Πως «γεννήθηκε» η περίφημη γραβιέρα Κρήτης και που? Μία ενδιαφέρουσα ιστορία για το πεντανόστιμο ελληνικό τυρί

Τη γεύση της Κρητικής γραβιέρας όλοι τη γνωρίζουν, αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό, είναι ότι το πρώτο κεφάλι τυριού τυροκομήθηκε στη Γεωργική Σχολή της Γόρτυνας, που ήταν το δεύτερο πρακτικό γεωργικό σχολείο της χώρας στις αρχές του 20ου αιώνα, όμως μας πληροφορεί το madeincreta.gr.



Ήταν μετά το 1936 όταν η σχολή λειτουργούσε και παρέδιδε μαθήματα διετούς φοίτησης (μέχρι τότε έκανε επιμορφωτικά σεμινάρια) για την πρακτική γεωργία, σε μαθητές όχι μόνο Κρήτης αλλά της νοτίου Ελλάδος γενικότερα. Ήταν η εποχή που η σχολή μεσουρανούσε, και επιτέλους εξυπηρετούσε το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε.



Για να εκπαιδεύσει καταρτισμένους αγρότες, να ξεφύγουν από την πρωτόγονη καλλιέργεια και τις πρωτόγονες αντιλήψεις περί γης, να κάνουν τις καλλιέργειες τους περισσότερο αποδοτικές, να επενδύσουν σε νέες ποικιλίες (κηπευτικά οπωροφόρα δέντρα), εκτός από την αμπελουργία και τη ελαιοκαλλιέργεια.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο σκοπός του ιδρυθέντος σχολείου. Η πρακτική γεωργική μόρφωση των νέων έτσι ώστε να μπορούν να εκμεταλλεύονται τα δικά τους κτήματα, να οργανώνουν μικρές επιχειρήσεις γεωργικές ή να αναλαμβάνουν επιστασία, ή υπηρεσία αρχιεργάτη σε οποιαδήποτε γεωργική επιχείρηση.
 

Οι αλλαγές αυτές, υπήρξαν καθοριστικές και δικαιώθηκαν από τις εξελίξεις, αφού οι γεωπόνοι ανέλαβαν ουσιαστικά το βάρος της αγροτικής μεταρρύθμισης, της αποκατάστασης των προσφύγων και του εκσυγχρονισμού της γεωργικής παραγωγής και της διάδοσης της χρήσης νερού και λιπασμάτων στις καλλιέργειες και τεχνικών κλαδέματος των δενδρωδών καλλιεργειών, ιδιαίτερα δε με τη βελτίωση των παραγωγικών και μη ζώων, μέσα στις δύσκολες συνθήκες του μεσοπολέμου και τουλάχιστον μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Βέβαια οι τότε μαθητές εκπαιδεύονταν και στο κεφάλαιο «κτηνοτροφία»: την εκτροφή ζώων και την τυροκομία. Εκεί μάθαιναν από εμπειρικούς τυροκόμους την τέχνη του τυριού. Μέχρι τότε οι γνώσεις ήταν οι βασικές και οι τύποι του τυριού διάφοροι.

Πάνω στο πείραμα τυροκομήθηκε και η πρώτη κρητική  γραβιέρα!

Το τυρί ήταν νόστιμο και είχε άλλη γεύση και υφή. Από στόμα σε στόμα άρχισε να διαδίδεται η συνταγή, χωρίς κανείς τότε να αντιλαμβάνεται τη σημαντικότητα της «ανακάλυψης», παρά το γεγονός ότι με αυτό τυρί αυτό η γεωργική σχολή θα συμμετάσχει και σε διεθνείς εκθέσεις της εποχής, και θα κερδίσει τις εντυπώσεις.

Δυστυχώς όμως όπως είπε στο MadeinCreta η διευθύντρια της σχολής κ. Μαρία Χαλκιαδάκη ούτε η πρώτη συνταγή κρατήθηκε ούτε το όνομα του «εφευρέτη», έμεινε στα αρχεία.



Η ανακάλυψη ωστόσο έχει μείνει στην «άγνωστη» ιστορία της συνεισφοράς της σχολής, που τη  γνωρίζουν περισσότερο οι ντόπιοι και λιγότερο το ευρύ κοινό. Όσο για την κρητική γραβιέρα αυτή είχε πάρει το δρόμο της.

Η συμβολή της σχολής στη γεωργία, της Νοτίου Ελλάδος

Η γεωργική σχολή προσέφερε τα μέγιστα στον τομέα της γεωργίας, όχι μόνο της Κρήτης αλλά της νοτίου Ελλάδας, σημείωσε η κ. Χαλκιαδάκη.


"Από αυτή τη σχολή ουσιαστικά έγινε η αρχή για τις συστηματικές και σύγχρονες καλλιέργειες, οι γνώσεις για την  ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, της τυροκομίας και της μελισσοκομίας.  

Ότι το καινούριο υπήρχε από τον τρόπο κλαδέματος της ελιάς,  μέχρι τη  χρήση του πρώτου  γεωργικού μηχανήματος από εκεί ξεκίνησε , και μάλιστα με τη βούλα της ευρωπαϊκής γνώσης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από το γεγονός ότι η σχολή εισήγαγε και διέδωσε  τη μηχανική καλλιέργεια, δίδαξε τη μεθοδική χρήση λιπασμάτων, τη σωστή χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών, ενώ   διατηρούσε μέχρι και  εκλεκτούς επιβήτορες ( άλογα, ταύρους, χοίρους)".



Μετά το χτύπημα της φυλλοξήρας τη δεκαετία του '70 με την καθοδήγηση των γεωπόνων (στο μεταξύ  είχε δημιουργηθεί ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας Μεσαράς - σήμερα παράρτημα του ΕΘΙΑΓΕ) φυτεύτηκαν οι νέες ποικιλίες στα αμπέλια.

Μέσα στη δεκαετία του '70 επίσης, και παρά το γεγονός ότι η αίγλη του παρελθόντος έχει χαθεί, θα συνεχιστούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τη μεταποίηση, που απευθύνονται και σε γυναίκες.

Οι γυναίκες της περιοχής θα μάθουν να μεταποιούν την  πρώτη ύλη, πολτούς, μαρμελάδες, τουρσιά, γλυκά) αλλά θα μάθουν επίσης  κοπτική, ραπτική και κέντημα για να έχουν ένα επιπλέον εισόδημα.

Η γεωπονική της Γαλλίας.... στη Μεσαρά

Την ψύχη του και τα όσα είχε μάθει στη Γαλλία, έδωσε στο πρώτο πρακτικό γεωργικό σχολείο του νησιού, ο πρώτος διευθυντής και νομογεωπόνος Ανδροκλής Ξανθουδίδης.

Στην πρώτη βιβλιοθήκη της σχολής, στα γερασμένα ράφια, είναι ακόμα τα βιβλία του, τα οποία έφερε από τη Γαλλία.



Ήταν οι εποχές που η γη έδινε ακόμα ελπίδα, διότι μετά τον πόλεμο, και στις αρχές της δεκαετίας του '50 οι γονείς θα πάρουν τα παιδιά από τη γη, διότι οι «αγρότες είναι χαμάληδες, γυμνοί και ξυπόλητοι», όπως αποκαλύπτει ένα γράμμα εκπαιδευτικού που στάλθηκε στη γεωργική σχολή για να δείξει την αντίληψη των γονέων που δεν άφηναν το παιδί τους, να πατήσει το πόδι του, ούτε έξω από τη σχολή!

Πριν από τον πόλεμο όμως τα πράγματα ήταν αλλιώς. Στη συνέχεια της ιστορίας το γεωργικό επάγγελμα ευτελίστηκε και χτυπήθηκε από την αστυφιλία, με πολλούς παράγοντες να οδηγούν σε αυτό.

Το γράμμα ενός δασκάλου και η  πραγματικότητα μιας ολόκληρης εποχής

Τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου η σχολή κλείνει. Θα επιταχθεί από τους Γερμανούς και θα γίνει νοσοκομείο. Όταν θα ανοίξει ξανά το 1946, πολλά πράγματα θα έχουν αλλάξει στην Ελλάδα.



Οι συνθήκες ζωής στην ύπαιθρο είναι δύσκολες, μικρός ο κλήρος της γης, λιγοστό το εισόδημα. Αρχίζει σταδιακά η  απροθυμία προσέλευσης μαθητών. Οι γονείς των μαθητών, γεωργοί οι περισσότεροι, δεν ήταν ικανοποιημένοι από την αμοιβή του γεωργικού επαγγέλματος, που παραμένει χαμηλό εκείνη την εποχή.

Η ανάγκη για μεγαλύτερο εισόδημα οδηγεί στο φαινόμενο της αστυφιλίας, για αυτό και οι γονείς αποτρέπουν τα παιδιά τους από το επάγγελμα του γεωργού - καλύτερες οι τέχνες κι ακόμα καλύτερα  τα γράμματα.  

Ενδεικτικό της αντίληψης που επικρατεί στις αρχές τις δεκαετίας του 50, στην περιοχή είναι ένα γράμμα που υπάρχει ακόμα στα αρχεία της σχολής και στάλθηκε από δάσκαλο του δημοτικού στη διεύθυνση.

Στον πρόλογο του ο εκπαιδευτικός χαρακτηρίζει τη σχολή «ως ναό της Δήμητρας», αλλά τη σημαντικότητας της οι γονείς δεν μπορούν να την καταλάβουν αφού θεωρούν ότι: «Οι γεωργοί είναι χαμάληδες γυμνοί και ξυπόλητοι. Οι τέχνες σήμερα βασιλεύουν. Ένα γεωργόπαιδο ούτε γυναίκα δε βρίσκει και αν βρει δε θα είναι της ανθρωπιάς. Θα πάει τσάμπα το παιδί! Ενώ ένας τεχνίτης είναι περιζήτητος γαμπρός…»

Αυτή η αντίληψη που δεν μπόρεσε να ανατραπεί σε συνδυασμό και με τις κλιματολογικές συνθήκες (περιορισμός καλλιεργειών λόγω κλιματολογικών συνθηκών και έλλειψης νερού) θα χτυπήσουν ανελέητα  τη  σχολή, που  θα σταματήσει να δέχεται τακτικούς μαθητές το 1963 και θα περιοριστεί στα σεμινάρια.



Η σχολή παρά τις δυσκολίες εκπαιδεύει ακόμα αγρότες, αλλά ελάχιστους.


* Η Γεωργική Σχολή Μεσαράς ιδρύθηκε το 1920 ( νόμος 2155, εφημερίδα κυβερνήσεως φύλλο 79, 07-04- 1920). Είναι το δεύτερο πρακτικό γεωργικό σχολείο της χώρας, το πρώτο της Κρήτης. Την ίδια χρονιά θα λειτουργήσει και η γεωπονική σχολή της Αθήνας.