «Κατοικία στη Συκάμινο», να ξεχωρίσει και να περάσει από απλή υποψηφιότητα στη λίστα με τα 40 προτεινόμενα για τα βραβεία του 2013. Θα ήταν σημαντική επιτυχία να το καταφέρει για δεύτερη φορά, ένα γραφείο νέων αρχιτεκτόνων, που έχει δείξει ότι διαχειρίζεται τις πολλαπλές σχεδιαστικές προκλήσεις της εποχής με ιδιαίτερο δυναμισμό, πρωτοτυπία και μεθοδικότητα. Ετσι μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά σε μια μακρά παράδοση εγχώριας αρχιτεκτονικής παραγωγής με διεθνή αλλά και τοπική εμβέλεια».

Παιδική χαρά Μακρυγιάννη

Αξίζει κανείς να σταθεί σε μια μικρότερης κλίμακας επιλογή δημόσιου χώρου. Ο επανασχεδιασμός της παιδικής χαράς στου Μακρυγιάννη του αρχιτεκτονικού γραφείου Buerger-Κατσώτα, υπενθυμίζει ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να δημιουργήσει μικρούς και φιλόξενους δημόσιους χώρους με σημειακές παρεμβάσεις, βελτιώνοντας την καθημερινότητα των πολιτών. Γιατί όμως αυτή η παιδική χαρά είναι διαφορετική από τις άλλες; «Επειδή δεν είναι “παιδική χαρά” με τη συμβατική έννοια», τονίζει ο Σταύρος Μαρτίνος. «Δεν είναι ένας χώρος περιφραγμένος όπου τα παιδιά βρίσκονται μαντρωμένα για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Είναι ένας δρόμος της πόλης ανοιχτός σε όλους, φιλικός στα παιδιά, που αξιοποιεί ευρηματικά τον γύρω χώρο. Επαναπροσδιορισμός της παιδικής χαράς ως δυνατότητες του ίδιου του αστικού χώρου, που ενισχύονται με στοχευμένες αρχιτεκτονικές κινήσεις, κατά περίπτωση και επί τόπου. Καταπληκτικό».

Τη σκυτάλη παίρνει η πολυκατοικία Οne Athens των Divercity Architects στον Λυκαβηττό. Η μετατροπή του μεταπολεμικού εμβληματικού κτιρίου του Δοξιάδη σε πολυτελή διαμερίσματα δίχασε την αρχιτεκτονική κοινότητα, όχι για την αδιαμφισβήτητη ποιότητα της αρχιτεκτονικής μελέτης και κατασκευής, αλλά για το αν και πόσο έχουμε δικαίωμα να παρεμβαίνουμε σε ιστορικά κτίρια, μνημεία σύγχρονης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. «Οχι απλώς έχουμε το δικαίωμα, αλλά οφείλουμε να το διεκδικούμε διαρκώς» υπογραμμίζει ο Σταύρος Μαρτίνος. «Αυτό δεν είναι πλέον αντικείμενο “συντήρησης”, “αποκατάστασης” ή “διατήρησης” με τα συμβατικά εργαλεία που διαθέτουμε αλλά ένα εντελώς πρωτότυπο και εξαιρετικά απαιτητικό έργο. Το προτίμησα επειδή θεωρώ ότι η εξαιρετικά κρίσιμη αυτή συζήτηση δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, ούτε εντός ούτε εκτός ελληνικών συνόρων».

Η σύνθετη διαχείριση της όψης

Ο Πέτρος Φωκαΐδης εστίασε σε κτίρια που επενδύουν στη δύναμη της εικόνας και ανανεώνουν μορφολογικά την έννοια της «πρόσοψης». Στη Λευκωσία συναντάμε το Λύκειο Δασούπολης Αρχιεπισκόπου Μακάριου Γ΄ των A L architects, ενώ στην Αθήνα την πολυκατοικία «Urban Stripes» των Klab Architecture.

«Η διαχείριση της όψης δεν εξαντλείται μόνο στην παραγωγή μιας εντυπωσιακής εικόνας. Αποτυπώνει στρατηγικές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού που διαχειρίζονται πολλαπλές και σύνθετες σχέσεις. Εχει ενδιαφέρον η σύνθετη διαχείριση της όψης της πολυκατοικίας «Urban Stripes», στο πλαίσιο του αθηναϊκού ιστού που χαρακτηρίζεται από κτίρια της μεταπολεμικής κυρίως περιόδου, τα οποία αδιαφόρησαν γι’ αυτή τη ζώνη επαφής του κτιρίου με την πόλη».

Δύο ψηλά κτίρια

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι επιλογές δύο εμβληματικών ψηλών κτιρίων τα οποία συναγωνίζονται το ένα το άλλο, «αλλοιώνοντας» την κορυφογραμμή της Λευκωσίας: ο Ουρανοξύστης 25, έργο του Γάλλου Ζαν Νουβέλ και η Πινακοθήκη Λεβέντη των Βρετανών Feilden Clegg Bradley Studios. «Είναι ενδιαφέρον το πώς τα δύο έργα αντιμετωπίζουν το ύψος και την "εμβληματική" τους παρουσία: ενδεικτικά αυτόνομων επιχειρηματικών προσεγγίσεων, αξιοποιούν τον αυξημένο συντελεστή και επενδύουν στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ως πηγή συμβολικής και οικονομικής υπεραξίας. Αυτή η λογική της αρχιτεκτονικής υπεραξίας ήταν έντονη πριν από την κορύφωση της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο, τον Μάρτιο του 2013, όχι μόνο σε έργα ιδιωτικά αλλά και δημόσια».

Κλείνοντας, αμφιταλαντεύομαι ανάμεσα στην «αλγοριθμική μαγεία του παραμετρικού σχεδιασμού» και σε μια πιο λιτή και μοντερνιστική αρχιτεκτονική που θα χαρακτήριζα «αρχιτεκτονική της αποανάπτυξης». Από τον εσωτερικό σχεδιασμό των γραφείων της ΟΡΙΖΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ των X | Atelier Architecture περνάμε στο Κέντρο Επισκεπτών του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος των φοιτητών αρχιτεκτονικής, Σπύρου Γιωτάκη και Αγι-Παναγιώτη Μουρελάτου, και τα δύο επιλογές του Σταύρου Μαρτίνου.

Τεχνολογίες αιχμής

«Το πρώτο έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί συνολικά με τεχνολογίες αιχμής. Η αρχιτεκτονική με αυτά τα ψηφιακά μέσα δεν είναι μόνο σχεδιαστική καινοτομία ούτε απαραίτητα μορφολογική εκκεντρικότητα: είναι κατασκευαστική καινοτομία. Με την τρισδιάστατη εκτύπωση και την ψηφιακή μετατροπή και μεταποίηση υλικών ζούμε πλέον στην αρχιτεκτονική μια αλλαγή των ίδιων των όρων παραγωγής: από τη μαζική, βιομηχανική παραγωγή και διανομή του 19ου και του 20ού αιώνα, περνάμε στην εξατομίκευση και στον έλεγχο πολλών συνθηκών, σε μικροκλίμακα. Το δεύτερο έργο αντιπροσωπεύει μια αρχιτεκτονική άρτια και μετρημένη, απαντά σε μια πολύ δύσκολη ερώτηση: πώς μεταβαίνω από την πολύ μεγάλη κλίμακα του κτιρίου του Ρέντζο Πιάνο στην πολύ μικρή, ενώ μιλάω την ίδια “γλώσσα” – πιο χαμηλόφωνα.

Φέτος υπάρχει ειδικό βραβείο για πρωτοεμφανιζόμενους αρχιτέκτονες, με έπαθλο την πληρωμένη από το Ιδρυμα Mies van der Rohe μαθητεία για έξι μήνες στο γραφείο του νικητή του διαγωνισμού. Οι πιθανότητες να το κερδίσουν είναι πολύ μεγάλες».

Πηγή: Καθημερινή