Άβατον Άγιου Όρους: Από την Μαλβίνα Κάραλη έως την καλλονή Αλίκη Διπλαράκου - Ποιες το παραβίασαν

Όπως σημειώνει μάλιστα πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκταση στον κόσμο όπου ισχύει μία τέτοια απαγόρευση.

Πρόσβαση στο Άγιο Όρος έχουν μόνο 100 Ορθόδοξοι και μόλις 10 μη ορθόδοξοι κάθε μέρα. Κάθε ένας επισκέπτης πρέπει να παρουσιάσει το διαβατήριο του πριν εισέλθει στην περιοχή όπου δεν του επιτρέπεται να παραμείνει για περισσότερες από 3 ημέρες.

Η είσοδος των γυναικών απαγορεύεται εδώ και περισσότερα από 1.000 χρόνια και έτσι είναι αναγκασμένες να φτάσουν μόνο μέχρι τα λιμάνια που οδηγούν στην ιερή περιοχή, ενώ αν βρίσκονται σε κάποιο πλοίο, αυτό πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων από τις ακτές.

Στο βρετανικό Μέσο μιλάει ο Δρ. Γκράχαμ Σπικ ο οποίος εξηγεί ότι σε έγγραφο του 10ου αιώνα εμφανίζεται μία απαγόρευση για την είσοδο θηλυκών ζώων στην περιοχή, ενώ δεν υπάρχει καμία αναφορά για τις γυναίκες καθώς όπως εξηγεί «όλοι γνώριζαν ότι οι γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα να μπουν σε μοναστήρια αντρών». Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος, σημειώνει, για να εξασφαλιστεί η αγαμία. Το στοιχείο όμως που κάνει το Άγιο Όρος να ξεχωρίζει είναι το γεγονός ότι ολόκληρη η περιοχή θεωρείται μοναστήρι.

Ωστόσο υπάρχει και ένας ακόμα λόγος για τον οποία απαγορεύεται η παρουσία των γυναικών. «Μία από τις παραδόσεις αναφέρει ότι η Παρθένος Μαρία ξέφυγε από την πορεία της όταν προσπαθούσε να πλεύσει προς την Κύπρο και έφτασε στο βουνό Άθως. Και της άρεσε τόσο πολύ που προσευχήθηκε στο γιο της ότι θα πρέπει να της ανήκει και εκείνος συμφώνησε», αναφέρει ο Σπικ. «Ακόμα αποκαλείται ο κήπος της Μητέρας του Θεού, είναι αφιερωμένος στη δόξα της, και εκείνη μόνη εκπροσωπεί το φύλο στο Άγιο Όρος», συνεχίζει.

Οι μόνες που εξαιρούνται από την απαγόρευση είναι οι γάτες, ενώ δεν υπάρχουν ούτε κότες και οι μοναχοί είναι αναγκασμένοι να αγοράζουν από έξω ακόμα και τα αυγά τους. Επιπλέον, υπάρχει μία μικρή εξαίρεση όσον αφορά στα άγρια ζώα τα οποία δεν μπορούν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους.

«Ο κανόνας είναι και πάντα ήταν ότι οι άντρες πρέπει να είναι ικανοί να μεγαλώσουν γενειάδα αν πρόκειται να πάνε στον Άθω και ίσχυε μία απαγόρευση για τους ευνούχους και τα αγόρια κατά τη Βυζαντινή περίοδο», λέει ο Σπικ. Ο λόγος ήταν ότι μία γυναίκα θα μπορούσε να υποδυθεί ότι είναι κάτι από τα δύο παραπάνω.

«Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι τα αγόρια συχνά έρχονται αν συνοδεύονται από έναν ενήλικο -συνήθως τον πάτερα τους – και έχω δει παιδιά ακόμα και 10 ετών. Και οι μοναχοί απολαμβάνουν πολύ την παρουσία τους. Στην πραγματικότητα τους αρέσει να έχουν αγόρια γύρω», λέει ο Σπικ.

Πού αλλού απαγορεύεται η είσοδος των γυναικών

• Στο ναό Σαμπαριμάλα της Ινδίας απαγορεύεται η είσοδος στις γυναίκες που έχουν ηλικία από 10 έως 50 χρονών. Πολλοί είναι αυτοί που διαμαρτύρονται για την απαγόρευση ενώ η υπόθεση έχει πάει ακόμα και στο ανώτατο δικαστήριο της χώρας.
• Το βουνό Omine στη Ιαπωνία αποτελεί και αυτό περιοχή στην οποία απαγορεύεται η πρόσβαση των γυναικών. Η περιοχή θεωρείται ιερός τόπος για τους πιστούς μίας ιαπωνικής λαϊκής θρησκείας.
• Στην περιοχή Herbertstrasse στο Αμβούργο απαγορεύεται η είσοδος σε άτομα κάτω των 18 ετών και τις γυναίκες.

Ποιες τα κατάφεραν

Πιο πρόσφατη από τις κυρίες που έμειναν στην ιστορία επειδή εισέβαλαν ή προσπάθησαν να εισβάλουν στα άδυτα του Αγίου Όρους, η Μαλβίνα Κάραλη, η οποία ντυμένη σαν άνδρας εξέφρασε στην πράξη την αντίθεσή της ως προς τη λειτουργία της απαγόρευσης σύμφωνα με ρεπορταζ του Γιώργου Λαμπίρη στο news.gr 

Η μακρά ιστορία παραβιάσεων όμως, ταξιδεύει πολλά χρόνια πριν. Η πρώτη 'ανυπάκουη' εμφανίστηκε το 1346. Ο λόγος για την Ελένη, σύζυγο του ηγεμόνα των Σέρβων, Στέφανου Δουσάν.

Αποπειράθηκε μεν, απέτυχε δε, καθώς δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει στον προορισμό της, τη σερβική μονή Χιλανδαρίου.

 Αλίκη Διπλαράκου

Μία κατ' εξαίρεση εισβολή

Ακολούθησε η σύζυγος του Βρετανού πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, Στράτφορντ Κάνιγκ, η οποία μετά από ειδική άδεια, επισκέφθηκε κατ' εξαίρεση το Άγιον Όρος. Παρόλ' αυτά ο τότε Πατριάρχης, Άνθιμος, ενώ έδειξε να κατανοεί τους λόγους της επίσκεψης, σύστησε στη συνέχεια με επιστολή του να μην επαναληφθούν ανάλογες εξαιρέσεις.

Αργότερα, μια Γαλλίδα δημοσιογράφος, η Μαρίζ Σουαζί, το 1929, έκανε κι εκείνη την εμφάνισή της στην πολιτεία του Άθωνα. Η Σουαζί ντύνεται άνδρας και καταφέρει να ξεγελάσει μοναχούς και ηγουμένους για έναν ολόκληρο μήνα, όσο και το διάστημα παραμονής της εκεί.

Μις Ευρώπη στην πολιτεία του Άθωνα

Ένα χρόνο μετά, η τότε καλλονή και κάτοχος του στέμματος της Μις Ευρώπης, Αλίκη Διπλαράκου, (Διαβάστε εδώ την επιστολή μετάνοιας της) φιλοξενούμενη στην πολυτελή θαλαμηγό εφοπλιστή, πιάνει λιμάνι στην Μοναστική Πολιτεία, αλλά δεν προχωράει στα ενδότερα.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική περίπτωση, ήταν εκείνη της Πόντιας Θεσσαλονικιάς, Μαρίας Ποιμενίδου.

Ακόμα και φυλάκιση για τις τολμηρές 

Η Ποιμενίδου μάλιστα, ήταν η υπαίτια της ψήφισης του σχετικού νόμου, ο οποίος ήρθε να... βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Έτσι το Νομοθετικό Διάταγμα, με αριθμό 2623/1953, ορίζει ότι οι τολμηρές θα φυλακίζονται ακόμα και για ένα έτος, σε περίπτωση που επιχειρήσουν να σπάσουν το άβατο.

Η Πόντια του Αγίου Όρους, κατάφερε να εισχωρήσει στους κόλπους του Όρους και να μείνει εκεί για τρεις ημέρες, έως ότου γίνει τελικά αντιληπτή. Η άφιξή της καταγράφεται στις 17 Απριλίου του '53 και η αναχώρησή της στις 19 του ίδιου μήνα.

Χαρακτηριστικό του θορύβου που προκάλεσε, η Ποιμενίδου, ήταν δημοσίευμα εφημερίδας της εποχής, το οποίο έκανε λόγο για το τολμηρό εγχείρημα της “νεαράς, που είχεν, όπως εδήλωσεν, από πολλού σχεδιάσει την καταπάτησιν του Αγίου Όρους, φλεγόμενη υπό της επιθυμίας της να ιδή αυτοπροσώπως, κατά ποιον τρόπον διάγουν τον βίον οι μοναχοί”.

Ο απαράβατος νόμος, άγραφος αρχικά, καθιερώθηκε το 539 μ. Χ.

Η φράση που φιλοδοξούσε να βάλει τέλος σε κάθε παράτολμη σκέψη ήταν χαρακτηριστική: “Ουκ εισελεύσεται δε γυνή παντελώς εις ανδρικόν μοναστήριον, ούτε ανήρ εις γυναικείον”.

Βέβαια, υπήρξαν κι εκείνες, οι οποίες αντίκρισαν το Άγιον Όρος από απόσταση, όπως η Λιάνα Κανέλλη. Η βουλευτής του ΚΚΕ, πέταξε πάνω από τις μονές με ένα πολεμικό αεροσκάφος, Μιράζ 2000, χωρίς να παραβιάσει το νόμο. Όπως η ίδια είχε πει για την πτήση πάνω από την Αθωνική Πολιτεία, “ήταν το δώρο των φρουρών του Αιγαίου”, όπως αποκάλεσε τους πιλότους της πολεμικής αεροπορίας, οι οποίοι της πρόσφεραν την εμπειρία να δει έστω και από μακριά αυτό που σε καμία γυναίκα δεν επιτρέπεται.

Γιατί το Αβατον δεν μπορεί να καταργηθεί - Αντίλογος στο πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Αγιον Ορος

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Αβατον του Αγίου Ορους προκαλεί πολλούς και διαφόρους, είτε για να προβληματισθούν πάνω στην έννοια και το περιεχόμενό του, είτε για να αναζητήσουν την ιστορική, κοινωνιολογική και θρησκευτική καταγωγή του. Υπάρχουν όμως και εκείνοι οι οποίοι επικαλούνται το Αβατον για να αποδείξουν ότι σε αυτό το ταλαίπωρο ελληνικό κράτος ουδείς σέβεται την αρχή της ισότητας των δύο φύλων και όλοι θεωρούν τη γυναίκα δεύτερης κατηγορίας πολίτη απαγορεύοντας την είσοδό της στο Αγιον Ορος. Αποδίδουν δηλαδή στην ελληνική έννομη τάξη, στον κρατικό οργανισμό αλλά και σε ολόκληρο τον ελληνικό λαό βαριά μομφή και συγχρόνως επιχειρούν (και ίσως αυτός να είναι ο πρωταρχικός σκοπός τους) έμμεση πλην σαφή επίθεση κατά της Ορθοδοξίας, η οποία όχι μόνον ανέχεται αλλά και ευλογεί τέτοιες αναχρονιστικές, κατά την άποψή τους, και άρα μη δημοκρατικές καταστάσεις. Με τον τρόπον αυτόν ένα καθαρά θρησκευτικής συνειδήσεως ζήτημα υποβιβάζεται στο επίπεδο των οπαδών του λαϊκισμού, οι οποίοι πιστεύουν (και είναι αρκετοί) ότι όσο περισσότερο και συχνότερα κτυπούν την Ορθοδοξία, άρα και την Εκκλησία, τόσο περισσότερο δημοκράτες αποδεικνύονται και έτσι κάτι μπορεί να ωφεληθούν και, πάντως, τίποτα δεν έχουν να χάσουν.

* Η λανθασμένη θέση

Οταν όμως αυτοί που ζητούν την κατάργηση του Αβάτου, διότι προσβάλλει, δήθεν, την αρχή της ισότητας ανδρών και γυναικών, την ελευθερία κινήσεως των γυναικών και διάφορα άλλα - ων ουκ έστιν αριθμός - ατομικά δικαιώματα, είναι διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι έχουν ή υποτίθεται τουλάχιστον ότι έχουν οργανωμένες νομικές υπηρεσίες και εγκρατείς νομικούς, τότε η κατάσταση αλλάζει. Στην περίπτωση αυτή δεν έχεις να κάνεις με τον καιροσκόπο του συρμού, τον οποίον απλώς περιφρονείς, διότι μόνον άξιος περιφρονήσεως και αδιαφορίας είναι. Εχεις να κάνεις με τη διατύπωση σε επίσημο επίπεδο μιας λανθασμένης - θέλω να πιστεύω - θέσεως της οποίας επιτακτική ανάγκη επιβάλλει την ανασκευή. Και γι' αυτήν την ανασκευή διατυπώνω σήμερα - για πολλοστή σημειωτέον φορά - ορισμένα επιχειρήματα, για να αντικρούσω το πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περί καταργήσεως του Αβάτου του Αγίου Ορους. Και νομιμοποιούμαι να το κάνω όχι μόνον ως χριστιανός ορθόδοξος, ο οποίος ασχολείται χρόνια τώρα με τα θέματα αυτά, αλλά και ως παλαιό μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου «Οι φίλοι του Αγίου Ορους».

* Τα επιχειρήματα

Το Αβατον λοιπόν δεν επιτρέπεται και δεν είναι δυνατόν, κατά νόμον, να καταργηθεί για τους εξής λόγους:

α) Η είσοδος των γυναικών στο Αγιον Ορος προσβάλλει τη συνείδηση των μοναχών, οι οποίοι δεν επιτρέπεται, σύμφωνα με τον όρκο τον οποίον έδωσαν, να συναναστρέφονται με γυναίκες. Ο μοναχισμός έλκει την καταγωγήν του από τους αναχωρητές της ερήμου, οι οποίοι ζούσαν μακριά από τα εγκόσμια και η προσχώρησή τους στον μοναχισμό - αποτέλεσμα της ελεύθερης εκλογής τους - απηγόρευε κάθε επαφή και επικοινωνία με γυναίκες. Δεσμεύονται με όρκον οι μοναχοί ως προς το θέμα αυτό. Εάν λοιπόν παραβιασθεί το Αβατον, θα προσβληθεί αυτομάτως το ατομικό δικαίωμα της ελευθερίας θρησκευτικής συνείδησης των μοναχών. Τι ζητούν λοιπόν οι κκ. ευρωβουλευτές; Θέλουν να προσβάλουν τη θρησκευτική συνείδηση των μοναχών για να μπορούν να εισέρχονται στο Αγιον Ορος οι γυναίκες;

β) Η χερσόνησος του Αθω δεν είναι ένας κοινόχρηστος τουριστικός τόπος στον οποίον κάθε Ευρωπαίος και κάθε άνθρωπος γενικά δικαιούται να εισέλθει, να διαμείνει και να κινηθεί. Είναι, σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα, «ιδιοκτησία των Μονών», δηλαδή ανήκει στην κυριότητά τους και το έδαφός της είναι κατά το άρθρο 105 του Συντάγματός μας «αναπαλλοτρίωτον». Είναι τόπος ισοβίου κατοικίας των μοναχών και, ως γνωστόν, η κατοικία είναι κατά το άρθρον 9 του Συντάγματος «άσυλον», η παραβίαση του οποίου απαγορεύεται, αποτελεί δε και ποινικόν αδίκημα.

Θα υποχρεώσει το ελληνικό κράτος, είτε διά νόμου, είτε άλλως πώς, τους μοναχούς να δεχθούν στο «σπίτι τους» πρόσωπα τα οποία δεν θέλουν; Ακόμη και οι άνδρες δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στο Αγιον Ορος χωρίς άδεια της Ιεράς Κοινότητος, δηλαδή χωρίς «διαμονητήριον». Οταν ο νόμος δεν μπορεί να με υποχρεώσει να δεχθώ στο σπίτι μου ένα πρόσωπο το οποίο δεν θέλω εγώ να το δεχθώ, κατά ποία λογική θα υποχρεώσει τους μοναχούς να δεχθούν στο σπίτι τους γυναίκες, τις οποίες αυτοί δεν θέλουν;

Επιδιώκουν λοιπόν οι κκ. ευρωβουλευτές να καταργήσουν το άσυλον της κατοικίας των μοναχών; Θέλουν δηλαδή να στερήσουν από τους μοναχούς ένα ατομικό δικαίωμα που απολαμβάνει κάθε άνθρωπος; Εάν πράγματι αυτό θέλουν, τότε παραβιάζουν και την ισότητα υπέρ της οποίας λένε ότι μάχονται.

γ) Ανεξάρτητα όμως από τους δύο προηγούμενους λόγους υπάρχει και ένας τρίτος λόγος για τον οποίον απαγορεύεται η κατάργηση του Αβάτου: Στην τελική πράξη προσχωρήσεως της Ελλάδος στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες έγινε κοινή δήλωση από όλα τα μέλη τής τότε Κοινότητας όσον αφορά το ειδικό καθεστώς του Αγίου Ορους και η δήλωση αυτή επιβεβαιώθηκε με τη διακήρυξη υπ' αριθμ. 8 της τελικής πράξεως της Συνθήκης του Αμστερνταμ. Με την κοινή αυτή δήλωση τα κράτη-μέλη «αναγνωρίζουν» το ειδικό καθεστώς που έχει παραχωρηθεί στο Αγιον Ορος «όπως τούτο είναι εγγυημένο από το άρθρο 105 του ελληνικού Συντάγματος» και «δικαιολογείται αποκλειστικά για λόγους πνευματικούς και θρησκευτικούς».

* Το ατομικό δικαίωμα

Αγνοούσαν το στοιχείο αυτό οι κκ. ευρωβουλευτές; Ασφαλώς όχι, διότι τους το είχε επισημάνει ο ευρωβουλευτής και γνωστός πνευματικός άνθρωπος κ. Γιάννης Μαρίνος. Αρα αδιαφόρησαν! Και ας μην τολμήσουν, είτε αυτοί, είτε οποιοσδήποτε άλλος, να ισχυρισθούν ότι η δήλωση αυτή δεν δεσμεύει τα κράτη-μέλη ή τα όργανα της Ενώσεως επειδή παραβιάζει, δήθεν, ανθρώπινα δικαιώματα, διότι το Αβατον, εν όψει των συνθηκών οι οποίες το επιβάλλουν και υπό τις οποίες τελεί, ουδέν ατομικό δικαίωμα προσβάλλει. Ας το καταλάβουν επιτέλους αυτό και οι ευρωβουλευτές και όλοι όσοι θέλουν να ασχολούνται με το Αγιον Ορος, αδιαφορώντας για την επί 1.000 και πλέον έτη παράδοσή του, την οποία θέλουν να καταστρέψουν. Και ας έχουν υπ' όψιν τους ότι το Αβατον του Αγίου Ορους δεν αποτελεί μοναδική πρωτοτυπία, αφού άβατο ισχύει και σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στην Ιαπωνία και την Ινδία, ίσχυε δε ως άβατο των ναών και στην Αρχαία Ελλάδα (βλ. για όλα αυτά τη μελέτη μου «Η απαγόρευση εισόδου των γυναικών εις το Αγιον Ορος», Αθήναι 1980).

Παρ' όλα όσα εκτίθενται πιο πάνω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εψήφισε την κατάργηση του Αβάτου με ψήφους 274 έναντι 269 και 14 αποχές. Και τους μεν 274, εις τους οποίους περιλαμβάνονται α) η κυρία Καραμάνου ανήκουσα στο ΠαΣοΚ, β) ο κ. Μπακόπουλος που ανήκει στο ΔΗΚΚΙ και γ) ο κ. Αλαβάνος που ανήκει στον Συνασπισμό, τους καταλαβαίνω, όπως καταλαβαίνω και τους 269. Εκείνους όμως που δεν καταλαβαίνω είναι τους 14 που απείχαν. Τι έννοια είχε η αποχή τους; Απείχαν επειδή απαξίωσαν να λάβουν υπ' όψιν τους την ως άνω κοινή δήλωση παραβιάζοντας έτσι την κοινοτική νομοθεσία ή απείχαν διότι δεν ήθελαν να πάρουν θέση;

Και υπό τη μία και υπό την άλλη εκδοχή δεν άσκησαν σωστά τα καθήκοντά τους.

* Τι λένε οι ευρωβουλευτές

Ας δούμε λοιπόν τι εδέχθη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με την απόφασή του:

«Ζητεί να αρθεί η απαγόρευση της εισόδου των γυναικών στο Ορος Αθως (Ελλάδα), μια περιοχή 400 τετρ. χιλιομέτρων, στην οποία απαγορεύεται η είσοδος στις γυναίκες, σύμφωνα με απόφαση που ελήφθη το 1045 από μοναχούς των είκοσι μοναστηρίων της περιοχής, απόφαση που σήμερα παραβιάζει την παγκοσμίως αναγνωριζόμενη αρχή της ισότητας των φύλων, την κοινοτική νομοθεσία για την απαγόρευση των διακρίσεων και την ισότητα καθώς και τις διατάξεις περί της ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενωσης».

Οι κκ. ευρωβουλευτές ουδέ καν προβληματίστηκαν από τους λόγους που εξετέθησαν πιο πάνω. Πιθανόν βέβαια να μην είναι νομικοί και γι' αυτό εψήφισαν όπως εψήφισαν. Δεν μπορεί κανείς να τους κατηγορήσει επειδή δεν γνωρίζουν ενδεχομένως νομικά, πρέπει όμως να τους μεμφθεί διότι ψηφίζουν χωρίς να έχουν μελετήσει τα θέματα υπέρ των οποίων καλούνται να δώσουν την ψήφο τους. Η μελέτη όμως θέλει κόπο, προϋποθέτει ικανότητα κρίσεως του μελετητή και, επιπλέον, απαιτεί χρόνο τον οποίο φαίνεται ότι οι εν λόγω κκ. ευρωβουλευτές δεν διαθέτουν ή μάλλον δεν θέλουν να διαθέσουν.

Ο δρ Αναστάσιος Ν. Μαρίνος είναι επίτιμος αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας.