Βασιλική Λαζαράκου: Η Μανιάτισσα Αθηναία & σιδηρά κυρία της κεφαλαιοαγοράς – 25% γυναίκες στα Δ.Σ των εισηγμένων

Επιτέλους, μια επιτυχημένη επαγγελματίας, μια γυναίκα με γνώσεις, εμπειρία και αποδεδειγμένα προσόντα κάθεται στην «ηλεκτρική καρέκλα» της προέδρου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Σχεδόν έναν χρόνο μετά, οι προσδοκίες όλων δικαιώθηκαν, όπως και οι απαιτήσεις για τις μελλοντικές πρωτοβουλίες.

Η μανιάτικη καταγωγή της Αθηναίας Βασιλικής Λαζαράκου θεωρήθηκε ίσως ένα επιπλέον προσόν. Σπούδασε στη Νομική της Αθήνας, αλλά το μεταπτυχιακό της το έκανε στην «καρδιά» του καπιταλισμού, στο New York University. Η διδακτορική της διατριβή είχε αντικείμενο τη «Συγκριτική επισκόπηση των ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα».

Δούλεψε ως δικηγόρος/partner για πολλά χρόνια σε μία από τις μεγαλύτερες δικηγορικές εταιρείες. Είναι, επιπλέον, δικηγόρος Νέας Υόρκης και διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Από τον Σεπτέμβριο του 2012 έως το τέλος του 2015, υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος Α’ της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς ενώ κατά τη διάρκεια της θητείας της στην κεφαλαιαγορά διετέλεσε, μεταξύ άλλων, επικεφαλής της Ομάδας Εργασίας του Συμβουλίου για την Οδηγία MIFID II/MIFIR, επιτυγχάνοντας έτσι την πολιτική συμφωνία για την πιο σημαντική νομοθεσία της κεφαλαιαγοράς, ενώ το 2014 ορίστηκε επικεφαλής του Συμβουλίου για το σχέδιο Κανονισμού για τα Ευρωπαϊκά Μακροπρόθεσμα Επενδυτικά Κεφάλαια (ELTIFs).

Διαθέτει ιδιαίτερη εμπειρία σε διεθνείς συναλλαγές, αφού με την 20ετή δικηγορική της ιδιότητα έχει αναλάβει, ως επικεφαλής, τη διεκπεραίωση ενός αρκετά μεγάλου αριθμού εμπορικών συναλλαγών σε εθνικό και, κυρίως, διεθνές επίπεδο.

Αφορμή για τη συνέντευξη στο Insurance World ήταν η ψήφιση του νέου νόμου για την εταιρική διακυβέρνηση, που προσθέτει νέους «πονοκεφάλους» και ευθύνες στις διοικήσεις όλων των εισηγμένων επιχειρήσεων.

Ήδη οι ασφαλιστικές εταιρείες της χώρας ετοιμάζουν νέα εκτενή και περίπλοκα ασφαλιστικά προϊόντα για να καλύψουν τις διοικήσεις από ευθύνες και υποχρεώσεις. Η ίδια επιμένει πως το νέο νομοθετικό πλαίσιο διευκολύνει τις επιχειρήσεις στην προσέλκυση επενδυτών και τη δημιουργία νέων ευκαιριών.

Συνέντευξη στον Χρήστο Ν. Κώνστα και το insuranceworld

iw? Είναι τώρα η καταλληλότερη εποχή για να επιβάλετε ακόμη περισσότερους και αυστηρότερους κανόνες εποπτείας στις διοικήσεις των επιχειρήσεων; Στην εποχή της κορύφωσης της κρίσης;

απ. Η διαφάνεια και η ισότιμη αντιμετώπιση των μετόχων δεν είναι κόστος, κύριε Κώνστα. Είναι αναγκαιότητα και φυσιολογική προσαρμογή στα διεθνή και κυρίως στα ευρωπαϊκά δεδομένα και κανονισμούς.

Θέλω να σας θυμίσω ότι το νομοσχέδιο για την εταιρική διακυβέρνηση και τις λοιπές διατάξεις της κεφαλαιαγοράς που εισηγήθηκε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, είχε στη Βουλή τη συναίνεση των τεσσάρων από τα πέντε κόμματα της Βουλής. Όλοι συμφώνησαν ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα και η κεφαλαιαγορά πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να προσαρμοστούν στα αυστηρότερα διεθνή στάνταρντ. Ήταν η πρώτη και βασική μου δέσμευση από την ημέρα που κάθισα στην καρέκλα της προέδρου της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Ξεκινήσαμε από την εταιρική διακυβέρνηση των εισηγμένων εταιρειών επιχειρήσεων, γιατί φιλοδοξούμε το χρηματιστήριο να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην επανεκκίνηση της οικονομίας αμέσως μόλις «σβήσει η φωτιά» που «άναψε» ο κορωνοϊός. Ήταν αναγκαίο να ξεκινήσουμε με την εταιρική διακυβέρνηση, για να έχουμε μια πιο διαφανή, ειλικρινή και αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς.

Επιπλέον, η προσαρμογή στους κανόνες της σύγχρονης εταιρικής διακυβέρνησης είναι σήμερα προϋπόθεση για την προσέλκυση μακροπρόθεσμων θεσμικών επενδυτών. Θέλω, επίσης, να σας θυμίσω ότι ο νέος νόμος, όπως ψηφίστηκε στη Βουλή, περιλαμβάνει επιπλέον ρυθμίσεις που αφορούν την ενσωμάτωση νεότερης κοινοτικής νομοθεσίας σε θέματα κεφαλαιαγοράς, την υιοθέτηση ενός ειδικού τύπου οργανισμού εναλλακτικών επενδύσεων με μορφή αμοιβαίου κεφαλαίου –κάτι το οποίο δεν υπήρχε μέχρι σήμερα ως δυνατότητα στην Ελλάδα–, καθώς και επιμέρους τροποποιήσεις της εθνικής νομοθεσίας σε θέματα που έχρηζαν βελτιώσεων ή ρυθμίσεων (όπως Επιτροπή Ελέγχου εισηγμένων εταιρειών και άλλα).

iw? Εγώ πάντως κατάλαβα πως, στο εξής, οι διοικήσεις των επιχειρήσεων καλό είναι να έχουν ένα καλό ασφαλιστήριο συμβόλαιο που να τους καλύπτει από ενδεχόμενες ευθύνες για παραλείψεις τους…

απ. Δεν υπάρχει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που να καλύπτει παράνομες πράξεις και ατασθαλίες διοίκησης, κύριε Κώνστα. Προφανώς όμως λάθη ή παραλείψεις γίνονται, ατυχήματα συμβαίνουν και οι ασφαλιστικές καλύψεις είναι απαραίτητες για τα μέλη των ΔΣ των εταιρειών γενικότερα.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς όμως έχει την ευθύνη και την υποχρέωση να επιβάλλει κανόνες ισονομίας, διαφάνειας και εταιρικής υπευθυνότητας σε όλες τις εισηγμένες επιχειρήσεις. Είναι απαραίτητο για την προστασία των συμφερόντων των επενδυτών-μετόχων. 

iw? Αν θέλαμε συνοπτικά να περιγράψουμε τις αλλαγές που φέρατε, τι θα μας λέγατε;

απ. Ως προς την εταιρική διακυβέρνηση, οι κύριες αλλαγές αφορούν γενικότερα στα ακόλουθα θέματα:

• Ενδυνάμωση του θεσμού του εσωτερικού ελεγκτή με αναβάθμιση και ενίσχυση των απαιτούμενων προσόντων, καθώς και της οργάνωσης και λειτουργίας που απαιτούν τα καθήκοντά του.
• Αποτελεσματικότερη διάρθρωση των διοικητικών συμβουλίων των εισηγμένων εταιρειών με υποχρέωση υιοθέτησης πολιτικής καταλληλότητας για τα μέλη του ΔΣ. Μάλιστα, δίδεται εξουσιοδότηση στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της πολιτικής καταλληλότητας των μελών του ΔΣ, που θα περιλαμβάνει τις αρχές που αφορούν στην επιλογή τους και τα κριτήρια αξιολόγησης της καταλληλότητάς τους.
• Υιοθέτηση περισσότερων κριτηρίων ανεξαρτησίας, τα οποία θα πρέπει να πληρούνται για τον χαρακτηρισμό μελών του ΔΣ ως ανεξάρτητων (π.χ. η μη ύπαρξη στενών δεσμών ή επιχειρηματικής σχέσης με την εταιρεία ή συνδεδεμένο πρόσωπο επεκτείνεται και σε τρία χρόνια πριν τον διορισμό μέλους ως ανεξάρτητου).
• Γενικότερη ενίσχυση του ρόλου των ανεξάρτητων μελών. Τα ανεξάρτητα μέλη θα συμμετέχουν στις επιτροπές που έχουν θεσμοθετηθεί.
• Εκσυγχρονισμός του κανονισμού λειτουργίας των εισηγμένων εταιρειών με συγκεκριμένες αναφορές σε επιμέρους διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται και με στόχο να καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες διαφάνειας και ενίσχυσης των δικαιωμάτων των μικρομετόχων.
• Θεσμοθέτηση Επιτροπής/-ών Αμοιβών και Υποψηφιοτήτων & Τοποθετήσεων, ώστε να διασφαλίζεται καλύτερη και διαφανής λειτουργία της εισηγμένης. Αποτελείται από μη εκτελεστικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου, η πλειοψηφία τους είναι ανεξάρτητα και οφείλουν να έχουν και κανονισμό λειτουργίας.
• Ως προς τη χρήση των αντληθέντων κεφαλαίων, επεκτείνεται η εφαρμογή των υποχρεώσεων ενημέρωσης και για τα ομολογιακά δάνεια.
• Αναθεώρηση και διεύρυνση των κυρώσεων.

iw? Δώστε μου ένα παράδειγμα για το πώς θα λειτουργήσει το νέο νομοθετικό πλαίσιο.

απ. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο τρόπος λειτουργίας του εσωτερικού ελέγχου στις εισηγμένες παρουσίαζε ελλείψεις και ανεπάρκειες, που αφορούσαν κυρίως θέματα στελέχωσης και κυρίως απασχόλησης προσώπων με ελλιπή προσόντα ή μη αποκλειστικής και πλήρους απασχόλησης εσωτερικών ελεγκτών, αναποτελεσματικούς τρόπους άσκησης αρμοδιοτήτων και ελλιπείς διαδικασίες ελέγχου.

Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και οι αλλαγές που τελικά υιοθετήθηκαν περιλαμβάνουν την ενδυνάμωση και αναβάθμιση της μονάδας εσωτερικού ελέγχου, αφενός με τον εμπλουτισμό των αρμοδιοτήτων και αφετέρου με την επιβολή εσωτερικών ελεγκτών, ειδικών προσόντων και επαγγελματικής επάρκειας.

Επιπλέον, προβλέπεται συνεχής εκπαίδευση, αλλά και περιοδική αξιολόγηση από ανεξάρτητους αξιολογητές, με στόχο τη θεραπεία προβλημάτων. Ειδικά το τελευταίο αποτελεί μια σημαντική καινοτομία, καθώς η αντίστοιχη μονάδα θα λαμβάνει αξιολόγηση, με αποτέλεσμα να της δίνεται η ευκαιρία για περαιτέρω αναβάθμιση και καλύτερη λειτουργία.

iw? Σκοπεύετε να επιβάλετε κι άλλες επιπλέον ρυθμίσεις μετά την ψήφιση του νόμου;

απ. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εισηγείται μόνο νομοθετικές ρυθμίσεις, μετά από γνώμη μάλιστα και της Συμβουλευτικής Επιτροπής. Ήδη μελετάμε νέες προτάσεις για περαιτέρω νομοθετικές ρυθμίσεις. Στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχουμε δημιουργήσει ειδικό τμήμα στην ιστοσελίδα μας, ώστε να δεχόμαστε σχόλια και προτάσεις από ενδιαφερόμενους για μεταρρυθμίσεις για το σύνολο της ελληνικής κεφαλαιαγοράς.

Είμαστε ανοικτοί σε προτάσεις και υποδείξεις, αρκεί να υπηρετούν το γενικότερο συμφέρον. Επιπλέον, ξεκινήσαμε και ένα κύκλο συναντήσεων με τις εισηγμένες εταιρείες, ώστε να ενημερωθούμε για τα προβλήματα που συνολικά αντιμετωπίζουν σήμερα, είτε αφορούν την εποπτεία είτε, γενικότερα, τη λειτουργία της αγοράς.

Στόχος να ενθαρρύνουμε μια εκτεταμένη διαβούλευση, η οποία θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη λειτουργία της κεφαλαιαγοράς, ώστε να καταστεί μοχλός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και να καταστεί ελκυστικότερη και ανταγωνιστικότερη στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή.

Πιστέψτε με. Όσο καλύτερη είναι η εταιρική διακυβέρνηση των εισηγμένων εταιρειών τόσο περισσότερο ωφελούνται οι ίδιες οι εισηγμένες. Η σωστή διακυβέρνηση εξασφαλίζει καλύτερη λειτουργία και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των εισηγμένων στο διεθνές περιβάλλον. Οι επενδυτές γενικότερα και πάγια τοποθετούν τα κεφάλαιά τους σε επιχειρήσεις που λειτουργούν και διοικούνται σωστά.

iw? Παρατήρησα τις προσπάθειες που καταβάλατε εσείς, προσωπικά, ώστε στον νέο νόμο για την εταιρική διακυβέρνηση και την κεφαλαιαγορά να περιλαμβάνεται διάταξη που θα προβλέπει τη συμμετοχή γυναικών στα ΔΣ των εισηγμένων στο ΧΑ εταιρειών σε ποσοστό 25%.

απ. Δεν νομίζετε ότι έχουμε καθυστερήσει πολύ σ’ αυτόν τον τομέα; Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι στο θέμα αυτό δεν ήμουν μόνη. Είχα την ισχυρή υποστήριξη του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης. Εγώ προσπάθησα για να επιβληθεί το 30% ως ποσοστό υποχρεωτικής συμμετοχής γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Η Βουλή τελικά ψήφισε ότι το ποσοστό της συμμετοχής των γυναικών στα ΔΣ των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών θα είναι 25%. Είναι ένα καλό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση…

Σας επαναλαμβάνω όμως ότι δεν… ανακαλύψαμε τον τροχό. Στη Γαλλία η ποσόστωση για τις γυναίκες στα ΔΣ των εταιρειών είναι θεσμοθετημένη από το 2011, έχοντας βάλει στόχο μέσα σε 6 χρόνια το ποσοστό να είναι στο 20%.

Στην Ελλάδα, σήμερα, οι γυναίκες καταλαμβάνουν θέσεις διοίκησης σε ποσοστό λιγότερο από 15%. Τώρα νομοθετήθηκε ότι πρέπει να πλησιάσουμε τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28, που είναι 25,3%.

 iw? Θα έχετε, δηλαδή, εσείς την ευθύνη να μετράτε την ποσόστωση σε κάθε διοικητικό συμβούλιο εισηγμένης εταιρείας;

απ. Σκοπός του νέου νομοθετικού πλαισίου δεν είναι η επιβολή κυρώσεων και η αύξηση του διοικητικού κόστους. Θέλουμε να αλλάξει η κουλτούρα των ελληνικών επιχειρήσεων, η φιλοσοφία που διέπει τη διοίκηση.

Εγώ θέλω να επιμείνω στο θέμα των κριτηρίων καταλληλότητας των μελών των διοικητικών συμβουλίων. Είναι μια καλή πρακτική, που ακολουθείται σε πολλές άλλες χώρες. Δεν τίθεται θέμα έγκρισής της από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για τη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου μιας εισηγμένης, αλλά οι κανόνες εξακολουθούν να είναι αυστηροί.

Μια άλλη ρύθμιση που προτείναμε και έτυχε ευρείας αποδοχής είναι η πρόβλεψη πως για να υπάρχει απαρτία στις συνεδριάσεις του ΔΣ θα πρέπει να παρίστανται τουλάχιστον δύο ανεξάρτητα μέλη. Είναι σαφές ότι θέλουμε να αναβαθμιστεί ο ρόλος των ανεξάρτητων μελών και να διασφαλιστεί ο ελεγκτικός τους ρόλος. Γι’ αυτό άλλωστε θεσπίσαμε αυστηρότερα κριτήρια, που διασφαλίζουν ότι αυτοί που συμμετέχουν στις διοικήσεις των επιχειρήσεων –ειδικά των εισηγμένων– είναι όσο πιο ανεξάρτητοι γίνεται. Θέλουμε να αποφύγουμε όσο περισσότερο γίνεται περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των ανεξάρτητων μελών ενός διοικητικού συμβουλίου.

iw? Ποια θα είναι τα επόμενα βήματα για την καλύτερη εποπτεία των εισηγμένων;

απ. Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα τη διοίκηση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, κινούμαι πάνω σε τρεις συγκεκριμένους άξονες: Ενίσχυση της άσκησης προληπτικής εποπτείας, αξιοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερο των νέων τεχνολογιών και νομοθετικές και άλλες ρυθμίσεις, ώστε να επαναλειτουργήσει το χρηματιστήριο και η κεφαλαιαγορά, γενικότερα, ως μοχλός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

Ο δικός μας ρόλος, ως επιτροπή, είναι να διασφαλίζουμε ότι υπάρχει ακριβής, πλήρης και ουσιαστική ενημέρωση από τις εταιρείες και αυτή η πληροφόρηση θα φτάνει ισότιμα σε όλους όσοι συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, επενδυτικών και διοικητικών. 

iw? Θέλω να μιλήσουμε λίγο για την εποπτεία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης…

απ. Θα ήθελα να επισημάνω ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εποπτεύει, ως προς συγκεκριμένα θέματα, μαζί με το Υπουργείο Εργασίας και την Εθνική Αναλογιστική Αρχή, τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Μιλάμε για 22 ΤΕΑ, που φαίνεται ότι αυξάνονται συνεχώς με ταχείς ρυθμούς και με πολύ σημαντική περιουσία υπό διαχείριση.

Σύμφωνα με πολύ πρόσφατη νομοθεσία (Νόμος 4680/2020 που ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία την Οδηγία ΕΕ 2016/2341), ενισχύθηκε ο θεσμός των Ταμείων αυτών, καθώς θεσπίστηκαν λεπτομερείς κανόνες κυρίως σχετικά με τη διακυβέρνηση και λειτουργία τους, καθώς και την πληροφόρηση που πρέπει να παρέχουν σε μέλη και επόπτες.

Ο λόγος του αύξησης του αριθμού των ΤΕΑ είναι γιατί, ευρωπαϊκά, αποτελούν ένα σύγχρονο θεσμό ασφάλισης, που προσφέρει τη δυνατότητα συμπληρωματικών συνταξιοδοτικών παροχών. Μάλιστα, η Οδηγία και ο νόμος αποσκοπούσε κυρίως να ενισχύσει τον ρόλο τους ως θεσμικών επενδυτών στην πραγματική οικονομία της ΕΕ και να βελτιώσει την ικανότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας να διοχετεύει μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις σε επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη.

Δεδομένης της προαναφερόμενης σημασίας τους και του διαρκώς αυξανόμενου αριθμού τους και των χαρτοφυλακίων υπό διαχείριση, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμετέχει ενεργά στην από κοινού προσπάθεια των τριών εποπτικών αρχών ως προς την εφαρμογή των επικαιροποιημένων –με βάση τη νέα Οδηγία– ρυθμίσεων, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία της ιδιαίτερης αυτής αγοράς.

iw? Σας ξαναρωτώ, λοιπόν: Τα νέα ασφαλιστικά συμβόλαια που καλύπτουν τις ευθύνες των διοικήσεων ποιες καλύψεις πρέπει να προσφέρουν, ώστε να είναι χρήσιμα για τις διοικήσεις;

απ. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς θα εκδώσει αποφάσεις και κατευθυντήριες γραμμές για περαιτέρω εξειδίκευση συγκεκριμένων θεμάτων. Θα δημοσιεύσουμε κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή της πολιτικής καταλληλότητας, με στόχο η πολιτική αυτή να είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με αυτά που ισχύουν στις αγορές άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Θα εκδώσουμε απόφαση –μετά από δημόσια διαβούλευση– για την εξειδίκευση του συστήματος προσδιορισμού, υπολογισμού και επιμέτρησης του ύψους των κυρώσεων ανά παράβαση.

Θέλουμε να επιβάλουμε σταθερές διαδικασίες και περιοδικότητα στον εσωτερικό έλεγχο, ώστε να μπορεί να αξιολογείται η εφαρμογή του. Θα δείτε ότι μετά από λίγο καιρό τα ασφαλιστήρια συμβόλαια που αναφέρετε θα είναι πολύ απλά, γιατί οι κίνδυνοι που θα καλύπτουν θα είναι πολύ συγκεκριμένοι. Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε γραφειοκρατία, αλλά να βοηθήσουμε τις εταιρείες να υιοθετήσουν το νέο μοντέλο εταιρικής διακυβέρνησης.

Είμαστε αποφασισμένοι να στηρίξουμε τις εισηγμένες εταιρείες με πληροφόρηση, κατευθύνσεις, οδηγίες και ό,τι άλλο αποδειχθεί αναγκαίο είτε σε θεσμικό επίπεδο είτε σε συμβουλευτικό-καθοδηγητικό επίπεδο, ώστε να υποστηρίξουμε τη μετάβαση σε ένα νέο περιβάλλον εταιρικής διακυβέρνησης.