Τα "αγκάθια" της συμφωνίας ΕΕ και Τουρκίας για το προσφυγικό - Διαβάστε αναλυτικά τι συμφωνήθηκε

Η συμφωνία για το προσφυγικό τίθεται σε εφαρμογή από τις 20 Μαρτίου, ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσουν οι επαναπροωθήσεις και η επανεγκατάσταση των προσφύγων. 

Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι ηγέτες των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας προβλέπει την χορήγηση 6 δισ. ευρώ στην Άγκυρα έως το 2018, αλλά και το άνοιγμα ενός επιπλέον κεφαλαίου στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Η Ε.Ε. θα ανοίξει το Κεφάλαιο 33, το οποίο αφορά δημοσιονομικά ζητήματα και το οποίο είχε παγώσει από την Γαλλία το 2007.

Με βάση την συμφωνία, η Τουρκία θα δέχεται πίσω όλους τους παράτυπους μετανάστες που εισέρχονται στην Ελλάδα διασχίζοντας το Αιγαίο. Για κάθε Σύρο που θα επιστρέφει στην Τουρκία από την Ελλάδα, θα επανεγκαθίσταται ένας Σύρος σε μια χώρα της Ε.Ε. 

Η Τουρκία δεσμεύεται να τηρήσει όλα τα διεθνή κριτήρια προστασίας για τους μετανάστες που θα επιστρέφουν στο έδαφος της.

Πόσο εύκολη είναι η υλοποίησή της;

Ερώτημα παραμένει το κατά πόσο η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας θα αλλάξει τα δεδομένα στο προσφυγικό. Το σχέδιο δράσης αφήνει πολλά ερωτηματικά όχι μόνο ως προς την υλοποίηση του σκέλους για το προσφυγικό, αλλά και ως προς τα ανταλλάγματα: τις ενταξιακές διαδικασίες και την απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες από πλευράς Ευρώπης.

Για να ξεκινήσει η υλοποίηση του προσφυγικού πρέπει πρώτα η Ελλάδα να αναγνωρίσει την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα». Η πρόταση της Αθήνας ήταν να μην γίνει αυτή η αναγνώριση σε διμερές επίπεδο αλλά από όλη την ΕΕ σε μια κοινή λίστα και με την γνωμοδότηση της Κομισιόν, η οποία όμως αρνείται ότι έχει τέτοια δικαιοδοσία. 

Επίσης σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, η ΕΕ θα κληθεί να αποφασίσει για το εάν θέλει την άρση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και την ένταξη της γείτονας χώρας στους κόλπους της.

Με βάση τα συμφωνηθέντα το θέμα της βίζας θα προχωρήσει ως τον Ιούνιο υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα καλύψει τις 72 απαιτήσεις που θέτει η ΕΕ εκ των οποίων τα τελευταία χρόνια έχει καταφέρει να υλοποιήσει λίγο πάνω από 30.

Εκφράζονται φόβοι ότι σε αυτό το χρονικό σημείο ενδέχεται να «εγκλωβιστεί» η Αθήνα που θα παλεύει για το προσφυγικό τη στιγμή που η πλειοψηφία των χωρών μελών της ΕΕ θα μπαίνει σε ένα νέο -και πιο σοβαρό πολιτικά- κύκλο αντιπαράθεσης.

Η υλοποίηση της συμφωνίας απαιτεί «ηράκλειο έργο» σε ότι αφορά την οργάνωση, όπως χαρακτηριστικά είπε χθες στη συνέντευξη τύπου ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ και παραδέχτηκε τόσο η Αγκελα Μέρκελ, όσο και ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος μίλησε για μια δύσκολη συμφωνία.

Η ανάπτυξη ενός τεράστιου αριθμού στελεχών στα νησιά προκειμένου να γίνεται η επεξεργασία των αιτημάτων παροχής ασύλου αποτελεί τεράστια πρόκληση για τις ελληνικές αρχές ακόμα και αν η βοήθεια που υποσχέθηκαν οι ευρωπαίοι υλοποιηθεί άμεσα.

Ένα ακόμα αγκάθι αποτελεί η αναφορά στο κείμενο της συμφωνίας για «εθελοντική» συμμετοχή των κρατών μελών στο σύστημα παροχής ασύλου από την Ευρωπαϊκή Ενωση με το σύστημα «1 προς 1» (για κάθε πρόσφυγα που θα επιστρέφει στην Τουρκία ένας θα μεταφέρεται από την Τουρκία στην ΕΕ). Ο πρωθυπουργός υποστήριξε ότι αν κάποια χώρα αρνηθεί να μετάσχει θα πρέπει να καταβάλει το «αντίτιμο», συνεισφέροντας δηλαδή με χρήματα.

Ερώτημα είναι και το κατά πόσο η Τουρκία θα ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει. Η επιφυλακτικότητα των ευρωπαίων είναι εμφανής και οι σπόντες που ακούστηκαν στην συνέντευξη τύπου των Ντ. Τουσκ, Ζαν Κλωντ Γιούνκερ και Αχμετ Νταβούτογλου μετά τις ενστάσεις του τελευταίου για το ότι το Βέλγιο επέτρεψε διαδήλωση Κούρδων τους οποίους η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες είναι χαρακτηριστικές.

Αναλυτικά η συμφωνία 

1) Από τις 20 Μαρτίου 2016 όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες που εισέρχονται στα ελληνικά νησιά από την Τουρκία θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Αυτό θα γίνει με πλήρη συμμόρφωση με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, αποκλείοντας οποιαδήποτε μορφή μαζικής απέλασης. Όλοι οι μετανάστες θα προστατεύονται με βάση τα σχετικά διεθνή κριτήρια και με βάση την αρχή της μη επαναπροώθησης. 

Θα είναι ένα προσωρινό και έκτακτο μέτρο το οποίο είναι αναγκαίο για να μπει τέλος στον ανθρώπινο πόνο και για να αποκατασταθεί η δημόσια τάξη. Οι μετανάστες που φτάνουν στα ελληνικά νησιά θα καταγράφονται και κάθε αίτηση για άσυλο θα ελέγχεται ξεχωριστά από τις ελληνικές αρχές σε συμφωνία με την Οδηγία για τις Διαδικασίες Ασύλου, σε συνεργασία με τον ΟΗΕ. Οι μετανάστες που δεν υποβάλουν αίτηση για άσυλο ή που η αίτηση τους κρίνεται αστήρικτη ή μη αποδεκτή με βάση την παραπάνω οδηγία θα επιστρέφονται στην Τουρκία. 

Η Τουρκία και η Ελλάδα, με την βοήθεια των θεσμών και υπηρεσιών της Ε.Ε., θα κάνουν τα απαραίτητα βήματα και θα συμφωνήσουν στις αναγκαίες διμερείς ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης και της παρουσίας Τούρκων αξιωματούχων σε ελληνικά νησιά και Ελλήνων αξιωματούχων στην Τουρκία από τις 20 Μαρτίου του 2016, για την διασφάλιση της συνεργασίας και διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό της ομαλής λειτουργίας των ρυθμίσεων αυτών.

2) Για κάθε Σύρο που επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος θα επανιγκαθίσταται από την Τουρκία στην Ε.Ε. λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια ευπάθειας του ΟΗΕ. Θα συγκροτηθεί ένας μηχανισμός, με την βοήθεια της Κομισιόν, των υπηρεσιών της Ε.Ε. και άλλων κρατών μελών, καθώς και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, για να διασφαλιστεί ότι η αρχή αυτή θα εφαρμοστεί από την πρώτη ημέρα που θα ξεκινήσουν οι επιστροφές. Θα δοθεί προτεραιότητα στους μετανάστες που δεν έχουν ξαναμπεί ή δεν έχουν ξαναπροσπαθήσει να μπουν στην Ε.Ε. παράτυπα. 

Από την πλευρά της Ε.Ε., η επανεγκατάσταση με βάση τον μηχανισμό αυτό θα προχωρήσει, κατά πρώτο λόγο, με την τήρηση των δεσμεύσεων των κρατών μελών στα συμπεράσματα της συνάντησης των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών στο Συμβούλιο στις 22 Ιουλίου του 2015, από όπου παραμένουν ανοικτές 18.000 θέσεις για επανεγκατάσταση. Οποιεσδήποτε περαιτέρω ανάγκες για επανεγκατάσταση θα καλυφθούν μέσω μιας παρόμοιας εθελοντικής ρύθμισης με ανώτατο όριο 54.000 προσώπων. 

Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καλωσορίζουν την πρόθεση της Κομισιόν να προτείνει την τροποποίηση στην απόφαση μετεγκατάστασης της 22ης Σεπτεμβρίου του 2015 για να επιτρέψει οποιαδήποτε δέσμευση επανεγκατάστασης γίνει στο πλαίσιο της ρύθμισης αυτής να αντισταθμιστεί από μη κατανεμημένες θέσεις υπό την απόφαση αυτή. Αν οι ρυθμίσεις αυτές δεν επιτύχουν το στόχο να βάλουν τέλος στην παράτυπη μετανάστευση και ο αριθμός των επιστροφών φτάσει κοντά στα νούμερα που αναφέρθηκαν παραπάνω, ο μηχανισμός αυτός θα επανεξεταστεί. Αν ο αριθμός των επιστροφών υπερβεί τα παραπάνω νούμερα, ο μηχανισμός αυτός θα διακοπεί.

3) Η Τουρκία θα λάβει οποιαδήποτε αναγκαία μέτρα για να αποτρέψει να ανοίξουν από την Τουρκία προς την Ε.Ε. νέα μονοπάτια παράνομης μετανάστευσης από την θάλασσα ή την στεριά και θα συνεργαστεί με γειτονικά κράτη καθώς και με την Ε.Ε. για τον στόχο αυτό.

4) Μόλις σταματήσουν οι παράτυπες ροές ανάμεσα στην Τουρκία και στην Ε.Ε. ή τουλάχιστον μειωθούν ουσιαστικά, θα ενεργοποιηθεί ένα Εθελοντικό Σύστημα Ανθρωπιστικής Εισαγωγής. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. θα συνεισφέρουν σε εθελοντική βάση στο σύστημα αυτό.

5) Η εκπλήρωση του οδικού χάρτη της απελευθέρωσης των ταξιδιωτικών θεωρήσεων θα επιταχυνθεί από όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη με στόχο την άρση των απαιτήσεων για θεωρήσεις σε Τούρκους πολίτες το αργότερο ως το τέλος του Ιουνίου του 2016, εφόσον έχουν εκπληρωθεί όλα τα προαπαιτούμενα. Για τον σκοπό αυτό η Τουρκία θα κάνει όλα τα απαιτούμενα βήματα για να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις που απομένουν ώστε να επιτρέψει στην Κομισιόν να υποβάλλει, μετά από την απαιτούμενη αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα προαπαιτούμενα, μια κατάλληλη πρόταση ως το τέλος Απριλίου επί την βάση της οποίας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα πάρουν την τελική απόφαση.

6) Η Ε.Ε., σε στενή συνεργασία με την Τουρκία, θα επιταχύνει περαιτέρω την εκταμίευση των αρχικών 3 δισ. ευρώ προς τον Μηχανισμό για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία και θα διασφαλίσει την χρηματοδότηση επιπρόσθετων έργων και προσώπων που βρίσκονται υπό προσωρινή προστασία, τα οποία θα οριστούν με νέα στοιχεία που θα στείλει η Τουρκία πριν από τον Μάρτιο. 

Μια πρώτη λίστα συγκεκριμένων έργων για πρόσφυγες, ιδίως στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης, των υποδομών, των τροφίμων και άλλων βασικών αγαθών διαβίωσης, που μπορούν να χρηματοδοτηθούν γρήγορα από τον Μηχανισμό, θα οριστούν από κοινού εντός μιας εβδομάδας. Μόλις οι πόροι αυτοί θα έχουν χρησιμοποιηθεί και δεδομένου ότι οι παραπάνω δεσμεύσεις θα έχουν εκπληρωθεί, η Ε.Ε. θα κινητοποιήσει επιπλέον χρηματοδότηση προς τον Μηχανισμό ύψους ως και 3 δισ. ευρώ ως το τέλος του 2018.

7) Η Ε.Ε. και η Τουρκία καλωσορίζουν την συνέχιση των εργασιών για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης.

8) Η Ε.Ε. και η Τουρκία επανεπιβεβαίωσαν την δέσμευση για την επανενεργοποίηση της διαδικασίας ένταξης όπως διατυπώθηκε στην κοινή τους ανακοίνωση στις 29 Νοεμβρίου του 2015. Καλωσόρισαν το άνοιγμα του Κεφαλαίου 17 στις 14 Δεκεμβρίου του 2015 και αποφάσισαν, ως επόμενο βήμα, να ανοίξουν το Κεφάλαιο 33 κατά την διάρκεια της ολλανδικής προεδρίας. Καλωσόρισαν το ότι η Κομισιόν θα καταθέσει πρόταση για τον σκοπό αυτό τον Απρίλιο. Θα συνεχιστούν με ταχύτερο ρυθμό οι προπαρασκευαστικές εργασίες για το άνοιγμα και άλλων κεφαλαίων, χωρίς προκατάληψη από τα κράτη μέλη με βάση τους υφιστάμενους κανονισμούς.

9) Η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη θα εργαστούν με την Τουρκία σε μια κοινή προσπάθεια να βελτιωθούν οι ανθρωπιστικές συνθήκες στην Συρία, ειδικά σε συγκεκριμένες περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα που θα επιτρέψει στον τοπικό πληθυσμό και σε πρόσφυγες να ζήσουν σε περιοχές που θα είναι πιο ασφαλείς.