Κατακράτηση υγρών και διατροφή: Όσα πρέπει να γνωρίζετε - Τι πρέπει να τρώω και τι όχι - Ποιοι είναι τα αίτια εμφάνισης;

To ανθρώπινο σώμα κατά την ενηλικίωση αποτελείται από περίπου 55%-65% νερό (γυναίκες και άντρες αντίστοιχα). Υδάτινο στοιχείο βρίσκεται στους μύες, στα όργανα ακόμα και στα οστά. Είναι εμφανές πως είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωσή μας όμως μερικές φορές το σώμα κρατάει πολύ περισσότερα υγρά από αυτά που χρειάζεται.

Η κατακράτηση υγρών είναι ένα φαινόμενο το οποίο όλοι θα βιώσουμε έστω μία φορά στη ζωή μας. Δεν είναι ευχάριστη η αίσθηση και γι’ αυτόν τον λόγο όταν επισκεφθείς κάποιο διαιτολογικό γραφείο είναι από τις πιο βασικές σου ερωτήσεις. Πάμε λοιπόν να λύσουμε όλες σου τις απορίες γύρω από την κατακράτηση, γράφει η  Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Νόπη Μιχαηλίδου στο fmh.gr.

Τι είναι η κατακράτηση υγρών;

Οι υπερβολικές ποσότητες ύδατος συσσωρευμένες στο σώμα μας και μάλιστα πολλές φορές σημειακά, ονομάζεται κατακράτηση υγρών ή αλλιώς οίδημα. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται στο κυκλοφορικό σύστημα ή στους ιστούς μας.

Ποιοι είναι τα αίτια εμφάνισης;

Πολλοί είναι οι λόγοι εμφάνισης της κατακτάτησης υγρών και οι περισσότεροι από αυτούς ευτυχώς δεν είναι σοβαροί. Βασική αιτία εμφάνισης είναι όταν δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά ο μηχανισμός διατήρησης υδάτινης ισορροπίας στο σώμα μας και συμβαίνει στις εξής περιπτώσεις:

Στις γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη ή πριν από την έμμηνο ρύση.

• Άτομα που βρίσκονται σε ακινησία για πολύ καιρό όπως κλινήρεις ή άτομα που ταξιδεύουν πολλές ώρες με αεροπλάνο
• Ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας, άτομα με ορμονικές διακυμάνσεις (προβλήματα θυρεοειδούς, σύνδρομο cushing)
• Έντονη αφυδάτωση
• Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νατρίου (άλατος)
• Υψηλή κατανάλωση αλκοολούχων ποτών
• Ακραίες θερμοκρασίες περιβάλλοντος και παραμονή σε μεγάλο υψόμετρο (πάνω από 3.000μ.)
• Μετατραυματικό οίδημα
• Προβλήματα με το ουροποιητικό σύστημα
• Κακή λειτουργία της λεμφικής κυκλοφορίας
• Μόλυνση ή αλλεργική αντίδραση
• Χορήγηση φαρμάκων: σε χημειοθεραπεία, μη συνταγογραφούμενων (OTC, πχ ιβουμποφρένη) που συμβάλλουν στην καταπράυνση του πόνου, φάρμακα για την πίεση, πιογλιταζόνη, γκαμπαπεντίνη, κορτικοειδή, αντιδιαβητικά, ανταγωνιστές ασβεστίου και αντικαταθλιπτικά.

Ποια τα συμπτώματα οιδήματος;

Συνήθως τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με την πληγείσα περιοχή αλλά το πιο σύνηθες σύμπτωμα είναι οι διακυμάνσεις βάρους που είναι ανάλογο της σοβαρότητας της κατάστασης. Ποιο συχνά σημεία εμφάνισης είναι χαμηλά στα πόδια (αστράγαλοι, γάμπες), στα χέρια (κυρίως δάχτυλα), στην κοιλιά, στο στήθος και πιο σπάνια στον εγκέφαλο και στα πνευμόνια. Στα άκρα συνήθως τα συμπτώματα είναι:

• Διόγκωση του σημείου\
• Αλλαγές στο χρώμα του δέρματος
• Δέρμα πιο γυαλιστερό από ότι είναι συνήθως
• Εντύπωμα του δακτύλου στο σημείο που θα ασκηθεί πίεση
• Πόνος και ευαισθησία
• Δυσκαμψία αρθρώσεων

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με οιδήματα στον εγκέφαλο είναι εμετός, πονοκέφαλος, θολή όραση και δυσκολία διατήρησης ισορροπίας (Υδροκεφαλία) ενώ αν υπάρχει κατακράτηση στους πνεύμονες παρουσιάζεται δυσκολία στην αναπνοή, βήχας και πόνος στο στήθος (πνευμονικό οίδημα).

Τι πρέπει να τρώω και τι να αποφεύγω για να μην έχω κατακράτηση υγρών;

Προσπάθησε να μειώσεις την κατανάλωση του νατρίου στα 2,3gr την ημέρα (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού). Βέβαια οι πηγές από τις οποίες προσλαμβάνουμε παραπάνω αλάτι συνήθως είναι τα συσκευασμένα τρόφιμα (μπισκότα, σνακς, κονσέρβες κλπ). Για να αποφύγεις την υπέρμετρη κατανάλωση θα ήταν ωφέλιμο να τρως με μέτρο οτιδήποτε συσκευασμένο και κονσερβοποιημένο τρόφιμο ή τουλάχιστον να διαβάζεις την διατροφική τους ετικέτα.

Τα σημεία που πρέπει να προσέξεις στην ετικέτα είναι το baking powder, γλουταμινικό μονονάτριο, μαγειρική σόδα, και βενζοϊκό νάτριο ενώ παράλληλα να προτιμάς τροφές με λιγότερο από 5% νάτριο ανά μερίδα.

• Αύξησε το Μαγνήσιο (κυρίως στην εμμηνόπαυση): ξηροί καρποί, προϊόντα ολικής άλεσης, πράσινα φυλλώδη λαχανικά και μαύρη σοκολάτα.
• Αύξησε την πρόσληψη Β6 (κυρίως αν έχεις προεμμηνορροϊκό σύνδρομο): μπανάνες, πατάτες, καρύδια
• Αύξησε τις τροφές πλούσιες σε κάλιο διότι είναι στοιχείο που δρα με δύο τρόπους, απομακρύνει το νάτριο από τον οργανισμό και αυξάνει τη συχνότητα ούρησης. Πηγές: μπανάνες, αβοκάντο, ντομάτες, σπανάκι
• Πρόσθεσε πρωτεϊνικές πηγές: η αλβουμίνη που είναι πρωτεΐνη ζωικής προέλευσης (αβγό, γάλα, κρέας κλπ.) διατηρεί τα υγρά εντός του κυκλοφορικού συστήματος και τα εμποδίζει από τυχόν διαρροές που θα προκαλούσαν πρηξίματα
• Βάλε στη ζωή σου ρόφημα πικραλίδας, ένα βότανο που από τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούνταν ως φυσικό διουρητικό. Προσοχή να δοθεί σε περίπτωση που πάσχετε από νεφρική ανεπάρκεια καθώς πρώτα θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας
• Απόφυγε επεξεργασμένους υδατάνθρακες (λευκό ρύζι, λευκό αλεύρι κλπ): οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες κάνουν μεγάλες αυξήσεις του σακχάρου στο αίμα και συνεπώς προκαλούν μεγάλη αύξηση της ινσουλίνης. Όταν η ινσουλίνη παραμένει σε υψηλά επίπεδα για αρκετή ώρα προκαλεί επαναρρόφηση του νατρίου από τους νεφρούς και αυτό με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει πρηξίματα.
• Όταν καταναλώνεις μεγαλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών προσπάθησε να πίνεις παράλληλα πολύ νερό. Το αλκοόλ είναι διουρητικό και μας αφυδατώνει. Τα ζωτικά μας όργανα στην προσπάθειά τους να συνεχίσουν  την ορθή τους λειτουργία συγκρατούν όσο περισσότερο νερό μπορούν με αποτέλεσμα να έχουμε πρηξίματα.
• Αύξησε το νερό που καταναλώνεις κυρίως αν κάνεις κάποιου είδους άσκηση και υπάρχει μεγάλη εφίδρωση ή σε περίοδο με υψηλές θερμοκρασίες.

Πώς μπορώ να ανακουφιστώ από τις δυσάρεστες παρενέργειες των κατακρατήσεων με απλούς τρόπους;

Κάποιες περιπτώσεις κατακρατήσεων χρειάζονται ιατρική παρακολούθηση και συνεπώς χορήγηση φαρμάκων ενώ κάποιες περιπτώσεις με πιο ήπια συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με δική μας φροντίδα. Αν το οίδημα βρίσκεται χαμηλά στα πόδια θα βοηθούσε  αν:

• Καθήσετε και σηκώσετε τα πόδια πιο ψηλά από το ύψος της καρδιάς
• Κοιμηθείτε έχοντας τοποθετήσει τα κάτω ακρα σε μαξιλάρι
• Κάνετε μασάζ στα πρησμένα σημεία

Επιπλέον καλό θα ήταν να φοράτε ρούχα που δεν είναι σφιχτά και δεν θα εμποδίζουν την καλή κυκλοφορία, με τον ίδιο τρόπο θα συνέβαλε και η χρηση ειδικών υποστηρικτικών καλτσών.

Μπορεί η επιμένουσα κατακράτηση υγρών να προέρχεται από σοβαρή επιπλοκή της υγείας μας;

Δυστυχώς μερικές φορές η υπέρμετρη κατακράτηση είναι καμπανάκι για την υγεία μας και μας δείχνει ότι κάποια λειτουργία έχει απορρυθμιστεί, συνήθως στις εξής καταστάσεις:

• Νεφρική ανεπάρκεια
• Υποθρεψία (υποαλβουμιναιμία)
• Φλεβική θρόμβωση (καρδιαγγειακά προβλήματα)
• Πνευμονικό οίδημα ή συσσώρευση υγρού στον πνεύμονα
• Ινομυώματα μήτρας
• Υδροκεφαλία (συσσώρευση υγρού στον εγκέφαλο)

Σε περίπτωση που δεν επανέλθει άμεσα το σώμα σας στην αρχική υδάτινη κατάσταση καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας ο οποίος ανάλογα με το τι έχει να αντιμετωπίσει θα σας χορηγήσει διουρητικά, ειδικά συμπληρώματα διατροφής ή χάπια για ορμονική ρύθμιση (οιστρογόνα, προγεστερόνη)

Τι να κάνω στην καθημερινή μου ζωή ώστε να αποφύγω την εμφάνιση οιδήματος;

Αν έχετε καθιστική εργασία θα ηταν ωφέλιμο να σηκώνεστε ανά τακτά διαστήματα αλλά ακόμη και αν συμβαίνει το αντίθετο και είστε πολλές ώρες σε όρθια στάση καλό είναι να υπάρχουν μικρά διαστήματα ανάπαυσης

• Προσθέστε έστω μικρής διάρκειας άσκηση
• Διατηρείστε το σωματικό σας βάρος σε φυσιολογικά επίπεδα
• Απόφύγετε τα πολύ κρύα ή πολύ ζεστά ντουζ και τη σάουνα

Συμπέρασμα

Όποιο διατροφικό εμπόδιο και να συναντάς πάντα να θυμάσαι πως δεν υπάρχουν ούτε μαγικά τρόφιμα ούτε μαγικά ροφήματα. Ακολουθώντας μεσογειακού τύπου διατροφή και βάζοντας στη ζωή σου οποιοδήποτε είδος σωματικής άσκησης θα μπορέσεις να πετύχεις κάθε σου στόχο. Κάθε σου βήμα είτε μικρό είτε μεγάλο δεν παύει να είναι βήμα που σε φέρνει πιο κοντά στον στόχο σου.