O σπουδαίος αθλητικογράφος Χάρης Λυμπερόπουλος έδωσε στην κόρη του Κατερίνα "αποκλειστικές" συνεντεύξεις - Το eirinika.gr εξασφάλισε τις αναμνήσεις - βιβλίο (φώτο)

Η Κατερίνα Λυμπεροπούλου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Κόρη του σπουδαίου αθλητή και αθλητικογράφου Χάρη Λυμπερόπουλου, έχει δώσει σπουδαία δείγματα γραφής στη διάρκεια της δημοσιογραφικής της καριέρας.

Το 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το βιβλίο  «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» , καρπός της συνεργασίας της με τον αμερικανό φωτογράφο Robert McCabe. Η διεθνής έκδοση του βιβλίου (Abbeville Press) κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2019 στις ΗΠΑ.

Το 2020 το βιβλίο «μεταφέρθηκε» στο Μουσείο Μπενάκη και έγινε μία από τις πιο σημαντικές και επιτυχημένες εκθέσεις της χρονιάς.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Χάρης Λυμπερόπουλος Κοντά στον αιώνα- Συνομιλώντας με τον πατέρα μου», συνάντησα την Κατερίνα Λυμπεροπούλου για να μιλήσουμε για τα βιβλία «ντοκουμέντα» αλλά και για την έκθεση την οποία είχαν την τύχη να δουν χιλιάδες άνθρωποι και να ανακαλύψουν την ιστορία ενός άγνωστου σε πολλούς πολιτιστικού μνημείου.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί η Κατερίνα ξετυλίγει μνήμες από τις συνεντεύξεις με τον πατέρα της που διήρκεσαν 15 χρόνια, και μας εξηγεί πώς γεννήθηκαν δύο βιβλία - ιστορικές μαρτυρίες .

Τα σημαντικότερα σημεία της συνέντευξης

Οι συνεντεύξεις με τον πατέρα μου ξεκίνησαν μια μέρα που έσπρωξα ενστικτωδώς μπροστά του ένα δημοσιογραφικό κασσετοφωνάκι και του είπα «Μίλα»

«Το βιβλίο «Χάρης Λυμπερόπουλος Κοντά στον αιώνα» είναι ένα αστικό καρδιογράφημα της Αθήνας από την εποχή του 30 μέχρι σήμερα»

«Σε περιόδους κρίσης (όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα) οι άνθρωποι αναπτύσσουν συστήματα για να ανταπεξέλθουν – παρακαταθήκη για την ζωή τους στη συνέχεια. Στην περίπτωση του πατέρα μου, για παράδειγμα, η αυτοπεποίθηση κι ενός είδους πειθαρχία που του κληροδότησε ο αθλητισμός (έχοντας υπάρξει πρωταθλητής Ελλάδας στα αγωνίσματα του πένταθλου και του άλματος εις μήκος τα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια) αποτέλεσαν ένα μεγάλο διαβατήριο στην ζωή του»

«Ένα από τα μαθήματα ζωής που ξεχωρίζουν είναι πώς δύσκολες κι ανέμελες εποχές πάντα θα εναλλάσσονται στην ζωή με ταχύτητες πολύ μεγαλύτερες απ’ αυτές που νομίζουμε τώρα. Γι’ αυτό, ας μην «κολλάμε» στο σήμερα (που για πολλούς είναι δυσβάσταχτο), κι ας προσπαθήσουμε να δούμε την μεγάλη εικόνα»

«Το βιβλίο ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων γεννήθηκε όταν συνάντησα τον Robert McCabe στο σπίτι της φίλης Τατιάνας Σπινάρη και έγινε ένα ιστορικό ντοκουμέντο για ένα μνημείο άγνωστο στον πολύ κόσμο»
«Μόλις το βιβλίο τυπώθηκε σε τυπογραφείο της Βερόνα, το τυπογραφείο που ο Robert McCabe τυπώνει τα βιβλία του, μάθαμε ότι ένας μεγάλος σεισμός προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στη μονή των Στροφάδων. Ήταν ο τελευταίος μεγάλος σεισμός του 2018, ο οποίος κατέστησε το μνημείο μη επισκέψιμο και τις φωτογραφίες , τεκμήριο»

«Η έκθεση «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» στο Μουσείο Μπενάκη , έγινε την περίοδο της πρώτης καραντίνας . Μόνο τον Ιούλιο του 2020 την επισκέφτηκαν πάνω από 5000 άτομα»

Συνέντευξη στην Ειρήνη Πιτσόλη

- Έχουμε μπροστά μας ένα πολύ σημαντικό βιβλίο - ντοκουμέντο που μιλά για τη ζωή του Χάρη Λυμπερόπουλου, ενός σπουδαίου αθλητή και αθλητικογράφου, του πατέρα σου.
Πέρα από την ανάγκη της κόρης να μιλήσει για έναν εξαίσιο πατέρα, τι ήταν αυτό που σε ώθησε να γράψεις αυτές τις σελίδες;

-Οι συνεντεύξεις αυτές με τον πατέρα μου, τον οποίο θαύμαζα από παιδί ως προσωπικότητα , ανεξάρτητα από το πόσο σπουδαίος  πατέρας ήταν, ξεκίνησαν ως εξής: 
Πριν από το 2000 έκανα αυτή την κίνηση την οποία έκανες εσύ πριν από λίγο με εμένα:

Έσπρωξα μπροστά του, σχεδόν ενστικτωδώς, ένα κασετοφωνάκι και του είπα «Μίλα». Στη συνέχεια σε τακτά χρονικά διαστήματα , όποτε τύχαινε να έχουμε συναντήσεις για οικογενειακά θέματα, άνοιγα πάλι το κασετοφωνάκι και του θύμιζα πού είχαμε σταματήσει την προηγούμενη φορά, για να πιάσουμε πάλι το νήμα από εκεί.

Στην αρχή δεν είχα πλάνο για το τι θα γίνει με αυτές τις συνεντεύξεις. Απλά δεν ήθελα να χαθεί η μνήμη. Ήθελα η μνήμη να μείνει ζωντανή. Και εξελίχθηκαν έτσι τα πράγματα, που οι συνεντεύξεις αυτές έγιναν αυτό το βιβλίο,  το οποίο πρέπει να πω ότι είναι μια συλλογική δουλειά. Υπήρξαν άνθρωποι, που χωρίς τη βοήθεια τους δεν θα γινόταν αυτό το βιβλίο.

Θα πρέπει να μιλήσω για την Άννα Πατάκη που αγκάλιασε αυτό το εγχείρημα, να μιλήσω για τον κύριο Τίτο Αθανασιάδη τον βετεράνο δημοσιογράφο, τέως διευθυντή της απογευματινής , ο οποίος επιμελήθηκε τα ιστορικά στοιχεία της έκδοσης και τον Νίκο Κατσαρό, τον συνεργάτη του πατέρα μου και κατά κάποιο τρόπο, διάδοχο του στο αθλητικό ρεπορτάζ, ο οποίος «ντύνει» το βιβλίο με μνήμες από τη συνεργασία του με τον Χάρη Λυμπερόπουλο. Ο προτελευταίος ανοίγει το βιβλίο κι ο τελευταίος το κλείνει. 

- Στο βιβλίο πρωταγωνιστούν προσωπικότητες σαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη, σαν τον Νάσο Μπότση, σημαντικοί άνθρωποι , με τους οποίους ήρθε σε επαφή ο Χάρης Λυμπερόπουλος.

- Πράγματι, στο βιβλίο παρελαύνουν προσωπικότητες από πολλούς και διαφορετικούς χώρους, τον αθλητικό, τον δημοσιογραφικό, τον πολιτικό, τον καλλιτεχνικό, τον ευρύτερα κοινωνικό χώρο. Το βιβλίο αυτό δεν είναι μόνο γεγονότα, είναι και άνθρωποι. Όσον αφορά στον Νάσο Μπότση, το παράδειγμά του φωτίζει την περίπτωση δημοσιογράφου – εκδότη την εποχή που οι εφημερίδες έφθασαν να πουλούν 200.000 και πλέον φύλα ημερησίως.

Αυτός ο εκδότης εμπιστεύθηκε τον πατέρα μου και του επέτρεψε να υλοποιήσει μια, ίσως τρελή, για την εποχή του, ιδέα: να καθιερώσει το πρώτο αθλητικό τετρασέλιδο σε πολιτική εφημερίδα, την «Απογευματινή», μια αλλαγή που εδραιώθηκε το 1968.

Κι ο ειρηνιστής, Γρηγόρης Λαμπράκης, αυτή η τεράστια φυσιογνωμία που υπήρξε συναθλητής του πατέρα μου στο άλμα τις μήκος (την επίδοση του οποίου, 7. 37 μ. δεν κατάφερε να καταρρίψει ο πατέρας μου με κορυφαία του επίδοση το 7.01 μ) τον έσωσε από βέβαιη εξορία όταν ο πατέρας μου από λάθος, και με έναν μάλλον κινηματογραφικό τρόπο, βρέθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης κομμουνιστών στο Γουδί την εποχή του Εμφυλίου. 

- Ουσιαστικά λοιπόν δεν πρόκειται απλώς για συνεντεύξεις που έκανε μια κόρη στον πατέρα της, πρόκειται για ένα βιβλίο που μεταφέρει την ιστορία της Ελλάδας, τα τελευταία εκατό περίπου χρόνια.

- Θα μπορούσαμε να το πούμε κι έτσι. Ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 98 ετών, τον Ιούνιο του 2020 με πλήρη πνευματική διαύγεια. Οι αναμνήσεις που αφηγείται αρχίζουν από την δεκαετία του 30 που έζησε την παιδική κι εφηβική του ηλικία – γεννηθείς το 1922. Έχουμε καταρχάς εδώ  ένα αστικό καρδιογράφημα της Αθήνας.

Ήταν ένας δημοσιογράφος, ο οποίος ανήκε σε μια γενιά που ζούσε από κοντά την ζωή και τα γεγονότα. Στο βιβλίο έχουμε λοιπόν, αρχικά το αστικό κομμάτι. Πώς ήταν η Αθήνα τη δεκαετία του 30 :κυκλοφορούσαν ταξί, πού γινόταν shopping, ποια ήταν τα στέκια της εποχής; Και συνεχίζεται η περιγραφή της πόλης μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα.

Υπάρχει και η αθλητική ιστορία. Ήταν κι ένας αθλητικογράφος και μάλιστα από τους πρωτεργάτες  του αθλητικού ρεπορτάζ, όπως ανέφερε η ΕΣΗΕΑ.

Ο ίδιος παρακολούθησε από κοντά μερικές από τις μεγαλύτερες αθλητικές διοργανώσεις του 20ου αιώνα, συνάντησε και μίλησε με μερικούς από τους μεγαλύτερους μαραθωνοδρόμους και αθλητές του 20ου αιώνα.

Στο τέλος που οι ερωτήσεις γίνονται πιο προσωπικές , αναδύεται και το ανθρώπινο κομμάτι. Έχουμε απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως πώς μπορεί ένας άνθρωπος να φτάσει στα 98 του έτη. Υπάρχει συνταγή μακροζωίας; Και για να το πούμε πιο απλά έχουμε μαθήματα ζωής. 

Ο Χάρης Λυμπερόπουλος ξεναγώντας τον Τζέσε Οουενς, κατά την γνώμη του μεγαλύτερου αθλητή όλων των εποχών, στο Καλλιμάρμαρο περ τέλη δεκαετίας 60 αρχές 70 - credit  Οικογενειακό αρχείο του Ανδρέα Καλογερόπουλου)

- Κάνοντας αυτές τις συνεντεύξεις με τον πατέρα σου, θα ήθελα να μου πεις αν «ανακάλυψες» πράγματα που δεν γνώριζες γι’ αυτόν. Αν ανακάλυψες πτυχές της προσωπικότητας του, που δεν είχες εντοπίσει.

- Νομίζω ότι στα 15 χρόνια που διήρκεσαν αποσπασματικά – κι όχι συστηματικά – αυτές οι συνεντεύξεις αποκρυσταλλώθηκε λίγο – πολύ η εικόνα που είχα για εκείνον. Αν κάτι εξακολουθεί, ωστόσο, να μου κάνει εντύπωση είναι ότι σε περιόδους κρίσης (όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα) οι άνθρωποι αναπτύσσουν συστήματα για να ανταπεξέλθουν – παρακαταθήκη για την ζωή τους στη συνέχεια.

Στην περίπτωση του πατέρα μου, για παράδειγμα, η αυτοπεποίθηση κι ενός είδους πειθαρχία που του κληροδότησε ο αθλητισμός (έχοντας υπάρξει πρωταθλητής Ελλάδας στα αγωνίσματα του πένταθλου και του άλματος εις μήκος τα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια) αποτέλεσαν ένα μεγάλο διαβατήριο στην ζωή του. 

- Το βιβλίο «Χάρης Λυμπερόπουλος: Κοντά στον αιώνα» , διαβάζεται απνευστί. Διαβάζοντας το, ανακαλύπτει κανείς ότι δεν πρόκειται απλώς για τις ερωτήσεις και απαντήσεις κάποιων συνεντεύξεων, αλλά για μια συναρπαστική συζήτηση , με πολλά μέρη ,που όπως είπαμε πριν ξετυλίγει εικόνες και μνήμες από μια ολόκληρη εποχή. Ο αναγνώστης γίνεται μέρος αυτού του «ταξιδιού».  Πώς επετεύχθη αυτό;

- Χωρίς καμία συνειδητή προσπάθεια. Θα το άπλωνες κι εσύ, είμαι σίγουρη, το κασετοφωνάκι αν είχες απέναντί σου έναν άνθρωπο – ζωντανή ιστορία. Τώρα, για το αν προέκυψε κάποιο ελκυστικό ανάγνωσμα, αυτό ας το κρίνουν εκείνοι που θα το διαβάσουν. 

- Ένας έμπειρος δημοσιογράφος  όπως εσύ, όταν κάνει μία συνέντευξη, μεταφέρει στον αναγνώστη το «πορτραίτο» της προσωπικότητας που έχει απέναντι του. Θα ήθελα να μου περιγράψεις με λίγες λέξεις, το πορτραίτο του Χάρη Λυμπερόπουλου. Πώς θα τον χαρακτήριζες;

-  Η μεταφορά του πορτρέτου του συνεντευξιαζόμενου δεν είναι πάντα εύκολη κι επιτυχημένη υπόθεση. . Νομίζω ότι το πορτραίτο του πατέρα μου που αναδύεται μέσα από αυτό το βιβλίο το οποίο, όπως προείπαμε, αποτελεί συλλογική δουλειά, είναι καλύτερα να αφήσουμε τον αναγνώστη να το ανακαλύψει.

Εκτός από όσους αναφέραμε πιο πάνω, να πούμε ότι για να γίνει πραγματικότητα δούλεψαν ακόμα ξεχωριστοί άνθρωποι των εκδόσεων Πατάκη, η Ελένη Κεχαγιόγλου, ο Χρίστος Κυθρεώτης, αλλά και επιμελητές όπως ο Άρης Λαζαρίδης που με συστηματικότητα κι αφοσίωση ταξινόμησε αρχικά ένα χαοτικό υλικό συνεντεύξεων 15 χρόνων. Μια αναφορά αξίζει και στον συνάδελφο και ποιητή, Βασίλη Ρούβαλη που έδωσε μια δυνατή ώθηση για τη δημιουργία αυτού του βιβλίου. 

-  Στο βιβλίο περιγράφεις τις μνήμες του Χάρη Λυμπερόπουλου. Θα ήθελα να ξετυλίξεις τις δικές σου μνήμες από αυτόν. Τι θυμάσαι πιο έντονα; Υπάρχει κάποια στιγμή σας που θα την κρατάς για πάντα;

- Θα αδικούσα μια ξεχωριστή ζωή αν ξεχώριζα στιγμές νομίζω. Κάθε μια, ακόμα και οι λιγότερο καλές, έχει την αξία της. 

- Από όλη αυτή τη διαδρομή αυτών των συνεντεύξεων, εσύ τι αποκόμισες; Μέσα από αυτές τις κουβέντες υπάρχουν πράγματα που τα είδες διαφορετικά; Η ερώτηση είναι πήρες κι εσύ κάποια «μαθήματα ζωής» , σαν αυτά που αναφέρουμε παραπάνω;

- Ένα από τα μαθήματα ζωής που ξεχωρίζουν είναι πώς δύσκολες κι ανέμελες εποχές πάντα θα εναλλάσσονται στην ζωή με ταχύτητες πολύ μεγαλύτερες απ’ αυτές που νομίζουμε τώρα. Γι’ αυτό, ας μην «κολλάμε» στο σήμερα (που για πολλούς είναι δυσβάσταχτο), κι ας προσπαθήσουμε να δούμε την μεγάλη εικόνα. 

Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων 

- Θεωρώ ότι αξίζει τον κόπο ότι αξίζει να μιλήσουμε και για ένα άλλο βιβλίο σου, που έγινε και μια έκθεση που είναι από τις πιο σημαντικές που είδαμε το 2020. Θα ήθελα να μου πεις πώς γεννήθηκε αρχικά το βιβλίο, η συνεργασία με τονRobert Mc Cabe και στη συνέχεια η έκθεση «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» (Μουσείο Μπενάκη 13-5 ως 27-9 / 2020)

- Το βιβλίο γεννήθηκε στο σπίτι μιας κοινής μας φίλης, της Τατιάνας Σπινάρη, όπου συνάντησα τον Robert Mc Cabe τα Χριστούγεννα του 2016. 

Γνώριζα τον κορυφαίο Αμερικανό φωτογράφο γιατί θαύμαζα τη δουλειά του κι ως δημοσιογράφος και του είχα πάρει και συνέντευξη.
Εκεί, συνειδητοποιώντας την οικογενειακή σχέση που έχω με την Ζάκυνθο, μου αποκάλυψε ότι έχει κάνει  μία σειρά φωτογραφιών των Στροφάδων, των δυο μικρών νησιών που βρίσκονται κοντά στην Ζάκυνθο έχοντας εντυπωσιαστεί όχι μόνο από το κτηριακό συγκρότημα με βυζαντινές ρίζες που φιλοξενεί το μεγαλύτερο από αυτά αλλά και από την μορφή του Πατέρα Γρηγορίου του μοναχού που συνάντησε εκεί να υπηρετεί την θητεία του ουσιαστικά ολομόναχος σε αντίξοες συνθήκες. Μου αποκάλυψε,επίσης, ότι θα ήθελε κάποια στιγμή αυτές οι φωτογραφίες να δημοσιευθούν και κάποιος να γράψει τις λεζάντες Αυτή είναι μια ευκαιρία που δεν θα την άφηνα ανεκμετάλλευτη . Έτσι ξεκινήσαμε και οι λεζάντες αυτές εξελίχθηκαν σε μία μικρή έρευνα. 

Φώτο: Ειρήνη Πιτσόλη από την περιήγηση στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Επισκεφτήκαμε λοιπόν μαζί με τον Robert Mc Cabe και με την Ελληνίδα σύζυγο του Ντίνα – η οποία πρέπει να πω ότι είναι το πρόσωπο που του σφυρηλάτησε την αγάπη του για την Ελλάδα, από τη δεκαετία του 50 που την πρωτοεπισκέφθηκε και φωτογράφησε – τις Στροφάδες τον Οκτώβριο του  2017, όπου συμπλήρωσε τις πρότερες σειρές των φωτογραφιών του, οι οποίες έχουν τραβηχτεί σε τρεις φάσεις.

Παράλληλα εγώ προσπαθούσα δημοσιογραφικά να εντοπίσω τους ανθρώπους των Στροφάδων, για να μου μιλήσουν για την καθημερινότητα τους.
Ο πιο δύσκολος στην προσέγγιση ήταν ο Πατέρας Γρηγόριος ο οποίος ήταν ένας άνθρωπος πάρα πολύ ιδιαίτερος.
Πώς να ανοιχτεί ένας άνθρωπος που έχει ζήσει 38 χρόνια εκεί , σχεδόν μόνος, ουσιαστικά με μόνη συντροφιά τον βαρκάρη, Λάμπη Καλόφωνο, που του έφερνε προμήθειες όποτε το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες και τον φαροφύλακα, Δημήτρη Στήθο όταν συνυπήρξαν υπηρετώντας στα κτήρια των Στροφάδων;

Κατερίνα Λυμπεροπούλου - ©Λάκης Γιακουμής

Μου πήρε ένα χρόνο και κάτι να μου ανοιχτεί. Τον συνάντησα τρεις φορές. Τελευταία φορά συνομιλήσαμε στη Ζάκυνθο γιατί στο μεταξύ είχε εγκαταλείψει τις Στροφάδες λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας που του είχε προκαλέσει, μεταξύ άλλων, η υγρασία,  Όταν τον συνάντησα λοιπόν , σωματικά βρισκόταν στην παρακμή του, αλλά είχε πλήρη πνευματική διαύγεια. 
Η τελευταία μας συνάντηση έγινε δύο εβδομάδες πριν φύγει από τη ζωή στο σπίτι του Κώστα του Κεφαλληνού, ενός ανθρώπου που τον αγάπησε σαν πατέρα του και τον φρόντιζε μαζί με την οικογένεια του.
Είχα επίσης την πολύτιμη βοήθεια του Διονύσιου Τσιλιμίγκρα, του συγγενή μου από τη Ζάκυνθο, ο οποίος τον «ξεκλείδωσε» για να μιλήσει.

Κι εκεί βλέποντας τις φωτογραφίες του Robert McCabe, συναισθανόμενος ότι δεν θα ξαναγυρίσει στις Στροφάδες, ο πατέρας Γρηγόριος ξεδίπλωσε όλη του την καθημερινότητα.
Και  έτσι στα τέλη του 2018 , κυκλοφόρησε το βιβλίο και έγινε και η παρουσίαση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

-,Πρόκειται για ένα βιβλίο ντοκουμέντο ουσιαστικά. Τόσο η δική σου έρευνα όσο και οι φωτογραφίες του RobertMcCabe δίνουν πολύτιμες πληροφορίες στον αναγνώστη για ένα μέρος που κάποιοι μπορεί να μη γνώριζαν καν ότι υπάρχει.

- Ακριβώς. Το είδα και από την έκθεση αυτό. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτά τα δύο νησάκια είναι δυσπρόσιτα. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν κτηριακές εγκαταστάσεις πέρα από τη μονή,. Οι Στροφάδες είναι κυριολεκτικά στη μέση του πουθενά και μοιάζουν να πλέουν μεσποπέλαγα.

Πρέπει να πω ότι μόλις το βιβλίο τυπώθηκε σε τυπογραφείο της Βερόνα, το τυπογραφείο που ο Robert McCabe τυπώνει τα βιβλία του, μάθαμε ότι ένας μεγάλος σεισμός προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στη μονή των Στροφάδων. Ήταν ο τελευταίος μεγάλος σεισμός του 2018, ο οποίος κατέστησε το μνημείο μη επισκέψιμο και τις φωτογραφίες , όπως πολύ σωστά είπες, τεκμήριο.

- Το βιβλίο αυτό είναι παράλληλα και μία «κραυγή αγωνίας» για σπουδαία πολιτιστικά μνημεία που χάνονται και το κράτος θα έπρεπε να κάνει μια προσπάθεια , να αναστυλώσει, να διατηρήσει, να τα κρατήσει ζωντανά εν τέλει;

- Ακριβώς. Την τελευταία καθημερινή μέρα της έκθεσης, την Παρασκευή, ήταν εδώ (Στο μουσείο Μπενάκη)  η υπουργός πολιτισμού,  και κατά τη διάρκεια της ξενάγησής της, στην έκθεση, μας είπε ότι η αναστήλωση του μνημείου των Στροφάδωνείναι ένα έργο που βρίσκεται προς δημοπράτηση, έχει εκταμιευθεί ένα ποσό  και είναι σε αυτά τα έργα που θα ολοκληρωθούν προσεχώς.  Είναι στα «to be» όπως λέμε. Όμως υπάρχουν και άλλα πολλά μνημεία με τα οποία πρέπει να ασχοληθεί το υπουργείο για να μην καταστραφούν. Εδώ, ασχολούμαστε με αυτό γιατί είναι ένα μνημείο με πολλαπλή σημασία. Πρώτον είναι ένα σύμβολο για όλο τον ορθόδοξο κόσμο.

Είναι σημαντικά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μονής, το ότι είναι οχυρωμένη, είναι ένα αμυντικό δηλαδή κτηριακό συγκρότημα, τα οποία ενισχύονται κι  από την γεωγραφική της θέση. 
Αυτή η  αρχιτεκτονική  μοναδικότητα, λοιπόν, της μονής που την καθιστά σημαντική για τους απανταχού ορθόδοξους αλλά και το τεράστιο βάρος της ιστορίας των 8 αιώνων που έχει, κάνουν την αναστήλωση του μοναστικού αυτού συγκροτήματος , άμεση αναγκαιότητα. 

Γιατί όσο παραμένει έτσι και εκτίθεται στην κακοκαιρία  και στις βροχές, η κατάστασή της επιδεινώνεται και μπορεί, αν δεν γίνει άμεσα η αναστήλωση της, να καταστραφεί.

Η έκθεση "Σταθμός"

- Όποιος επισκέφτηκε αυτή την έκθεση που σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να ξαναδούμε διαδικτυακά , διαπίστωσε ,ότι δεν επρόκειτο μόνο με μία απλή έκθεση φωτογραφίας ,αλλά γίνεται μέρος μιας «ζωντανής ιστορίας». Ουσιαστικά με τις φωτογραφίες και τις λεζάντες τους, ο επισκέπτης είναι σαν να μεταφέρεται ο ίδιος στις Στροφάδες και να περιηγείται στη μονή. Μίλησέ μου λίγο γι΄ αυτή με την ευκαιρία του ψηφιακού τουρ που προσφάτως αναρτήθηκε στον ιστότοπο του Μουσείου Μπενάκη. 

- Το βιβλίο, όπως είπαμε, κυκλοφόρησε το 2018. Γρήγορα εξαντλήθηκε και ψάχναμε να βρούμε τρόπο για να γίνει και η επανέκδοση. Εν τέλει, η έκθεση έδωσε και το έναυσμα για να γίνει και η επανέκδοση του βιβλίου.
Ο Robert Mc Cabe είναι εκείνος που επέμενε να μην εκτεθούν μόνο οι φωτογραφίες αλλά να τοποθετηθούν και οι λεζάντες. Στις λεζάντες συνυπάρχουν τα λόγια των απλών ανθρώπων με τα λόγια των επιστημόνων και έτσι επιτεύχθηκε αυτό που είπες. Να νιώθουν όσοι την είδαν ότι μεταφέρθηκαν σε ένα μνημείο που δεν είναι πια προσβάσιμο.

Φώτο: Ειρήνη Πιτσόλη από την περιήγηση στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Πρέπει να σου πω ότι στην έκθεση παρουσιάσαμε την περιβαντολλογική σκοπιά , η οποία είναι πολύ σημαντική, την αρχιτεκτονική,  και πρέπει να πούμε εδώ για τον Σταύρο Μαμαλούκο και την ομάδα του. Ο Σταύρος Μαμαλούχκος είναι ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, αρχιτέκτονας , ο οποίος έχει κάνει τη μελέτη αναστήλωσης, η οποία σημειωτέον είναι εγκεκριμένη από το ΚΑΣ και επικαιροποιημένη μετά τον τελευταίο σεισμό του 2018 .

Ο κύριος Μαμαλούκος λοιπόν  ήταν η αρχιτεκτονική ψυχή της έκθεσης, η Χριστίνα Μερκούρη , πρώην έφορος Ζακύνθου και νυν έφορος ανατολικής Αττικής , υπήρξε η ιστορική ψυχή της έκθεσης, ο Αριστοτέλης Μαρτίνης από το πανεπιστήμιο Ιονίου , στο τμήμα περιβάλλοντος, είναι η περιβαντολογική ψυχή της έκθεσης, η Μαρία Βασιλάκη καθηγήτρια βυζαντινής  τέχνης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, είναι η ιστορική  - εικαστική ψυχή της έκθεσης, ο Σωτήρης Κοκκάλας από το πανεπιστήμιο Πατρών είναι η σεισμολογική ψυχή της έκθεσης, και ο Τάκης ο Καρκάνας από την ελληνογερμανική σχολή κλασσικών σπουδών, είναι η γεω- αρχαιολογική ψυχή της έκθεσης και η Ιωάννα Παπούλια από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών είναι η σεισμογραφική ψυχή της έκθεσης. 

Φώτο: Ειρήνη Πιτσόλη από την περιήγηση στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Να μην παραλείψω να πω και για τον συγγραφέα και προσωπικό φίλο του MacCabe, Ροντ Χάικελ, ο οποίος έχει κάνει μια δραματική περιγραφή για το πώς είναι η θάλασσα, όταν το πλοίο πλησιάζει τις Στροφάδες και ο καιρός είναι κακός , που λέει ότι τα νερά μοιάζουν με ένα τεράστιο στροβιλιζόμενο πλυντήριο.

Φώτο: Ειρήνη Πιτσόλη από την περιήγηση στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Επίσης πρέπει να μιλήσω για φορείς που συνεργάστηκαν όπως η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. Είχαμε δάνεια από το Βρετανικό μουσείο, τη Βασιλική βιβλιοθήκη της Δανίας, και βέβαια να πούμε για την ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου και για τον νυν Μητροπολίτη Δωδώνης, κ.κ. Χρυσόστομο, δίχως την βοήθεια των οποίων δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε την έκθεση και στους οποίους οφείλουμε, μεταξύ άλλων, όλα αυτά τα κειμήλια που είδαν όσοι επισκέφτηκαν την έκθεση: Τις εικόνες, τη μακέτα της μονής, χρονολογημένη από το 1910 και τα χειρόγραφα που χρονολογούνται από τον 12 αι. 

Αρκεί να πω ότι τον Ιούλιο μόνο την έκθεση την επισκέφτηκαν 5000 άτομα, σε συνθήκες πολύ δύσκολες λόγω της πανδημίας. Επίσης πρέπει να σου πω ότι η έκθεση δημιουργήθηκε μέσα στην καραντίνα . Αυτό έγινε χάρη στο πείσμα της Ελένης Αθανασίου που ήταν η επιμελήτρια της έκθεσης, και του Αλέξη Βερούκα που ανέλαβε το αρχιτεκτονικό στήσιμο της έκθεσης και σε κάποιες κινήσεις ματ που έκαναν η κυρία Γερουλάνου και ο Γιώργης Μαγγίνης εκ μέρους του Μουσείου. Επιπλέον, το ψηφιακό τουρ της έκθεσης που χρησιμοποιεί την τεχνολογία Matterport έγινε πραγματικότητα χάρη στην συνεργασία με τον Δημήτρη Πολυμενόπουλο κι απ’ ότι νομίζω προσφέρει μια πολύ αντιπροσωπευτική κι ολοκληρωμένη εικόνα της έκθεσης. 

Όσοι επιθυμούν να δουν το ψηφιακό τουρ της έκθεσης μπορούν να κάνουν «κλικ» ΕΔΩ

Ειρήνη Πιτσόλη - Κατερίνα Λυμπεροπούλου κατά τη διάρκεια της συνέντευξης

- Πόσο δύσκολο ήταν για σένα, μια ενεργή δημοσιογράφο να κάνεις όλη αυτή την έρευνα ώστε να βγει αυτό το βιβλίο (Ο τελευταίος Μοναχός των Στροφάδων) και στη συνέχεια να παρουσιαστεί αυτή η έκθεση.

- Κοίταξε, θυσιάζεις από τον προσωπικό σου χρόνο, όταν θέλεις να είσαι ενεργός σε όλα τα επίπεδα. Αλλά αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή. Και, πίστεψέ με, αυτή την θυσία την εισπράττεις με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και σε πολλά διαφορετικά επίπεδα συν τω χρόνω.