Good news: Στις 100 καλύτερες ταινίες του κόσμου ο «Θίασος» του Αγγελόπουλου

Πρόκειται για την κορυφαία ελληνική ταινία και μία από τις 100 καλύτερες ταινίες του κόσμου, σύμφωνα με τους 900 κριτικούς που συνεργάζονται με το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.

Ο «Θίασος» (1975) ήταν η τέταρτη ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου (1936-2012) μετά την «Εκπομπή», την «Αναπαράσταση» και τις «Ημέρες του ‘36». Κέρδισε το Βραβείο Κριτικών στο φεστιβάλ των Κανών, καθώς η τότε κυβέρνηση αρνήθηκε να την υποβάλει στο διαγωνιστικό τμήμα, ως «πολύ αριστερή για να εκπροσωπήσει την Ελλάδα».

Ψηφίστηκε επίσης ως καλύτερη ταινία της χρονιάς από το Βρετανικό Κινηματογραφικό Ινστιτούτο το 1976, κέρδισε το Ειδικό Βραβείο των κριτών στο φεστιβάλ του Taormino, το βραβείο I’Age d’Or στις Βρυξέλλες και το Μεγάλο Βραβείο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Στην ψηφοφορία “Sight and Sound”, που διοργανώνει κάθε δέκα χρόνια το Βρετανικό Ινστιτούτου Κινηματογράφου με τη συμμετοχή 900 κορυφαίων κριτικών από όλον τον κόσμο για την ανάδειξη των «100 καλύτερων ταινιών της παγκόσμιας παραγωγής όλων των εποχών», ο «Θίασος» κατέλαβε την 60η θέση το 2002, πάνω από ταινίες, όπως «Casablanca», «Δαμάζοντας τα κύματα», «Αποκάλυψη τώρα» και το «North of Northwest» του Χίτσκοκ, ενώ και στην επόμενη ψηφοφορία, το 2012, ο «Θίασος» βρέθηκε στην 102η θέση, την ώρα που τα έργα σκηνοθετών, όπως του Κουροσάβα και του Ταρκόφσκι ξεχάστηκαν παντελώς.

ΑΦΗΣΕ ΑΦΩΝΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΙΝΕΦΙΛ

Ο «Θίασος» αποτελεί καινοτόμα ταινία για τρεις λόγους: τον τρόπο που χρησιμοποιεί τον κινηματογραφικό χρόνο, την περιπλοκή των ιστορικών γεγονότων στο σενάριο και την παρουσίαση των προσώπων, όχι ως διακριτών χαρακτήρων αλλά ως φορέων ιδεών και κοινωνικών δυνάμεων.

Συνδυάζοντας ένα θεατρικό έργο (την δημοφιλή «Γκόλφω» της λαϊκής παράδοσης), τον αρχαίο μύθο των Ατρειδών (από την Αισχύλεια τριλογία) και την πρόσφατη πολιτική ιστορία, ο Αγγελόπουλος δημιούργησε ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο, το οποίο άφησε άφωνο κοινό και κριτική στις σκοτεινές αίθουσες της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και των σινεφίλ παγκοσμίως.

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ: ΟΙ «ΘΥΤΕΣ» ΚΑΙ ΤΑ «ΘΥΜΑΤΑ»

Τα μέλη του «Θιάσου» παρουσιάζονται στην ταινία με πολλαπλές ταυτότητες αλλά στο σενάριο φέρουν ονόματα από τον αρχαίο μύθο των Ατρειδών (αν και στους ελάχιστους διαλόγους της ταινίας ακούγονται μόνο τα ονόματα της «Ηλέκτρας» και του «Ορέστη»).

Οι οικογενειακές σχέσεις ξετυλίγονται όπως στον αρχαίο μύθο, αλλά υπάρχει μία ειδοποιός διαφορά: ο Αισχύλος επικεντρώνεται στη δυναμική διάδραση αγάπης, χρέους και μίσους, ενώ ο Αγγελόπουλος μεταφέρει την κεντρική αντίθεση ανάμεσα στις «επαναστατικές» και στις «αντιδραστικές» τάσεις της πολιτικής ιστορίας.

Ο «Θίασος», όπως και η Αισχύλεια τριλογία, δεν είναι ιστορικό έργο. Ο Αγγελόπουλος δεν στόχευε στην αντικειμενική καταγραφή των ιστορικών γεγονότων. Η ματιά του άλλωστε, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μέχρι και μανιχαϊστική, αφού στην ταινία υπάρχουν από τη μία πλευρά οι κακοί (έως άθλιοι) δεξιοί μαζί με τους εκάστοτε κατακτητές και από την άλλη οι καλοί (ή θύματα) αριστεροί.

Ο Αίγισθος, για παράδειγμα, ο πιο αρνητικός «ήρωας» της ταινίας, εκτός από προκλητικός μοιχός και συνειδητός συνεργάτης της ασφάλειας και των δυνάμεων κατοχής, εμφανίζεται να φτάνει στο εξευτελιστικό σημείο για την αντρική αξιοπρέπεια, να χρησιμοποιεί μία γυναίκα ως ασπίδα για να γλιτώσει από τις σφαίρες των στρατιωτών.

Οι δεξιοί παρακρατικοί τρομοκρατούν, βιάζουν και καταφεύγουν στην ευκολία των όπλων αντί να παλέψουν σώμα με σώμα με τους αριστερούς (σκηνή από τον εορτασμό της νέας χρονιάς), ενώ οι Γερμανοί, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί επιβάλλονται με τη βία, τα χρήματα ή ακόμα και με την κουλτούρα τους (σκηνή του γάμου της Χρυσόθεμης, όπου οι Αμερικανοί διακόπτουν το δημοτικό τραγούδι της ηλικιωμένης για να διασκεδάσουν με τους δικούς τους ρυθμούς).

Αντίθετα οι αριστεροί είναι περήφανοι, ζητούν την ελευθερία, υπομένουν βασανιστήρια και αισθάνονται βαριά την ήττα, όταν αναγκάζονται να υπογράψουν «δήλωση» (ο Πυλάδης, στον ντοκιμενταρίστικο μονόλογό του, αποφεύγει να κοιτάξει ευθέως την κάμερα). Στο σενάριο του «Θιάσου» υπάρχουν πρόσωπα που δεν μετέχουν στις αντιθέσεις, αλλά δεν υπάρχουν «δικαιολογίες» για τη δράση των «κακών δεξιών» ή αμφιβολίες για τη στάση των «καλών αριστερών». Τις σκιάσεις του γκρίζου, χρησιμοποιεί ο δημιουργός μόνο για τα πλάνα των τοπίων και όχι για τα ιστορικά γεγονότα…

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Τα ιστορικά γεγονότα που πραγματεύεται η ταινία συνέβησαν στα φοβερά χρόνια από το 1939 μέχρι το 1952: η τετράχρονη δικτατορία του Μεταξά, η γερμανική κατοχή του 1941, η δράση του Ε.Α.Μ. και του ΕΛ.Α.Σ., η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η Βρετανική Κατοχή, τα «Δεκεμβριανά» και η «Συμφωνία της Βάρκιζας», η αντίδραση των ανταρτών, η αιματοχυσία και η αμερικανική παρέμβαση, που έδωσε όπως το lifebook.gr την εκλογική νίκη στο στρατηγό Παπάγο το 1952.

Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας γυρίστηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας γι αυτό και ο Αγγελόπουλος ήταν υποχρεωμένος να υπονοεί παρά να κάνει ευθείες αναφορές στα πολιτικά γεγονότα που πραγματεύεται. Για να προστατέψει τους συντελεστές της ταινίας, είχε κρατήσει μυστικό το πλήρες σενάριο, ενώ στις «αρχές» έλεγε ότι γυρίζει μία μοντέρνα εκδοχή της τριλογίας του Αισχύλου με φόντο της δημοφιλή «Γκόλφω». Αρκετές σημαντικές σκηνές, με πιο σαφές πολιτικό περιεχόμενο, προστέθηκαν μετά την πτώση της δικτατορίας, όπως και τα επαναστατικά (απαγορευμένα) τραγούδια που επέλεξε ο Λουκιανός Κηλαηδόνης.