Ο κορυφαίος Έλληνας καθηγητής Μανόλης Κέλλης του ΜΙΤ: Ο ιός δε ζει χωρίς άνθρωπο – Αν κόψουμε τον πολλαπλασιασμό του, κόβουμε τη ζωή του

Αυτή τη στιγμή ο αριθμός κρουσμάτων και θανάτων της Ελλάδας είναι ένας από τους καλύτερους παγκόσμια και ο λόγος είναι ότι οι αρχές και η κυβέρνηση τήρησαν μία στάση πάρα πολύ σοβαρή, πάρα πολύ σωστή, πάρα πολύ αυστηρή και πάρα πολύ γρήγορη, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής πληροφορικής στον τομέα της γονιδιωματικής και μοριακής ιατρικής στο ΜΙΤ, Μανόλης Κέλλης.

H Ελλάδα έχει αποφύγει την πολύ άσχημη πορεία, αναφέρει χαρακτηριστικά και επισημαίνει ότι υπάρχει το ενδεχόμενο, αυτός ο νέος ιός να αφήνει ακόμη και μόνιμες βλάβες στους πνεύμονες και την αναπνευστική επάρκεια, όπως και κάθε βαριά πνευμονία. «Τη στιγμή που είναι ένας τόσο καινούργιος ιός δεν μπορούμε ακόμα να ξέρουμε με σιγουριά τι ακριβώς βλάβες αφήνει» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η διαφορετική συμπεριφορά του ιού σε διαφορετικές χώρες έχει να κάνει μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών και με το ανοσοποιητικό σύστημα ολόκληρων πληθυσμών, λέει ο διακεκριμένος καθηγητής, ενώ για το θέμα της ανοσίας δηλώνει ότι υπάρχει μία κάποια ανοσία.

Πάντα όμως υπάρχει η πιθανότητα να ξανακολλήσει κανείς. «Αυτός ο ιός είναι πολύ νέος και δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτή η ανοσία θα κρατήσει μερικές εβδομάδες, μερικά χρόνια, ή καθόλου» σημειώνει χαρακτηριστικά.

«Να αποφεύγετε κλειστούς χώρους με πολλούς ανθρώπους, γιατί υπάρχουν δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία ο ιός μπορεί να μεταδίδεται από τον αέρα για τουλάχιστον 30 λεπτά», συμβουλεύει ο κ. Κέλλης και τονίζει ότι ο ιός μας αφορά όλους: «Στην αρχή αυτής της κρίσης νομίζαμε ότι βλάπτει μόνο ηλικιωμένους και ευπαθείς, αλλά όλο και συχνότερα βλέπουμε ότι οι ηλικίες κατεβαίνουν.

Περίπου το 20% των ανθρώπων που είναι αυτή τη στιγμή στα επείγοντα σε νοσοκομεία της Νέας Υόρκης, είναι κάτω των 40 ετών».

Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο κ. Μανόλης Κέλλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου

-ΕΡ: Διάβασα πρόσφατα ότι μία ισλανδική εταιρεία γενετικής έχει μέχρι στιγμής αναλύσει περίπου 40 διαφορετικές μεταλλάξεις του νέου κορονοϊού και ένα άτομο αποδείχτηκε ότι έχει μολυνθεί με δύο διαφορετικά στελέχη του ιού: ένα χωρίς μετάλλαξη και ένα με μετάλλαξη.Ο διευθυντής της εταιρείας μάλιστα είπε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο RÚV ότι αυτές οι μεταλλάξεις, που επέδειξε ο κορονοϊός, φαίνεται να έχουν καταγραφεί μόνο στην Ισλανδία και δεν επαναλαμβάνονται στις διεθνείς βάσεις δεδομένων. Την ίδια ώρα βλέπουμε διαφορετική συμπεριφορά του ιού στην Ιταλία, για παράδειγμα, απ’ ό,τι στην Ελλάδα, μέχρι ώρας. Πού οφείλεται αυτό;

Μπορεί μερικές από αυτές τις διαφορές να βασίζονται στις μεταλλάξεις στο γονιδίωμα του ιού, αλλά το πιο πιθανό είναι ότι βασίζονται στις διαφορές μεταξύ των χωρών, όπως αυτές που έχουν να κάνουν με την ηλικία, το κάπνισμα, τη γενική κατάσταση υγείας, τα φάρμακα που παίρνει ο πληθυσμός, αλλά και με το πόσοι θα φτάσουν συγχρόνως στο νοσοκομείο.

Στην Ιταλία, για παράδειγμα, είναι πολύ πιο γερασμένος ο πληθυσμός, καπνίζουν περισσότερο, και άργησαν να πάρουν μέτρα, με αποτέλεσμα να «μπουκώσουν» τα νοσοκομεία. Στην Ελλάδα αντίθετα αυτά τα μέτρα ελήφθησαν πολύ νωρίς και αυτό έχει να κάνει και με την πολύ καλύτερη μοίρα του ελληνικού πληθυσμού, αυτή τη στιγμή. Επίσης, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα του κάθε ανθρώπου είναι διαφορετικό, έτσι και το ανοσοποιητικό σύστημα διάφορων χωρών είναι διαφορετικό.

Αυτό θα πει ότι ο ίδιος ιός μπορεί να «αναγνωριστεί» από ανθρώπους με διαφορετικό γονιδίωμα, με διαφορετικό τρόπο. Βεβαίως όσο πιο πολύ πολλαπλασιάζεται ο ιός και όσο πιο πολλές μεταλλάξεις έχει το γονιδίωμα του τόσες πιο πολλές ευκαιρίες έχει μία από αυτές τις τυχαίες μεταλλάξεις να τον κάνει πιο θανατηφόρο. Αλλά πολλές από αυτές τις μεταλλάξεις δεν αλλάζουν καν τις πρωτεΐνες του ιού ούτε τη λειτουργικότητά του ούτε το πώς μεταδίδεται.

-Ερ: Η καθηγήτρια Πνευμονολογίας - Εντατικής Θεραπείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας και μέλος της Επιτροπής Επιστημόνων του υπουργείου Υγείας, Αναστασία Κοτανίδου δήλωσε στο Μέγκα στις 25 Μαρτίου ότι αν δεν ανέβουν πάνω από τα 150-200 τα άτομα που νοσηλεύονται σε ΜΕΘ μέχρι την πρώτη Απριλίου, υπάρχει ελπίδα να μην εκτροχιαστεί η κατάσταση στην Ελλάδα. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;

Βασικά ο ιός δεν ζει χωρίς ανθρώπους. Για να επιζήσει πρέπει να πολλαπλασιαστεί. Άμα κόψουμε τον πολλαπλασιασμό του, κόβουμε και τη ζωή του. Tα μέτρα απομόνωσης σκοπό έχουν, όπως όλοι ξέρουμε, να σταματήσουν τη μετάδοση.

Και το επόμενο δεκαήμερο κρίνεται σημαντικό, γιατί τα μέτρα φαίνεται αν αποδίδουν 15 ημέρες μετά την εφαρμογή τους. Από τη στιγμή που κάποιος κολλήσει τον ιό δεν εμφανίζεται αμέσως στο νοσοκομείο.

Περνάει περίπου μία εβδομάδα μέχρι να έχει τα πρώτα συμπτώματα, ύστερα άλλη μία εβδομάδα μέχρι να εμφανιστεί στο νοσοκομείο, και στις βαριές περιπτώσεις, άλλη μία εβδομάδα μέχρι να καταλήξει. Αυτή τη στιγμή ο αριθμός κρουσμάτων και θανάτων της Ελλάδας είναι ένας από τους καλύτερους παγκόσμια και ο λόγος είναι ότι οι αρχές και η κυβέρνηση τήρησαν μία στάση πάρα πολύ σοβαρή, πάρα πολύ σωστή, πάρα πολύ αυστηρή και πάρα πολύ γρήγορη.

Νομίζω ότι η Ελλάδα έχει αποφύγει την πολύ άσχημη πορεία. Αλλά τα μέτρα θα πρέπει να συνεχιστούν με την ίδια αυστηρότητα.

Ερ: Ως εκ τούτου από τα μέχρι τώρα δεδομένα πόσο καιρό θεωρείτε ότι θα μείνουμε σπίτι στην Ελλάδα;

Οι αρχές θα αποφασίσουν πόσο θα χρειαστεί να μείνει στο σπίτι ο κόσμος. Νομίζω μέχρι να περάσει αρκετός χρόνος χωρίς να εμφανιστούν καινούργια κρούσματα, όπως έγινε στην Κίνα, και φυσικά με πολύ μεγάλη προσοχή, προστασία και τεστ σε όλους. Η Ελλάδα δεν έχει φτάσει ακόμη σε αυτή τη φάση.

-Ερ: Τι γνωρίζετε για τις βλάβες που ενδεχομένως αφήνει ο ιός; Καθημερινά προκύπτουν νέα δεδομένα.

Υπάρχει το ενδεχόμενο να αφήνει ακόμη και μόνιμες βλάβες στους πνεύμονες και στην αναπνευστική επάρκεια, όπως και κάθε βαριά πνευμονία. Τη στιγμή που είναι ένας τόσο καινούργιος ιός δεν μπορούμε ακόμα να ξέρουμε με σιγουριά. Επίσης, στην αρχή αυτής της κρίσης νομίζαμε ότι ο ιός βλάπτει μόνο τους ηλικιωμένους, αλλά όλο και συχνότερα βλέπουμε ότι οι ηλικίες κατεβαίνουν.

Περίπου 20% των ανθρώπων που είναι αυτή τη στιγμή στα επείγοντα σε νοσοκομεία της Νέας Υόρκης, είναι κάτω των 40 ετών. Αυτό θα πει ότι πρέπει όλοι να προσέχουμε, όχι μόνο για να μην μεταδώσουμε τον ιό σε ηλικιωμένους και ευάλωτες ομάδες, αλλά για την ίδια μας τη ζωή.

-Ερ: Αν αποκωδικοποιήσετε το γονιδίωμα του νέου αυτού ιού θα καταλάβετε προφανώς και περισσότερα πράγματα για τη συμπεριφορά του. Αυτό πώς θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατασκευή εμβολίων που είναι αυτή την ώρα σε εξέλιξη;

Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε το γονιδίωμα του ιού για να μπορέσουμε να τον καταπολεμήσουμε. Όλα τα εμβόλια αυτή τη στιγμή, βασίζονται στις περιφερειακές πρωτεΐνες του ιού, τις λεγόμενες spike protein.

Είναι οι πρωτεΐνες που περιτριγυρίζουν τον ιό και του δίνουν και το όνομά του, από τον τρόπο που φαίνεται στο μικροσκόπιο. Το εμβόλιο βέβαια είναι η βασική φαρμακευτική άμυνα κατά του ιού.

Αλλά όπως μπορέσαμε μετά από πολλά χρόνια σπουδών να καταλάβουμε πώς δουλεύει το hiv του AIDS και αυτή τη στιγμή υπάρχουν φάρμακα που μας επιτρέπουν να καταπολεμήσουμε τον ιό, με τον ίδιο τρόπο καταλαβαίνοντας το γονιδίωμα του κορονοϊού, μπορούμε να χτίσουμε καινούργιες θεραπείες, και για ανθρώπους που δεν μπορούν να καταπολεμήσουν τον ιό ακόμα και όταν υπάρξει εμβόλιο.

Αυτή τη στιγμή στη δικιά μας ερευνητική ομάδα στο MIT ερευνούμε το RNA του ιού και προσπαθούμε να καταλάβουμε ποια είναι το γονίδια που καταγράφονται στο γονιδίωμα του, συγκρίνοντας τα γονιδιώματα διαφόρων κορονοϊών, και μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται.

-Ερ: Για το θέμα της ανοσίας επίσης έχουν διατυπωθεί αρκετές απόψεις

Αυτή τη στιγμή ο ιός μεταδίδεται εδώ και πολλές εβδομάδες στην υφήλιο με τρόπο πολλαπλασιαστικό. Μόνο 1% των ανθρώπων πεθαίνουν και το υπόλοιπο 99% έχουν μία κάποια ανοσία κατά του ιού, και πολύ μικρότερη πιθανότητα να τον ξανακολλήσουν.

Βεβαίως ανάλογα με το ποιο κομμάτι του ιού έχει «αναγνωριστεί» από το ανοσοποιητικό μας σύστημα, μπορεί την επόμενη φορά που θα μας «έρθει» μεταλλαγμένος να μην αναγνωριστεί εντελώς και να ξανακολλήσουμε.

Αλλά αυτή η πιθανότητα είναι αρκετά μικρή γιατί αυτό το είδος κορονοϊού γενικώς μεταλλάσσεται πολύ πιο αργά από τη γρίπη. Ναι υπάρχει μία κάποια ανοσία. Πάντα υπάρχει η πιθανότητα να ξανακολλήσει κανείς.

Αυτός ο ιός είναι πολύ νέος και δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτή η ανοσία θα κρατήσει μερικές εβδομάδες, μερικά χρόνια ή καθόλου.

-Ερ: Όσον αφορά τον τρόπο μετάδοσης έχουν δει το φως της δημοσιότητας μελέτες που αναφέρουν ότι μπορεί να μεταδίδεται και από τον αέρα.

Να αποφεύγετε κλειστούς χώρους με πολλούς ανθρώπους γιατί υπάρχουν δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία ο ιός μπορεί να μεταδίδεται από τον αέρα για τουλάχιστον 30 λεπτά.

-Ερ: Γιατί μπήκατε στο βιβλίο Guinness και γιατί βραβευθήκατε από τον Πρόεδρο Ομπάμα;

Στο βιβλίο Guinness είχαμε μπει με τα δύο αδέρφια μου πριν από 25 χρόνια, επειδή είχαμε γίνει δεκτοί στο ΜΙΤ και οι τρεις μέσα σε ένα χρονικό διάστημα μόνο εννέα μηνών.

Από τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα της Αμερικής έλαβα το βραβείο PECASE (Presidential Early-Career Award in Science and Engineering- προεδρικό βραβείο σταδιοδρομίας στην επιστήμη και τη μηχανική) που είναι η ύψιστη βράβευση για νέους επιστήμονες σε όλους τους τομείς της μηχανικής και της επιστήμης, μετά το βραβείο για το κύριο θέμα της μελέτης μου πάνω στο ανθρώπινο γονιδίωμα, στην κατανόηση της μοριακής βάσης των ανθρώπινων ασθενειών.