Τα σκανδαλιστικά γυμνά πορτραίτα της Kiki de Montparnasse που ο συγκλονιστικός φωτογράφος Man Ray αφιέρωσε στην μούσα του - 37 χρόνια σήμερα από τον θάνατο του

Στη δεκαετία του 1920 η περιοχή του Μονπαρνάς, η αριστερή όχθη του Παρισιού, ήταν μια κυψέλη καλλιτεχνικής δημιουργίας, γράφει ο Guardian. Στο σπίτι της, στην οδό ντε Φλερί, η συγγραφέας Γκέρντρουντ Στάιν είχε ένα ζωντανό σαλόνι, όπου σύχναζαν ο Ανρί Ματίς και ο Γκιγιόμ Απολινέρ, για τους οποίους και έγραψε αργότερα στην «Αυτοβιογραφία» της ερωμένης της Αλις Μπ. Τόκλας. Ο νεαρός Ερνεστ Χεμινγουέι ήταν ένας άλλος προσκαλεσμένος, ο οποίος αν δεν μπλεκόταν μαζί της σε έντονες συζητήσεις για το στυλ της γραφής του, αναμειγνυόταν με τον άλλο κόσμο, που άλλωστε θα τον μεταμόρφωνε στο πρώτο του αριστούργημα «Ο ήλιος ανατέλλει ξανά».



Ο ντανταϊσμός εισχωρούσε στον υπερρεαλισμό, ο Μαν Ρέι ακόνιζε το φωτογραφικό του βλέμμα και η Σίλβια Μπιτς, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου «Σαίξπηρ εντ Κόμπανι», διακινδύνευε όλα όσα είχε, δημοσιεύοντας το τελευταίο έργο ενός σβέλτου, διοπτροφόρου Ιρλανδού. Σχεδόν χρεοκόπησε, αλλά άξιζε τον κόπο. Ο «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόις άφησε έκθαμβους τους κριτικούς.



Ηταν εποχή μεγάλης τέχνης και μεγάλων ανθρώπων, που όταν ερχόταν το βράδυ συνέρρεαν στο Λε Τζόκι Μπαρ, όπου μια γυναίκα με αξιοσημείωτη γοητεία τραγουδούσε προκλητικά, σατιρικά ή γλυπόπικρα τραγούδια. Η γυναίκα αυτή, μοντέλο τέχνης και τραγουδίστρια καμπαρέ, συνήθιζε να ανεβαίνει στα τραπέζια και να σηκώνει τη φούστα της, δείχνοντας τις καλτσοδέτες της. Για το κοινό της ήταν κάτι περισσότερο από μια τραγουδίστρια. Με τον καιρό η Κικί του Μονπαρνάς είχε γίνει φίλη των περισσοτέρων, έμπνευση σε μερικούς και ερωμένη και μούσα του Μαν Ρέι.

 

Διαβάζοντας αναμνήσεις της εποχής, καθώς μάζευα υλικό για ένα μυθιστόρημα, έπεφτα πάνω στους ίδιους συναρπαστικούς ανθρώπους. Στο κέντρο ήταν η Κικί, μια ατίθαση, αυθόρμητη, πέραν της ηθικής γυναίκα σε καιρούς όταν οι γυναίκες ήταν μόνο θέαμα δίχως η φωνή τους να γίνεται ακουστή. «Ολα όσα χρειάζομαι είναι ένα κρεμμύδι, ένα κομμάτι ψωμί και κόκκινο κρασί» είπε κάποτε. «Και πάντα θα βρίσκω κάποιον να μου τα προσφέρει».



Οσο περισσότερα διάβαζα γι’ αυτήν τόσο περισσότερο με γοήτευε – και στο τέλος την έκανα πρόσωπο του βιβλίου μου. Γεννήθηκε στη Βουργουνδία και η ανύπαντρη μητέρα της γρήγορα έφυγε για το Παρίσι, αφήνοντας τη μικρή Αλίς Πρεν, όπως ήταν το όνομά της, στη γιαγιά της. Η μικρή δούλευε στους γείτονες για το φαγητό της ή έκλεβε από τους κήπους λαχανικά.

Στα 12 χρόνια της πήγε στο Παρίσι για να ζήσει με τη μητέρα της. Δούλεψε με έναν τυπογράφο, βοηθώντας στην εκτύπωση του Κάμα Σούτρα. Μετά σε ένα φούρναρη όπου τσακώθηκε με τη γυναίκα του και τότε άρχισε να ποζάρει γυμνή για ένα γέρο γλύπτη. Η μητέρα της την έδιωξε από το σπίτι και η Αλίς άρχισε να ζει στους δρόμους. Πλενόταν στις τουαλέτες των καφέ του Μονπαρνάς, όπου γνώρισε και τους καλλιτέχνες της ζωής της.

Το μοντέλο των καλλιτεχνών

Ποζάρισε για τον εξπρεσιονιστή Χάιμ Σουτίν, ο οποίος τη βάφτισε Κικί. Μολονότι δεν είχε την αιθέρια ομορφιά της εποχής, δεν την ένοιαζε. Γρήγορα έγινε το αγαπημένο μοντέλο καλλιτεχνών, ανάμεσά τους ο Πασέν, ο Ντερέν, ο Οσκαρ Ντμίνγκεζ. Η «Νεαρή γυναίκα με ντεκολτέ» του Μόις Κίσλινγκ (1922) δείχνει μια χαριτωμένη Κικί που κοιτάζει τον θεατή με υγρά, μεγάλα μάτια, ενώ στο η «Κικί γυμνή» του Περ Κρογκ (1928) αναδίνει έναν πρωτογενή σεξουαλισμό. Η πιο αξιομνημόνευτη εικόνα της όμως είναι η φωτογραφία του Μαν Ρέι «Το βιολί του Ενγκρ», γυμνή με γυρισμένη την πλάτη όπου πάνω της βρίσκονται δύο f. Είναι ένα εγκώμιο των καμπυλών της που μοιάζουν με του βιολιού και μια ομολογία ότι είναι όργανο για τη δημιουργία τέχνης.



Σχέση ο Μαν Ρέι και η Κικί είχαν για έξι χρόνια, διάστημα στο οποίο της τράβηξε εκατοντάδες φωτογραφίες και δημιούργησε την περσόνα της. Η Αμερικανίδα μυθιστοριογράφος Κέι Μπόιλ που έζησε στο Παρίσι τον καιρό που ήταν και η Κική, έχει γράψει ότι «ο Μαν Ρέι σχεδίασε τη μορφή της και τη ζωγράφισε με το χέρι του. Αρχισε ξυρίζοντας τα φρύδια της και βάζοντας άλλα στη θέση τους, ανάλογα προς το χρώμα που είχε αποφασίσει ότι θα την έβαφε εκείνη την ημέρα». Παρά την έντονη σχέση τους, η Κικί αποδείχθηκε υπερβολική για τον Μαν Ρέι. Οταν ένας καφετζής στη Νίκαια την αποκάλεσε πόρνη, αυτή τον χτύπησε και κατέληξε στη φυλακή.



Ο δικηγόρος του Μαν Ρέι μπόρεσε να την απελευθερώσει μόνον αφού προσκόμισε μια ιατρική βεβαίωση ότι είναι ανισόρροπη. Λίγο μετά, ο Μαν Ρέι την εγκατάλειψε για τη μαθήτρια και προστατευόμενή του στη φωτογραφική τέχνη Λι Μίλερ. Της το ανακοίνωσε σε ένα από τα καφέ όπου σύχναζαν και μόνο μπαίνοντας κάτω από το τραπέζι σώθηκε από τα πιάτα που του πέταξε στο κεφάλι. Στο τέλος της δεκαετίας του 1920 η Κικί είχε το δικό της καμπαρέ Chez Kiki κι ένα τραπέζι στο Le Dome ήταν μόνιμα κρατημένο στο όνομά της. Είχε αρχίσει να ζωγραφίζει σε στυλ πριμιτίφ και η έκθεσή της το 1927 είχε τεράστια επιτυχία. Δυο χρόνια αργότερα, δημοσίευσε τις αναμνήσεις της, «Η παιδεία μιας Γαλλίδας μοντέλου», που απαγορεύθηκε στην Αμερική ως άσεμνο βιβλίο.



Στην πραγματικότητα, η Κικί ήταν διάσημη επειδή ήταν διάσημη. Το κουτσομπολιό ανθούσε τριγύρω της και η ίδια ενθουσιαζόταν ακόμη και αν οι ιστορίες ήταν ψεύτικες. Η ηγεμονία της άρχισε να φθίνει μαζί με τη δεκαετία του 1920. Ηταν ανίκανη να λειτουργήσει εκτός Παρισιού –μια απόπειρα να εισέλθει στον αμερικανικό κινηματογράφο στη δεκαετία 1930 απέτυχε– αλλά το Παρίσι δεν ήταν πια δικό της.



Στα τελευταία της χρόνια, η Κικί έπεσε στην αυτοπαρωδία, τραγουδώντας για τουρίστες στα καφέ του Μονπαρνάς, προκειμένου να βρει χρήματα για τις πολυδάπανες έξεις της – την κοκαΐνη και το αλκοόλ. Το 1953, στα 52 της χρόνια, κατέρρευσε και πέθανε. Για την κηδεία της πλήρωσαν οι ιδιοκτήτες των καφέ του 6ου Διαμερίσματος.



Χωρίς δίχτυ ασφαλείας

«Η Κικί ηγεμόνευσε στην εποχή του Μονπαρνάς περισσότερο από όσο η βασίλισσα Βικτωρία ηγεμόνευσε στη βικτωριανή εποχή», έγραψε ο Χεμινγουέι στον πρόλογό του στις αναμνήσεις της Κικί το 1929. Την ίδια χρονιά που τα δημοσίευσε, η Κικί ζωγράφισε ένα κορίτσι που περπατά πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, ισορροπώντας επικίνδυνα πάνω στο πανηγύρι ενός δρόμου. Το πλήθος είτε αποθαυμάζει το νούμερό της ή προσπαθεί να δει μέσα στη φούστα της. Δίχτυ ασφαλείας δεν υπάρχει, όπως ποτέ δεν υπήρξε στη ζωή της.