Γιατί τρώμε τα νύχια μας; Τι να κάνουμε για να σταματήσουμε την κακή συνήθεια

Αποτελεί όμως, όντως, μια κακή συνήθεια ή τα αίτια που την προκαλούν μάς οδηγούν στο να πιστέψουμε πως είναι κάτι διαφορετικό;

Τι είναι η ονυχοφαγία;

Η αλήθεια είναι πως η ονυχοφαγία δεν αποτελεί απλά μία ακόμα κακή συνήθεια. Αποτελεί μια νευρική συμπεριφορά (αυτόματη και ασυνείδητη πολλές φορές κίνηση), που επαναλαμβάνεται κάθε φορά που νιώθουμε έντονο άγχος ή πλήξη. Οι ειδικοί τη θεωρούν ως την πιο ήπια και διαδεδομένη μορφή «ακρωτηριασμού» του εαυτού μας. Πρόκειται για το σύμπτωμα μιας υποβόσκουσας αγχώδους συναισθηματικής διαταραχής που κάνει την εμφάνισή της κυρίως κατά την παιδική ηλικία. Τα παιδιά με ονυχοφαγία συνήθως ζουν σε περιβάλλοντα που πυροδοτούν το άγχος τους και πρόκειται για υπερευαίσθητα και αγχώδη άτομα που εκτονώνονται με αυτόν τον τρόπο.

Όταν το άτομο δεν είναι σε ασφαλές περιβάλλον, είναι διαρκώς σε επιφυλακή. Μπορεί να νιώθει ότι οι άλλοι δεν το προστατεύουν και έτσι θα πρέπει να προστατεύσει μόνο του τον εαυτό του. Αυτή η ασυνείδητη σκέψη, πολύ συχνά, οδηγεί τα άτομα στο να αισθάνονται ένα μόνιμο άγχος. Το θέμα του ελέγχου είναι επίσης πολύ σημαντικό σε ένα άτομο που αντιμετωπίζει μια κατάσταση που νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγξει. Έτσι, μεταφέρει αυτήν την επιθυμία του για έλεγχο σε συμπεριφορές όπως η ονυχοφαγία, καθώς όταν το άτομο τρώει τα νύχια του αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο του εαυτού του.

Άλλες σχετικές νευρικές συνήθειες είναι το δάγκωμα των ούλων, το τρίξιμο των δοντιών, το κούνημα του ποδιού κ.λπ. Όταν κάποιος τρώει τα νύχια του, μειώνει κατά κάποιον τρόπο το άγχος του. Στην πραγματικότητα, η συμπεριφορά αυτή αποσπά το άτομο από το στρες του τη συγκεκριμένη στιγμή. Έτσι, νιώθει μια προσωρινή ανακούφιση. Αυτό το αίσθημα ανακούφισης που θα νιώσει και η απόσπασή του από την πραγματικότητα μέσω αυτής της συμπεριφοράς, θα οδηγήσει το άτομο στο να επαναλάβει την πράξη του.

Τα αίτια της ονυχοφαγίας

Πολλοί γονείς μαλώνουν τα παιδιά τους γι’ αυτήν τους τη συνήθεια, χωρίς πολλοί από αυτούς να γνωρίζουν ότι μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι τυχαία, καθώς αποτελεί μια ασυνείδητη μορφή εκτόνωσης μιας διαρκούς εσωτερικής υπερέντασης, που βασίζεται σε μια αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων. Κυρίως τα μικρά παιδιά (μέχρι 11 ετών) πολλές φορές δεν μπορούν να εκφράσουν την ανησυχία τους με λόγια κι έτσι εκτονώνουν το συναίσθημά τους με άλλους τρόπους, ένας εκ των οποίων είναι και η ονυχοφαγία. Χαρακτηριστική είναι έρευνα που διενεργήθηκε στην Αμερική και έδειξε ότι σε 4.500 μαθητές, τα 2/3 των αγοριών ηλικίας 8-11 ετών επιδίδονταν στην ονυχοφαγία, σε αντίθεση με τα κορίτσια που εκδήλωναν μια τέτοια συμπεριφορά σε μικρότερο βαθμό. Αυτό συμβαίνει γιατί τα αγόρια δεν μπορούν ή δεν έχουν μάθει, λόγω κοινωνικών στερεοτύπων, να εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους.

Σε ένα πιο βαθύ επίπεδο, η ονυχοφαγία μπορεί να συνδέεται με ένα τραυματικό γεγονός, με µια ψυχαναγκαστική μητέρα, με την υποτίμηση του παιδιού στο σπίτι ή στο σχολείο κ.λπ. Συμβαίνει συχνά τα παιδιά να μην μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και την ανησυχία τους µε τα λόγια κι έτσι εκτονώνονται µε το να τρώνε τα νύχια τους.

Η ονυχοφαγία, σε πολλές περιπτώσεις, κάποια στιγμή σταματά. Πολύ συχνά όμως εξελίσσεται, και εκεί που αποτελούσε μια νευρική συμπεριφορά, στη συνέχεια γίνεται συνήθεια και χαρακτηριστικό ενός αγχώδους ενήλικα. Η ονυχοφαγία σε έναν ενήλικα μπορεί να επιδεινωθεί σε περιπτώσεις υποτίμησης του εαυτού του από τρίτους ή της επικριτικής διάθεσης από τρίτους, αλλά και του ίδιου προς τον ίδιο τον εαυτό του.

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, η ονυχοφαγία σχετίζεται με παλινδρόμηση στο στοματικό στάδιο ανάπτυξης κατά το οποίο η ηδονή προσφέρεται μέσω του στόματος, όπου το φάγωμα των νυχιών παραλληλίζεται με τη φάση του θηλασμού. Έτσι αποτελεί διέξοδο στο στρες, όπως, για παράδειγμα, σε ένα μωρό η πιπίλα του.

Αντιμετώπιση της ονυχοφαγίας

Αντιμετώπιση στα παιδιά

Όταν η ονυχοφαγία παρατηρείται σε παιδιά, αρχικά οι γονείς θα πρέπει να παρατηρήσουν τις στιγμές κατά τις οποίες εκδηλώνονται τα συμπτώματα και στη συνέχεια να μιλήσουν με το παιδί, προκειμένου να βγάλουν κάποια συμπεράσματα σχετικά με το τι του προκαλεί άγχος. Χρειάζεται τρυφερότητα προς το παιδί και χρόνος για να μας εμπιστευθεί. Η παρατήρηση του παιδιού από τους γονείς του θα πρέπει να γίνεται διακριτικά και από απόσταση, ώστε να μη φτάσουμε σε αντίθετα αποτελέσματα, έντασης του άγχους. Τη στιγμή που εκδηλώνει το σύμπτωμα, καλό είναι να του ζητήσουμε να κάνει κάτι ώστε να σταματήσει, χωρίς να του δημιουργηθεί περαιτέρω άγχος. Οι τιμωρίες, η στέρηση προνομίων και γενικά η αρνητική ανατροφοδότηση (negative feedback) δεν συνιστώνται, γιατί θα εντείνουν τα επίπεδα στρες. Αντί αυτών θα ήταν καλύτερο να επιλέξουμε τεχνικές επιβράβευσης του παιδιού στα καλά του σημεία, ώστε να ενισχύσουμε την προσπάθειά του και την αυτοπεποίθησή του. Με αυτόν τον τρόπο θα επιφέρουμε σιγά-σιγά την εκδήλωση και υιοθέτηση της επιθυμητής συμπεριφοράς από το παιδί.

Ενήλικες

Υπάρχουν κάποιοι πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης (π.χ. η επάλειψη των νυχιών με πικρό υγρό, το βάψιμο των νυχιών κ.λπ.), που μπορεί να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, αυτό όμως που έχει σημασία είναι να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι αιτίες που προκάλεσαν το σύμπτωμα. Διαφορετικά, ακόμη κι αν σταματήσει αυτή τη συμπεριφορά, το υπέρμετρο άγχος του ατόμου θα βρει άλλη διέξοδο (κυρίως με στοματική και πάλι διέγερση όπως π.χ. το κάπνισμα). Η συμπεριφορά αυτή σε έναν ενήλικα, όπως αναφέραμε, υποδηλώνει αγχώδεις διαταραχές οι οποίες μπορεί να αντιμετωπιστούν ψυχοθεραπευτικά. Στις παθολογικές μορφές εκδηλωμένου άγχους μέσω της ανεξέλεγκτης ονυχοφαγίας, κάποιοι αποτελεσματικοί τρόποι θεραπείας έχουν να κάνουν με τη γνωστική – συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία εστιάζεται στην αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης του και βοηθώντας το να ερμηνεύει διαφορετικά τα μηνύματα που δέχεται από το περιβάλλον του. Επίσης, η συγκεκριμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση βοηθά να αντικατασταθεί η προβληματική, δυσλειτουργική συμπεριφορά με κάποια πιο αποδοτική και λειτουργική.