6 + 1 λόγοι που προκαλούν άγχος στους εφήβους & πως μπορούμε να σταθούμε πλάι τους

Έφηβοι που ζορίζονται, που δεν πιστεύουν στον εαυτό τους και τις δυνάμεις τους, που διαρκώς αναρωτιούνται πώς του κρίνουν οι άλλοι, που έχουν χάσει το χαμόγελό τους, που αγχώνονται, φοβούνται ότι θα αποτύχουν, όλα τους φαίνονται δύσκολα, που μου εκμυστηρεύονται ότι νιώθουν την καρδιά τους να χτυπάει σαν ταμπούρλο, τα χέρια τους να ιδρώνουν, να ζαλίζονται…

Γράφει η Δρ. Λίζα Βάρβογλη στο varvogli.gr

1. Τα ηλεκτρονικά οδηγούν σε αδιέξοδο.

Σαφώς και είμαι υπέρ των ηλεκτρονικών, της τεχνολογίας και της εξέλιξης και θεωρώ ότι είναι απαραίτητα εργαλεία στη σημερινή εποχή. Ωστόσο, η υπερβολική χρήση, ή η εξάρτηση από αυτά, φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα από το αναμενόμενο. Το πρόβλημα με τον ηλεκτρονικό κόσμο έχει δύο σκέλη: από τη μία μεριά τα παιδιά έχουν περισσότερους ‘φίλους’ και διαδικτυακές επαφές που είναι πιο απρόσωπες και αποστασιοποιημένες και βλέπουν ένα πλαστό κόσμο από ωραίες φωτογραφίες, ‘κουλ’ αναρτήσεις, κλπ., που τα κάνει να θεωρούν ότι όλοι οι άλλοι περνάνε καλύτερα από τους ίδιους. Από την άλλη, τα ηλεκτρονικά προσφέρουν μια διέξοδο από τη βαρεμάρα, τη στεναχώρια, τις δυσκολίες και τα προβλήματα της καθημερινότητας- αλλά αυτή η διέξοδος αποδεικνύεται αδιέξοδο: οι έφηβοι μαθαίνουν στο να αποφεύγουν τη δύσκολη πραγματικότητα και τα ‘δύσκολα’ συναισθήματα. Το αποτέλεσμα; Αντί να γίνονται δυνατοί σαν άνθρωποι, οι σημερινοί έφηβοι λυγίζουν κάτω από την παραμικρή δυσκολία.

Τι μπορείτε να κάνετε: βάλτε όρια και κανόνες! Όταν το λέω στους γονείς με κοιτάνε παραξενεμένοι, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι γονείς έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν ως ένα σημείο το πρόγραμμα των παιδιών τους και να θέσουν κανόνες. Όχι ηλεκτρονικά μετά από κάποια συμφωνημένη ώρα το βράδυ, όχι ηλεκτρονικά την ώρα του φαγητού, είναι μερικά απλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Επίσης, βρείτε χρόνο να συζητήσετε για το τι απασχολεί το έφηβο παιδί σας. Μην απογοητευτείτε με την πρώτη άρνηση του να κουβεντιάσετε. Αναζητήστε ευκαιρίες για χαλαρή συζήτηση πχ μέσα στο αυτοκίνητο, όταν πηγαίνετε σε δραστηριότητες. Δώστε στον έφηβό σας ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι με φίλους.

2. Τα παιδιά θεωρούν ότι πρέπει να είναι ευτυχισμένα 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.

Όσοι από εσάς με παρακολουθείτε ξέρετε ότι είμαι όχι απλώς οπαδός της θετικής σκέψης, της διαχείρισης τους στρες και της θετικής ψυχολογίας, αλλά και τα διδάσκω αυτά στο πανεπιστήμιο και τα σεμινάρια που προσφέρω. Τα παραπάνω όμως δε σημαίνουν ότι κανείς «πρέπει» να είναι ευτυχισμένος όλη την ώρα.

Θετική στάση απέναντι στις δυσκολίες σημαίνει ότι το άτομο αναγνωρίζει τις δυσκολίες και αναζητάει λύσεις- δεν είναι ‘ευτυχισμένο’ επειδή δεν έχει έγνοιες, αλλά διατηρεί μέσα του ένα κομμάτι του εαυτού του που νιώθει καλά, έχει αισιοδοξία και πίστη ότι οι προσπάθειές του θα οδηγήσουν κάπου. Δυστυχώς, πολλοί έφηβοι θεωρούν ότι θα πρέπει να είναι 100% της ημέρας του ευτυχισμένοι, χωρίς να ζορίζονται, χωρίς να ακούνε «όχι» από τους γονείς τους, και με το να έχουν όλα όσα ζητάνε.

Ακόμα χειρότερα, πολλοί γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά τους θα πρέπει να είναι απολύτως ευτυχισμένα και κάνουν τα πάντα γι’ αυτά. Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι οι έφηβοι και πάλι έχουν παραπάνω επιθυμίες, οπότε το κυνήγι της ευτυχίας δε σταματάει ποτέ. Τι μπορείτε να κάνετε: συζητήστε για τα συναισθήματα! Μιλήστε για το πώς νιώθετε εσείς, με αφορμή ταινίες συζητήστε για το ότι είναι απολύτως φυσιολογικό για τους ανθρώπους να νιώθουν όλη τη γκάμα των συναισθημάτων και ότι δεν είναι υποχρεωτικό να ‘πετάει’ κανείς από τη χαρά του όλη την ώρα.

3. Οι γονείς επαινούν τα παιδιά τους υπερβολικά και άστοχα.

Όταν οι γονείς επαινούν τα παιδιά τους από μικρή ηλικία με υπερβολικό τρόπο «είναι η καλύτερη ζωγραφιά του κόσμου» , «είσαι το πιο έξυπνο παιδί της τάξης σου», ΔΕΝ βοηθάνε το παιδί τους να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, μας λένε οι έρευνες. Αντίθετα, το αγχώνουν, επειδή το παιδί φοβάται μήπως χάσει τον τίτλο του καλύτερου ή επειδή αισθάνεται ο έπαινος είναι υπερβολικός και ψεύτικος.

Τι μπορείτε να κάνετε: επαινέστε την προσπάθεια! Όταν πείτε στο παιδί σας «είσαι ο καλύτερος στα μαθηματικά» είναι σαν να του λέτε «και δε χρειάζεται να προσπαθήσεις άλλο». Ένας τέτοιος έπαινος δε βοηθάει το παιδί να πάει παρακάτω. Αντίθετα, αν πείτε στο παιδί «είμαι πολύ περήφανη που μελέτησες τόσο καλά και κατάφερες να πάρεις αυτόν τον καλό βαθμό στο διαγώνισμα. Ήταν πολύ δύσκολο, αλλά η προσπάθειά σου ανταμείφθηκε». Ακόμα και αν το παιδί δεν έχει πάρει 19 ή 20, αυτός ο έπαινος θα το βοηθήσει να δει τον εαυτό του ως ικανό άτομο και να αντιληφθεί ότι η προσωπική προσπάθεια οδηγεί σε καλά αποτελέσματα.

4. Οι γονείς είναι ανταγωνιστικοί και ζουν μέσα από τις επιδόσεις του παιδιού τους.

«Εμείς πήραμε 20!», «Εμείς περάσαμε στο πολυτεχνείο», είναι εκφράσεις που όλοι έχουμε ακούσει! Αυτό που εννοεί ο γονιός είναι ότι το παιδί του κατάφερε κάτι, ωστόσο ο γονιός βάζει και τον εαυτό του μέσα στην επιτυχία του παιδιού. Γιατί αυτό; Συχνά οι γονείς δεν έχουν οι ίδιοι πηγές προσωπικής χαράς και επιτυχίας, οπότε βασίζονται στο να αντλήσουν από τα παιδιά τους. Πολλές φορές επίσης οι γονείς γίνονται ‘συνέταιροι’ στην επιτυχία του παιδιού τους, μια που οι ίδιοι έχουν συμβάλλει προσωπικά σε αυτή. Έτσι, έχουμε γονείς που γράφουν εργασίες για τα παιδιά τους και γίνονται οι προσωπικοί βοηθοί του παιδιού τους. Το μήνυμα που δίνουν στο παιδί τους είναι «πρέπει να πετύχεις σε όλα, αλλιώς δεν αξίζεις».

Τι μπορείτε να κάνετε: βάλτε υψηλούς στόχους, αλλά αφήστε το παιδί σας να κάνει την προσπάθειά του μόνο του. Εννοείται ότι θα του δώσετε τα εφόδια, τα μαθήματα, τη συμβουλή σας, τη βοήθειά σας εκεί που χρειάζεται, αλλά δε θα τα κάνετε εσείς όλα για το παιδί. Και θα συζητήσετε οπωσδήποτε για τις έννοιες ‘επιτυχία’ και ‘αποτυχία’ και πόσο σχετικές είναι. Να θυμάστε ότι το ‘άριστα’ στο σχολείο δε συνδέεται απαραίτητα με ‘άριστα’ στη ζωή, την εσωτερική ικανοποίηση, τις φιλίες, την επαγγελματική επιτυχία.. Διδάξτε στον έφηβό σας να είναι συνεπής, επιμελής, να κάνει την καλύτερή του προσπάθεια, αλλά μη βάζετε ανέφικτους στόχους και μη θεωρείτε ότι η σχολική επιτυχία είναι το παν σε αυτή τη ζωή.

5. Οι έφηβοι δε διδάσκονται συναισθηματική νοημοσύνη.

Οι έφηβοι μαθαίνουν σύνθετες ακαδημαϊκές πληροφορίες, παπαγαλίζουν ακόμα περισσότερα, αλλά δε μαθαίνουν πρακτικές τεχνικές συναισθηματικής νοημοσύνης, όπως να διαχειρίζονται το στρες, το θυμό τους, το φόβο τους, να διαχειρίζονται το χρόνο τους και να βάζουν προτεραιότητες. Χωρίς αυτές τις βασικές δεξιότητες, το άγχος και το στρες κατακλύζουν τους εφήβους.

Τι μπορείτε να κάνετε: διδάξτε απλές τεχνικές! Δείξτε στο παιδί σας πώς να οργανωθεί και να βάλει τις δραστηριότητές του σε ένα ηλεκτρονικό ή μη ημερολόγιο (αντί να σας ρωτάει τι έχει να κάνει ή να ξεχνάει). Διδάξτε του τη δύναμη της βαθιάς αναπνοής για να καλμάρει όταν αγχώνετε. Αν δεν ξέρετε πώς να το βοηθήσετε, απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό.

6. Υπερπροστασία.

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς που θέλουν να σιγουρευτούν ότι το έφηβο παιδί τους δε θα υποφέρει καταφέρνουν ακριβώς το αντίθετο! Να υποφέρει το παιδί τους, επειδή δεν έχει μάθει να διαχειρίζεται το ίδιο τη ζωή του. Οι γονείς δεν αφήνουν το παιδί να έρθει αντιμέτωπο με ‘δύσκολες’ καταστάσεις, πχ τους ίδιους του τους φόβους, οπότε το παιδί δε μαθαίνει να τους αντιμετωπίζει.

Τι μπορείτε να κάνετε: αφήστε το παιδί να δοκιμάσει και ας κάνει λάθη! Όταν ο έφηβος δοκιμάσει τις δυνάμεις του (ελεγχόμενα) και κάνει κάποιο λάθος, μαθαίνει τι έκανε λάθος και την επόμενη φορά προσπαθεί με διαφορετικό τρόπο. Έτσι μαθαίνει κανείς ότι μπορεί να βασιστεί στις δυνάμεις του και έτσι χτίζει εσωτερική δύναμη. Όταν ο γονιός παροτρύνει το έφηβο παιδί του να εκτεθεί σταδιακά σε κάτι που το φοβάται (αντί να επέμβει ο ίδιος και να λύσει το πρόβλημα για το παιδί του) το βοηθάει να αποκτήσει ψυχική δύναμη.

7. Οι Ίδιοι οι Γονείς Έχουν Άγχος και Στρες.

Όταν οι ίδιοι οι γονείς έχουν άγχος και στρες, όταν φοβούνται και ανησυχούν διαρκώς για την εξέλιξη του εφήβου τους, για την επιτυχία του, για τα οικονομικά τους, για το οτιδήποτε, τότε δίνουν στο παιδί τους το κακό παράδειγμα και δημιουργούν τεταμένη ατμόσφαιρα. Οι γονείς που έχουν πολύ άγχος συνήθως αισθάνονται και ενοχές, οπότε δυσκολεύονται να βάλουν όρια, ή ενώ αρχικά βάζουν κάποιον κανόνα στη συνέχεια από τύψεις τον παίρνουν πίσω και υποχωρούν.

Με αυτό τον τρόπο όμως, ενώ φαινομενικά κάνουν το χατίρι του παιδιού, στην πραγματικότητα του διδάσκουν ότι ούτε οι ίδιοι μπορούν να αντέξουν τα πιο ‘δύσκολα’ συναισθήματα όπως το άγχος ή την πίεση. Τι μπορείτε να κάνετε: δώστε το καλό παράδειγμα! Μάθετε να διαχειρίζεστε το άγχος σας και βοηθήστε το παιδί σας να κάνει το ίδιο. Η κίνηση και η άθληση είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διαχειριστεί κανείς το στρες του και να βοηθήσει τον οργανισμό του να παράξει τις ορμόνες της χαράς.

Η Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D., είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, που έχει κάνει τη µεταπτυχιακή της εκπαίδευση στα Πανεπιστήµια της Βοστώνης Tufts, Northeastern και Harvard (πτυχία Μάστερ, ∆ιδακτορικό και Μεταδιδακτορική Εκπαίδευση). Είναι µέλος του διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ΜΠΣ «Επιστήµη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας» και διατηρεί ιδιωτικό γραφείο. Τα άρθρα της δηµοσιεύονται σε σηµαντικά ελληνικά και διεθνή επιστηµονικά περιοδικά.

Εργάζεται µε ενήλικες, παιδιά, εφήβους, φοιτητές και τις οικογένειές τους στην Αµερική και την Ελλάδα, καλύπτοντας θέµατα σωστής ανατροφής, διαπαιδαγώγησης και επικοινωνίας παιδιών και γονιών αλλά και διάφορες δυσκολίες, όπως άγχος, χαµηλή αυτοεκτίµηση, κατάθλιψη, µαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής κ.λπ. Έχει εκτενή εµπειρία µε περισσότερες από 10.000 ώρες ψυχοθεραπείας και συµβουλευτικής µε ενήλικες, παιδιά, εφήβους και οικογένειες, ατοµικά ή οµαδικά, στο γραφείο της, σε σχολεία και στο παιδιατρικό νοσοκοµείο Children’s Hospital του Harvard.

Έχει γράψει επιστηµονικά συγγράµµατα και βιβλία αυτοβοήθειας, καθώς και πολλά παιδικά βιβλία. Για το βιβλίο της Το µυστήριο του σοκολατένιου γλυκού, από τη σειρά Ανελάντα και Μάξιµος – Πράκτορες Μυστηρίου, απέσπασε το 1ο Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στα βραβεία Public το 2016. Την ίδια χρονιά βραβεύτηκε από την Unesco για την προσφορά της στα γράµµατα και τον πολιτισµό.