Μια γρήγορη ανάλυση: Η πτώση του Άσαντ – Ήττα για το Ιράν, ντροπιαστική για τη Ρωσία, νίκη για τον Ερντογάν & το Ισραήλ - διαβάστε το άρθρο

Αποτέλεσμα τεκτονικής αλλαγής με βαθύ αντίκτυπο στη Μέση Ανατολή και στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων αποτελεί η ανατροπή του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ.

Ο εμφύλιος στη Συρία διήρκεσε περισσότερα από 13 χρόνια, προκαλώντας θάνατο και καταστροφή, επειδή οι εξωτερικές δυνάμεις μετέτρεψαν τη Συρία σε πεδίο μάχης για τις δικές τους φιλοδοξίες, αναφέρει σε ανάλυσή της η Wall Street Journal.

Όταν τελικά η κυβέρνηση του Άσαντ έπεσε το πρωί της Κυριακής , μετά από μια αστραπιαία προέλαση των ανταρτών που αιφνιδίασε τους φίλους και τους εχθρούς του, ανατράπηκε από τους ίδιους τους Σύρους, καθώς οι κύριοι υποστηρικτές ήταν αποδυναμωμένοι από την εμπλοκή τους σε άλλες συγκρούσεις.

Πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο εύρυθμη θα είναι η μετάβαση σε μια νέα διοίκηση υπό την ηγεσία των ανταρτών και σε ποιο βαθμό οι αντίπαλες συριακές φατρίες -συμπεριλαμβανομένων των Κούρδων και των Αλαουιτών μειονοτήτων- θα μπορέσουν να αποφύγουν μία περαιτέρω σύγκρουση.

Οι νικητές και οι ηττημένοι έχουν ήδη αναδειχθεί, αν και αυτά τα κέρδη και οι απώλειες θα μπορούσαν να αποδειχθούν απατηλά σε μια χώρα τόσο τραυματισμένη και τόσο βαθιά βουτηγμένη στη βία, όπως η Συρία, σημειώνει η WSJ.

«Βλέπουμε μια τεράστια αλλαγή στην περιοχή. Η Τουρκία έχει γίνει ισχυρότερη, η Ρωσία έχει γίνει πιο αδύναμη, το Ιράν έχει χάσει επίσης τις δυνάμεις του», δήλωσε ο Μπαντρ Τζέιμους, πολιτικός της αντιπολίτευσης κατά του Άσαντ. «Αλλά είναι οι Σύροι που θα παίξουν μεγάλο ρόλο τώρα, όχι όπως πριν. Όλοι θα πρέπει να ακούσουν τη φωνή μας και τις αποφάσεις μας».

Το Ιράν, του οποίου η πρεσβεία στη Δαμασκό λεηλατήθηκε αμέσως μετά την κατάληψη των ανταρτών, έχει χάσει τον κύριο σύμμαχό του στον «άξονα της αντίστασης» και τη ζωτικής σημασίας χερσαία σύνδεση με την πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Η Ρωσία, η οποία από καιρό καυχιόταν ότι, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν ή το Βιετνάμ, δεν εγκαταλείπει ποτέ τους υποτελείς της, έχει επίσης υποστεί ένα ταπεινωτικό πλήγμα, ενώ καλείται να αποφασίσει για το μέλλον των κρίσιμων ναυτικών και αεροπορικών βάσεων της στη Μεσόγειο.

Διαβάστε ακόμα: Γιατί έχασε ο Άσαντ την εξουσία; Η Ρωσία ασχολείται με την Ουκρανία, το Ιράν αποδυναμώνεται από το Ισραήλ - Έτσι οι αντάρτες άνοιξαν πιο εύκολα την πόρτα 

Οι επιδιώξεις της Τουρκίας

Η Τουρκία, προς το παρόν, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Με την αποχώρηση του Άσαντ, η Άγκυρα θα ασκήσει σαφώς πολύ μεγαλύτερη εξουσία στον νότιο γείτονά της και σε ολόκληρο το Λεβάντε (συνώνυμο για τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου), ευνοώντας τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η Τουρκία υποστηρίζει ανοιχτά την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η οποία έχει επικεντρώσει τις δράσεις της κυρίως στις μάχες με τους Κούρδους της Συρίας τις τελευταίες εβδομάδες, με τις συγκρούσεις να συνεχίζονται την Κυριακή. Η Τουρκία έχει επίσης παράσχει σιωπηρή υποστήριξη στην πιο ισχυρή ομάδα των Σύρων ανταρτών, τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS).

Η HTS, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ λόγω των προηγούμενων δεσμών της με την Αλ Κάιντα,  ηγήθηκε της επίθεσης των ανταρτών που κατέλαβε τις πόλεις Χαλέπι, Χάμα και Χομς πριν από την πτώση της Δαμασκού την Κυριακή. Η  συριακή πρωτεύουσα καταλήφθηκε κυρίως από αντάρτες από τη νότια Συρία, πολλοί από τους οποίους ήταν αντάρτες που κάποτε υποστηρίζονταν από τη Σαουδική Αραβία, η οποία αργότερα συμφιλιώθηκε με το καθεστώς ως μέρος μιας ειρηνευτικής  διαδικασίας υπό την επίβλεψη της Ρωσίας.

«Η Τουρκία έχει την κύρια ευθύνη να διασφαλίσει αν από την αλλαγή θα προκύψει μεγαλύτερη σταθερότητα και επιστροφές προσφύγων και μια νέα Συρία, παρά ένας νέος εμφύλιος πόλεμος και μια επαναχάραξη των γραμμών στον χάρτη μεταξύ Αράβων, Κούρδων και άλλων φατριών. », δήλωσε ο Τσαρλς Λίστερ, διευθυντής του προγράμματος για τη Συρία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. «Η Τουρκία έχει τα μέσα».

Οι αξιωματούχοι στην Άγκυρα, όπως σχεδόν σε όλες τις άλλες πρωτεύουσες, εξέφρασαν την έκπληξή τους από την απροσδόκητη έκταση της επιτυχίας των Σύρων ανταρτών. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν δήλωσε στη Ντόχα την Κυριακή ότι η διατήρηση της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας είναι ο βασικός στόχος της Άγκυρας, όπως και η μάχη κατά των «τρομοκρατών» στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους περιοχές της Συρίας.

«Από την σκοπιά της Τουρκίας, το νέο στοιχείο κινδύνου είναι η κατάρρευση του συριακού κράτους», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Edam στην Κωνσταντινούπολη. «Ο κατακερματισμός της πολιτικής ενότητας της Συρίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην εμφάνιση ενός πρώιμου κράτους της κουρδικής οντότητας, με την πιθανή υποστήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ».

Σε αντίθεση με την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η HTS έχει αποφύγει σε μεγάλο βαθμό να πολεμήσει τους Κούρδους τις τελευταίες εβδομάδες. Η ομάδα επέτρεψε στις κουρδικές πολιτοφυλακές να απομακρυνθούν με ασφάλεια από περιοχές του Χαλεπίου και μίλησε για την ανάγκη προστασίας της εθνοτικής και θρησκευτικής πολυμορφίας της Συρίας.

Διαβάστε ακόμα: Ο Άσαντ έφυγε, ο αλ-Τζολάνι στο τιμόνι της Συρίας - Ποιος είναι ο νέος αρχηγός & πρώην φίλος της Αλ Κάιντα (βίντεο)

Ο φόβος νέων αναταραχών

Οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ - που κάποτε χρηματοδότησε τους Σύρους αντάρτες,  εργάζονται επίσης για να διασφαλίσουν ότι η πτώση του Άσαντ δεν θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα αναταραχών εναντίον των ηγεμόνων της περιοχής και μια αναζωπύρωση εξτρεμιστικών κινημάτων όπως το Ισλαμικό Κράτος, που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη του 2011.

«Υπάρχουν πολλά τραύματα στην περιοχή. Τα καλά νέα μετατρέπονται σε κακά νέα πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Μαχέντ αλ-Ανσάρι, ανώτερος σύμβουλος του πρωθυπουργού του Κατάρ. «Δεν θέλουμε αυτό που συνέβη σε άλλα έθνη μετά την Αραβική Άνοιξη να συμβεί στη Συρία. Θα θέλαμε να δούμε μια μετάβαση υπέρ των ανθρώπων στη Συρία».

Ο ρόλος του Ισραήλ

Το Ισραήλ, το οποίο μετέφερε στρατεύματα στη Συρία κατά μήκος των Υψωμάτων του Γκολάν αυτό το Σαββατοκύριακο, σημείωσε ένα στρατηγικό επίτευγμα με τη διάσπαση του άξονα αντίστασης, υπό την ηγεσία του Ιράν, που αποτελεί τον πιο επικίνδυνο εχθρό του. Ήταν η προηγούμενη επιτυχία του Ισραήλ με την καταστροφή της πολιτοφυλακής της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία παρείχε στον Άσαντ τις χερσαίες δυνάμεις της, που επέτρεψε στους Σύρους αντάρτες να νικήσουν τον στρατό του καθεστώτος.

Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, ωστόσο, ανησυχούν επίσης για την άνοδο ενός σουνιτικού ισλαμικού κράτους που υποστηρίζεται από την Τουρκία στα σύνορά του, ένα κράτος που μπορεί να προσπαθήσει να ανακτήσει τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία το Ισραήλ κατέλαβε το 1967, και που θα μπορούσε να συμμαχήσει με τη Χαμάς, την Παλαιστινιακή μαχητική ομάδα.

Ο ηγέτης του HTS, Αχμέντ αλ-Σάρα, κατάγεται από Σύρους που εγκατέλειψαν τα Υψίπεδα του Γκολάν μετά την ισραηλινή κατοχή του. Ο διοικητής των ανταρτών, ο οποίος επέστρεψε στη Δαμασκό, κάνοντας μια θριαμβευτική εμφάνιση στο αρχαίο τζαμί Ομαγιάντ της πρωτεύουσας την Κυριακή, είπε ότι ασπάστηκε για πρώτη φορά τον ισλαμισμό κατά τη διάρκεια της δεύτερης παλαιστινιακής ιντιφάντα που ξεκίνησε το 2000.

Το Ιράκ έχει παρόμοιες ανησυχίες, με τους αξιωματούχους εκεί να ανησυχούν ότι τα γεγονότα στη Συρία θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια νέα σουνιτική εξέγερση στο εσωτερικό. Ο Τζαουλάνι ξεκίνησε τη δράση του ως σουνίτης ισλαμιστής αντάρτης στο Ιράκ το 2003. Σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα προς τον ιρακινό πρωθυπουργό Μοχάμεντ αλ-Σουντάνι την περασμένη εβδομάδα, ο Τζαουλάνι προειδοποίησε τις σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ να μείνουν μακριά από τη Συρία και να μην να επιχειρήσει τη διάσωση του Άσαντ, συμβουλή που τελικά εισακούστηκε από τη Βαγδάτη.

Τι θα κάνουν οι ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούν στρατεύματα στον συριακό κουρδικό θύλακα σε μια έρημη περιοχή στα σύνορα με την Ιορδανία,  παρέμειναν στο περιθώριο καθώς κατέρρεε το καθεστώς του Άσαντ. Ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενέκρινε αυτή τη στάση, γράφοντας σε ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το Σάββατο ότι η Συρία «δεν είναι δικός μας αγώνας μας» και ότι οι ΗΠΑ «δεν πρέπει να έχουν καμία σχέση». Όσο για τη Ρωσία, πρόσθεσε σε άλλη ανάρτησή του μετά την πτώση του Άσαντ, δεν υπήρχε κανένας λόγος να βρίσκεται στη Συρία εξαρχής.

Η ήττα της Ρωσίας

Στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η πτώση της Δαμασκού αντιμετωπίστηκε ως γεωπολιτική καταστροφή, με τον υπερεθνικιστή ιδεολόγο Αλεξάντερ Ντούγκιν να την περιγράφει ως «τραγικό γεγονός». Η Ρωσία ανέπτυξε στρατεύματα στη Συρία το 2015, καταφέρνοντας να αποτρέψει την κατάρρευση του καθεστώτος εκείνη την εποχή.

«Αυτό που συνέβη είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την περιφερειακή επιρροή και το κύρος της Ρωσίας», δήλωσε ο Alexander Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center. «Η υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ, η παρέμβαση στον συριακό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό του Άσαντ με τους Ιρανούς, ανέδειξε της ικανότητες της Ρωσίας».

Οι βάσεις στις ακτές της Μεσογείου της Συρίας,  η ναυτική εγκατάσταση στο Τατρτούς, την οποία η Ρωσία μίσθωσε για 49 χρόνια το 2017 και το αεροδρόμιο στο Χαμενέιμ, είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητα της Ρωσίας να επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου συμμετέχει σε συγκρούσεις στη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι και τον Νίγηρα.

Ορισμένοι διπλωμάτες που συμμετείχαν στις συνομιλίες για τη Συρία μεταξύ Ρωσίας, Ιράν, Τουρκίας και των αραβικών κρατών που διεξήχθησαν στη Ντόχα του Κατάρ, το Σάββατο, ώρες πριν από την πτώση του Άσαντ, δήλωσαν ότι η Ρωσία πιθανότατα έλαβε δεσμεύσεις ότι θα μπορούσε να διατηρήσει αυτές τις βάσεις ως μέρος μιας μετάβασης της εξουσίας .

Δεν είναι σαφές, ωστόσο, σε ποιο βαθμό αυτές οι δεσμεύσεις θα τηρούνταν από τους Σύρους αντάρτες, ειδικά δεδομένου του ιστορικού της Ρωσίας να βομβαρδίζει συριακές πόλεις την τελευταία δεκαετία. Ένας παράγοντας είναι ότι η μελλοντική συριακή κυβέρνηση πιθανότατα θα ενδιαφερόταν για τουλάχιστον κάποια στρατιωτική συνεργασία με τη Μόσχα, επειδή το μεγαλύτερο μέρος των όπλων της, που κατασχέθηκε από τον Άσαντ, είναι ρωσικής ή σοβιετικής προέλευσης.

«Ο συριακός στρατός εκπαιδεύτηκε και ιδρύθηκε από τους Ρώσους και το λογισμικό διακυβέρνησης του στρατού είναι ρωσικό», δήλωσε ο Ammar Kahf, εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Omran, η οποία συνδέεται με τη συριακή αντιπολίτευση. «Η Συρία θα μπορούσε να γίνει ένα ουδέτερο κράτος που έχει καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και καλές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά ο συριακός στρατός θα παραμείνει κυρίως ρωσικός».

Προς το παρόν, οι Σύροι αντάρτες αντιμετωπίζουν τη Ρωσία διαφορετικά από το Ιράν. Μια δήλωση των ανταρτών μετά την πτώση του Χαλεπίου ανέφερε ότι ο συριακός λαός δεν έχει καμία διαμάχη με τη Ρωσία. Ενώ οι αντάρτες λεηλάτησαν με χαρά την πρεσβεία του Ιράν στη Δαμασκό, η ρωσική αποστολή γλίτωσε.

Αν και το Ιράν έχει δεχτεί ξεκάθαρα πλήγμα, δεν έχει χάσει απαραίτητα κάθε επιρροή στη Συρία. Οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, ένα σουνιτικό ισλαμιστικό κίνημα, λεηλάτησαν επίσης την ιρανική διπλωματική αποστολή στο Mazar-e-Sharif, με τους μαχητές να σκοτώνουν αρκετούς διπλωμάτες το 1998. Αλλά την επόμενη δεκαετία, η Τεχεράνη κατάφερε να δημιουργήσει μια καλή σχέση με τους Αφγανούς Ταλιμπάν, δεσμούς που στερεοποίησε μόλις οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία στην Καμπούλ το 2021.

«Αυτό που συνέβη στη Συρία είναι σίγουρα μια προσωρινή οπισθοδρόμηση για το Ιράν, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Ιράν είναι οπορτουνιστικό και συνηθίζει να λειτουργεί σε ασταθή περιβάλλοντα», δήλωσε η Ντίνα Εσφαντιάρι, ανώτερη σύμβουλος της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων. «Το Ιράν αντέχει στο μακρύ παιχνίδι».