O Γιώργος Κουβαράς γράφει: Πως ο σταυρός και η λίστα κρίνουν τον σχηματισμό κυβέρνησης

Το 1989, που είχαμε ξανά απλή αναλογική, κάναμε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις με το ίδιο σύστημα, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολο τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. Τώρα τα πράγματα είναι αλλιώς και είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι εκλογές θα είναι διπλές: Οι πρώτες με απλή αναλογική και σταυρό προτίμησης και οι δεύτερες με μπόνους για το πρώτο κόμμα και λίστα εκλογής βουλευτών .

Οι επικείμενες εκλογές έχουν κάποια στοιχεία που τις καθιστούν μοναδικές στην ιστορία της Μεταπολίτευσης. Ενώ δεν είναι οι πρώτες που γίνονται με απλή αναλογική, είναι οι μοναδικές στις οποίες ξέρουμε ότι ψηφίζουμε… για να ξαναψηφίσουμε! Γιατί; Πολύ απλά, διότι η απλή αναλογική ισχύει μόνο για την πρώτη εκλογική αναμέτρηση, της 21ης Μαΐου. Οι επόμενες εκλογές θα γίνουν με άλλο εκλογικό σύστημα, το οποίο δίνει μπόνους στο πρώτο κόμμα.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Οτι το πρώτο κόμμα μπορεί –και δύσκολα θα αποφύγει τον πειρασμό– να «κάψει» τις εκλογές της απλής αναλογικής και να διεκδικήσει αμέσως, με νέα εκλογική αναμέτρηση, το μπόνους των εδρών της ενισχυμένης αναλογικής. Με άλλα λόγια, η απλή αναλογική δεν λειτουργεί ως «πεπρωμένο» για τη διακυβέρνηση του τόπου, γιατί δεν… επαναλαμβάνεται. Ισχύει άπαξ!

Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί στη Μεταπολίτευση. Το 1989, που είχαμε ξανά απλή αναλογική, κάναμε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις με το ίδιο σύστημα, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολο τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. Τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Γι’ αυτό, άλλωστε, έχει σχεδόν προεξοφληθεί ότι οι εκλογές θα είναι διπλές: Οι πρώτες με απλή αναλογική και σταυρό προτίμησης στις 21 Μαΐου και οι δεύτερες με μπόνους για το πρώτο κόμμα και λίστα για την εκλογή των βουλευτών στις 2 Ιουλίου.

Η διπλή εκλογική αναμέτρηση, πρώτα με σταυρό προτίμησης και μετά με λίστα, επιδρά καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο θα κινηθούν οι υποψήφιοι βουλευτές, επηρεάζοντας και τις αποφάσεις των κομμάτων τους για το σχηματισμό κυβέρνησης.

Στη ΝΔ, που όλα δείχνουν ότι θα είναι πρώτο κόμμα, οι πιο…ορκισμένοι διεκδικητές του στόχου της αυτοδυναμίας δεν είναι αυτοί που θα εκλεγούν στις πρώτες θέσεις στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες. Αυτοί θα είναι ούτως ή άλλως βουλευτές, αφού θα εκλεγούν με την απλή αναλογική και θα διατηρήσουν τις πρώτες θέσεις στη λίστα των επόμενων εκλογών. Οι επιλαχόντες, όμως, θα περιμένουν τις δεύτερες εκλογές, χωρίς τις οποίες μένουν εκτός Βουλής.

Αυτός είναι κι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους δεν θα δεχθούν σενάριο συγκυβέρνησης με κορμό τη ΝΔ από τις πρώτες εκλογές, ακόμη κι αν αυτό προκύπτει αριθμητικά. Οι επιλαχόντες της ΝΔ θα είναι οι πιο θερμοί υποστηρικτές του Μητσοτάκη στην απόφασή του να πάει σε δεύτερες εκλογές και να μην εξαντλήσει κάθε πιθανότητα συγκυβέρνησης με απλή αναλογική.

Περίπου το ίδιο θα συμβεί και στον ΣΥΡΙΖΑ στην υποθετική περίπτωση που έρθει πρώτο κόμμα. Οι σημερινοί υπερασπιστές της απλής αναλογικής εύκολα θα αλλάξουν γνώμη και θα θεωρήσουν ότι μπορούν να εφαρμόσουν την ιδέα της «προοδευτικής διακυβέρνησης» διεκδικώντας την εκλογή τους με το μπόνους του νέου εκλογικού νόμου. Ξαφνικά δεν θα τους αρέσει ο Βαρουφάκης, δεν θα εμπιστεύονται τον Ανδρουλάκη και πάει λέγοντας…

Το ακριβώς αντίθετο θα ισχύσει για τα μικρότερα κόμματα. Κυρίως το ΠΑΣΟΚ, εφόσον είναι τρίτο κόμμα, θα έχει κάθε λόγο να εξαντλήσει όλες τις πιθανότητες σχηματισμού κυβέρνησης στις πρώτες εκλογές. Θα αποτελεί αίτημα των βουλευτών του και –εάν το αποτέλεσμα των εκλογών δίνει αριθμητικά τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης από το πρώτο και το τρίτο κόμμα– τα… «ούτε Μητσοτάκης ούτε Τσίπρας» θα πρέπει να ξεχαστούν, μπροστά στην πίεση που θα ασκήσουν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ για να μη χάσουν τις έδρες τους σε δεύτερες εκλογές, που θα γίνουν με ενισχυμένη αναλογική.

Η πίεση που θα ασκηθεί από τους βουλευτές στον Νίκο Ανδρουλάκη θα είναι μεγάλη και μαζί της και οι ευθύνες που θα του καταλογιστούν αν χρεωθεί εκείνος την άμεση προσφυγή σε δεύτερη εκλογική αναμέτρηση.