Η απόφασή του Συμβουλίου Επικρατείας: Να φορολογηθούν τα εισοδήματα του Μιχάλη Χατζηγιάννη

Η επίμαχη απόφαση εκδόθηκε με αφορμή τη δικαστική διένεξη του τραγουδιστή Μιχάλη Χατζηγιάννη για τα εμβάσματα που είχε στείλει στην Κύπρο την διετία 2010-2011 και για τα οποία του επιβλήθηκε κύριος και πρόσθετος φόρος λόγω ανακριβών δηλώσεων. Πάντως, η απόφαση του ΣτΕ, όπως αναφέρει η εφημερίδα Έθνος, δεν είναι τελεσίδικη για τον κ. Χατζηγιάννη, καθώς οι σύμβουλοι Επικρατείας απάντησαν επί προδικαστικών ερωτημάτων που τους τέθηκαν και παρέπεμψαν και πάλι την υπόθεση στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών για να την εξετάσει και να εκδώσει νέα απόφαση.

Στο ΣτΕ είχαν σταλεί από το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών προδικαστικά ερωτήματα με αφορμή την υπόθεση του επίμαχου τραγουδιστή, καθώς υπήρχαν αντίθετες δικαστικές αποφάσεις. 'Αλλες δέχτηκαν ως συνταγματικό το νόμο και τους αναδρομικούς φορολογικούς ελέγχους και άλλες όχι.

Τα ερωτήματα τα οποία κλήθηκε να απαντήσει το ΣτΕ (πρόεδρος η αντιπρόεδρος Μαίρη Σάρπ και εισηγητής ο Πάρεδρος Ιωάννης Δημητρακόπουλος) αφορούσαν το αν μπορεί να μετατοπίζεται το αποδεικτικό βάρος από την Εφορία στον πολίτη, αν κάθε έμβασμα μπορεί να εκλαμβάνεται ως προσαύξηση της περιουσίας από άγνωστη πηγή, αν μπορούν να αφαιρεθούν από τα δηλωθέντα εισοδήματα τεκμαρτές δαπάνες, αν ο κρίσιμος χρόνος για τη φορολόγηση είναι η ημερομηνία αποστολής του εμβάσματος και εντοπισμού του χρηματικού ποσού, κ.λπ.

Στην επίμαχη απόφαση του ΣτΕ, οι σύμβουλοι Επικρατείας, πριν απαντήσουν στα προδικαστικά ερωτήματα, αναφέρουν ότι «η καταστολή της φοροδιαφυγής (και, ιδίως, της μεγάλης από απόψεως ποσού), μέσω της διαπίστωσης των οικείων παραβάσεων και της επιβολής από τη διοίκηση των αντίστοιχων διαφυγόντων φόρων, καθώς και των προβλεπόμενων στο νόμο διοικητικών κυρώσεων, συνιστά, κατά το Σύνταγμα (άρθρο 4 παρ. 5 και άρθρο 106 παρ. 1 και 2 ), επιτακτικό σκοπό δημοσίου συμφέροντος».

Παράλληλα, το ΣτΕ αναφέρει ότι «το βάρος απόδειξης των πραγματικών περιστατικών που στοιχειοθετούν την αποδιδόμενη σε ορισμένο πρόσωπο φορολογική παράβαση, η οποία επισύρει την επιβολή σε βάρος του των διαφυγόντων φόρων και συναφών κυρώσεων, φέρει, κατ' αρχήν, το κράτος» (φορολογική αρχή).

Ακόμη, στην δικαστική απόφαση αναφέρεται ότι «η μεταφορά (με έμβασμα) χρηματικού ποσού από τραπεζικό λογαριασμό του φορολογούμενου, στον οποίο δεν υπάρχει συνδικαιούχος, σε άλλο τραπεζικό λογαριασμό του ίδιου προσώπου δεν ενέχει προσαύξηση της περιουσίας του».

Το Β΄ Τμήμα του ΣτΕ απάντησε ως εξής επί των προδικαστικών ερωτημάτων που του τέθηκαν:

Ερώτηση: Είναι νόμιμη η μεταφορά στον φορολογούμενο (αντί της Εφορίας) της υποχρέωσης να αποδείξει αυτός από πού προέρχονται τα ποσά των εμβασμάτων και αν έχουν φορολογηθεί νόμιμα ή όχι.

Απάντηση: Αφενός, ερμηνεύοντας τη φορολογικής νομοθεσίας και το ΚΦΕ και αφετέρου σύμφωνα με τον κανόνα περί δυνατότητας έμμεσης απόδειξης ύπαρξης μη δηλωθέντος φορολογητέου εισοδήματος και αντίστοιχης φορολογικής παράβασης, ποσό τραπεζικού λογαριασμού και αντίστοιχου εμβάσματος μπορεί να λογισθεί και να φορολογηθεί ως εισόδημα από ελευθέριο επάγγελμα του δικαιούχου του λογαριασμού και χορηγήσαντος την εντολή διενέργειας του εμβάσματος, εφόσον δεν καλύπτεται από τα δηλωθέντα εισοδήματά του ούτε από άλλη συγκεκριμένη και αρκούντως τεκμηριωμένη, ενόψει των συνθηκών, πηγή ή αιτία, την οποία είτε αυτός επικαλείται, κατόπιν κλήσης του από τη διοίκηση για παροχή σχετικών πληροφοριών ή προηγούμενη ακρόαση, είτε εντοπίζει η φορολογική αρχή, στο πλαίσιο της λήψης των προβλεπόμενων στο νόμο, αναγκαίων, κατάλληλων και εύλογων μέτρων ελέγχου.

Ερώτηση: Μπορούν να φορολογηθούν ως εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ποσά εμβασμάτων που απεστάλησαν στο εξωτερικό πριν την 30ή Σεπτεμβρίου 2010 (ημέρα εφαρμογής του νόμου 3888/2010), των οποίων η προέλευση δεν δικαιολογείται από τα δηλωθέντα στην Εφορία εισοδήματα.

Απάντηση: Οι διατάξεις του νόμου 3888/2010 εφαρμόζονται, κατ΄ αρχήν (εφόσον, βέβαια, δεν έχει παρέλθει ο προβλεπόμενος στην κείμενη νομοθεσία χρόνος παραγραφής της εξουσίας του Δημοσίου για καταλογισμό του φόρου) και σε υπόθεση στην οποία η επίμαχη περιουσιακή προσαύξηση (κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό), άγνωστης πηγής ή αιτίας, που λογίζεται ως φορολογητέο εισόδημα από ελευθέριο επάγγελμα, προκύπτει σε χρόνο προγενέστερο της 30.9.2010, η έννοια δε αυτή δεν δημιουργεί ζήτημα αντίθεσης της διάταξης προς την παράγραφο 2 του άρθρου 78 του Συντάγματος ούτε, άλλωστε, προς τη θεμελιώδη αρχή της ασφάλειας δικαίου.

Ερώτηση: Εάν κριθεί, από το ΣτΕ ότι τα εμβάσματα υπόκεινται σε φορολόγηση ως εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα, πώς θα κρίνεται αν τα ποσά καλύπτονται από τα δηλωθέντα εισοδήματα των ελεγχόμενων οικονομικών ετών, δηλαδή, αν θα χρησιμοποιηθεί ολόκληρο το δηλωθέν εισόδημα ή πρέπει να αφαιρεθούν από αυτό οι τεκμαρτές δαπάνες.

Απάντηση: Σύμφωνα με τα άρθρα 4 και 78 του Συντάγματος, τα ποσά των οριζόμενων στα άρθρα 16 και 17 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος ως τεκμαρτές δαπάνες διαβίωσης και κτήσης περιουσιακών στοιχείων αφαιρούνται, κατ' αρχήν, από το δηλωθέν εισόδημα του αντίστοιχου οικονομικού έτους και επιπλέον, στο μέτρο που το υπερβαίνουν, από το κεφάλαιο που προέρχεται από οποιαδήποτε άλλη νόμιμη πηγή ή αιτία, το οποίο (εισόδημα ή κεφάλαιο) λαμβάνεται υπόψη για να δικαιολογήσει, εν όλω ή εν μέρει, την επίμαχη περιουσιακή προσαύξηση (ποσό τραπεζικής κατάθεσης).

Ερώτηση: Εάν κριθεί ότι τα εμβάσματα υπόκεινται σε φορολόγηση ως εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα, σε ποια χρονιά (με ποιους συντελεστές) θα πρέπει να φορολογηθούν - στον χρόνο αποστολής του εμβάσματος ή στον χρόνο σχηματισμού της τραπεζικής κατάθεσης από την οποία προήλθε το έμβασμα.

Απάντηση: Το ποσό τραπεζικού λογαριασμού που τροφοδότησε έμβασμα και λογίζεται ως φορολογητέο εισόδημα από ελευθέριο επάγγελμα του δικαιούχου του λογαριασμού φορολογείται ως εισόδημα της διαχειριστικής περιόδου κατά την οποία προκύπτει ότι εισήχθη το ποσό αυτό στην περιουσία του δικαιούχου του λογαριασμού, η δε μεταφορά (με έμβασμα) χρηματικού ποσού από τραπεζικό λογαριασμό του φορολογούμενου, στον οποίο δεν υπάρχει συνδικαιούχος, σε άλλο τραπεζικό λογαριασμό του ίδιου προσώπου δεν ενέχει προσαύξηση της περιουσίας του. Συνεπώς, κρίσιμος είναι, κατ' αρχήν, όχι ο χρόνος διενέργειας του εμβάσματος, με αφορμή το οποίο έγινε ο έλεγχος και διαπιστώθηκε η περιουσιακή προσαύξηση, αλλά είτε ο χρόνος της κατάθεσης του επίμαχου ποσού (ή, σε περίπτωση τμηματικής κατάθεσής του, ο χρόνος που κατατέθηκε καθένα από τα τμήματά του) στον τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου, μέσω του οποίου έγινε το έμβασμα, είτε ο προγενέστερος αυτού χρόνος κατά τον οποίο προκύπτει ότι επήλθε η αντίστοιχη προσαύξηση της περιουσίας του.