Γιάννης Δάνδουρας: Ο Έλληνας επιστήμονας που εντόπισε νέα μορφή διαστημικού ανέμου

Μία νέα μελέτη επιβεβαίωσε για πρώτη φορά την ύπαρξη ενός διαστημικού «ανέμου» από ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια στη μαγνητόσφαιρα γύρω από τη Γη, κάτι που ως τώρα ήταν απλώς μια θεωρητική υπόθεση.

 

EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη

Αναλύοντας δεδομένα της αποστολής «Cluster» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας της διασποράς, ο φυσικός Γιάννης Δάνδουρας του Ινστιτούτου Ερευνών στην Αστροφυσική και την Πλανητολογία, στην Τουλούζη της Γαλλίας, εντόπισε τον λεγόμενο «πλασμασφαιρικό άνεμο», ο οποίος ονομάζεται έτσι επειδή αφαιρεί συνεχώς υλικό από τη σφαίρα πλάσματος, μια περιοχή σχήματος ντόνατ που βρίσκεται πάνω από την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας, όπως γράφει το enet.gr.

Η σχετική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό «Annales Geophysicae» της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γεωεπιστημών (EGU).

«Μετά από μακρόχρονη ανάλυση των δεδομένων, εντοπίσαμε έναν αργό αλλά σταθερό άνεμο, που απελευθερώνει περίπου ένα κιλό πλάσματος κάθε δευτερόλεπτο προς την εξωτερική μαγνητόσφαιρα, δηλαδή σχεδόν 90 τόνους κάθε μέρα. Ήταν σίγουρα μια από τις πιο όμορφες εκπλήξεις που είχα ποτέ», δήλωσε ο Δάνδουρας.



Η πλασμόσφαιρα είναι μια περιοχή με ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια, που καταλαμβάνει το εσωτερικό τμήμα της γήινης μαγνητόσφαιρας, η οποία δημιουργείται από το μαγνητικό πεδίο της Γης. Αποτελείται από πυκνό χαμηλής ενέργειας (ψυχρό) πλάσμα, βρίσκεται ακριβώς πάνω από την ιονόσφαιρα σε ύψος περίπου 90 χλμ και ανακαλύφθηκε το 1963 από τον Don Carpenter.

Για να εντοπίσει τον άνεμο, ο Δάνδουρας ανέλυσε τις ιδιότητες αυτών των φορτισμένων σωματιδίων, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που συγκέντρωσε η αποστολή «Cluster». Επιπλέον, ανέπτυξε μια τεχνική φλιτραρίσματος για να εξαφανίσει τις διάφορες πηγές «θορύβου» και να μπορέσει να μελετήσει την κίνηση του πλάσματος (δηλαδή τον «άνεμο»), είτε με κατεύθυνση προς τη Γη, είτε προς το διάστημα.

Τα δεδομένα έδειξαν την ύπαρξη ενός σταθερού ανέμου, ο οποίος μεταφέρει συνεχώς υλικό ενός κιλού κάθε δευτερόλεπτο εκτός της σφαίρας πλάσματος, με ταχύτητα πάνω από 5.000 χιλιόμετρα την ώρα. Η κίνηση αυτή του πλάσματος είναι συνεχής, ακόμα κι όταν το μαγνητικό πεδίο της Γης δεν διαταρασσόταν από φορτισμένα σωματίδια με προέλευση τον Ήλιο.

Σύμφωνα με τον Δάνδουρα, η πλασμόσφαιρα, που αποτελεί το σημαντικότερο απόθεμα πλάσματος στην μαγνητόσφαιρα, παίζει ζωτικό ρόλο στη δυναμική των ζωνών ακτινοβολίας γύρω από τον πλανήτη μας, επηρεάζοντας τα ηλεκτρονικά συστήματα των δορυφόρων και προκαλώντας καθυστερήσεις στην μετάδοση των σημάτων GPS.

Παρόμοιοι άνεμοι πλάσματος εκτιμάται ότι υπάρχουν γύρω και από άλλους πλανήτες, επιδρώντας στην ποσότητα υλικών που διαφεύγουν από την ατμόσφαιρά τους στο διάστημα. Ο βαθμός της διαφυγής αυτής παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της ατμόσφαιρας ενός πλανήτη και ως εκ τούτου, στο αν ο πλανήτης αυτός είναι κατοικήσιμος ή όχι.

Ο Γιάννης Δάνδουρας σπούδασε Φυσική στο πανεπιστήμιο Αθηνών και πήρε το διδακτορικό του στη Διαστημική Φυσική από το πανεπιστήμιο της Τουλούζης, ειδικευόμενος έκτοτε στη μαγνητόσφαιρα της Γης και άλλων πλανητών. Σήμερα εργάζεται στο Ινστιτούτο Ερευνών στην Αστροφυσική και την Πλανητολογία (IRAP), ένα ερευνητικό κέντρο που από κοινού έχουν δημιουργήσει το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) και το πανεπιστήμιο Paul Sabatier της Τουλούζης, Ο Δάνδουρας είναι διευθυντής Ερευνας στο CNRS, επιστημονικός συνεργάτης σε αποστολές της NASA και της ESA, ενώ είναι επίσης αντιπρόεδρος του Τμήματος Επιστημών των Πλανητών και του Ηλιακού Συστήματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Γεωεπιστημών (EGU)