Το παιδί μου έχει ψείρες! Και τώρα τι κάνουμε; Ο γιατρός μας δείχνει step by step πώς να απαλλαγεί όλη η οικογένεια από τον «εφιάλτη»

O Αλέξης Αλεξόπουλος MD, MRCPCH, Παιδίατρος - Παιδοδερματολόγος, εξειδικευμένος στην Παιδιατρική Δερματολογία στο Νοσοκομείο "Great Ormond St Hospital For Sick Children" του Λονδίνου, εξηγεί στο Υγείαonline.gr, τι είναι οι ψείρες, ή αλλιώς φθείρες του τριχωτού της κεφαλής, που εμφανίζονται συνήθως στα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας (5 ως 12 ετών).

Η φθειρίαση είναι ιδιαίτερα συχνή στα παιδιά προσχολικής ηλικίας (5-12 χρ), εμφανίζεται συχνότερα στα κορίτσια, προσβάλλει ευκολότερα τα άτομα της λευκής φυλής και διασπείρεται από άτομο σε άτομο είτε με την άμεση επαφή είτε με τη χρήση κοινών αντικειμένων (καπέλα, βούρτσες, κρεμάστρες, κλινοσκεπάσματα, προσκέφαλα, ακουστικά). Προκειμένου να κατανοήσουμε με απλό τρόπο πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τη φθειρίαση είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε κάποια παραπάνω στοιχεία για τον κύκλο ζωής αυτού του παρασίτου.

Κύκλος ζωής της φθείρας

Ο άνθρωπος προσβάλλεται από 2 είδη φθείρας. Την pediculus humanus (capitis/corporis) που προσκολλάται στο κεφάλι ή το σώμα και την phthirus pubis που προσκολλάται στο εφήβαιο (γεννητική περιοχή).

Οι θηλυκές φθείρες έχουν μέγεθος 2-3 mm και οι αρσενικές 1-2 mm. Τα θηλυκά γεννούν 6-10 αυγά (κόνιδες) ημερησίως. Τα αυγά έχουν λευκόφαιο χρώμα, μήκος 0.8 mm, βρίσκονται ισχυρά προσκολλημένα στην τρίχα, και ωριμάζουν με τη θερμοκρασία για αυτό βρίσκονται χαμηλά στην τρίχα και κοντά στο τριχωτό της κεφαλής (μικρότερης των 0.5 εκ) προκειμένου να εκκολαφθούν. Η επώαση διαρκεί περίπου 8 ημέρες και χρειάζονται ακόμα 8 ημέρες για να ωριμάσουν οι νύμφες. Οι φθείρες ζουν συνολικά για 30 ημέρες και κατά τη διάρκεια της ζωής τους  γεννούν συνολικά 150-300 αυγά. Είναι δυνατόν να παραμείνουν ζωντανές μακριά από τον άνθρωπο έως 3 ημέρες οι ώριμες φθείρες και έως 10 ημέρες οι κόνιδες.





















Κλινική εικόνα

Όταν οι φθείρες απομυζούν το αίμα ταυτόχρονα το σάλιο τους εισέρχεται μέσα στο δέρμα με αποτέλεσμα να δημιουργείται τοπική αντίδραση. Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι ο επίμονος και έντονος κνησμός ιδιαίτερα πίσω από τα αυτιά ή πάνω από τον αυχένα. Συχνά ανευρίσκονται μικροτραυματισμοί από το ξύσιμο σε αυτές τις περιοχές και σπανιότερα παρατηρείται επιμόλυνση, πυοδερματίτιδα, μεγέθυνση τοπικά των λεμφαδένων ακόμα και πυρετός. Η διαφορική διάγνωση της φθειρίασης του τριχωτού της κεφαλής θα πρέπει να γίνει από τη σμηγματορροική δερματίτιδα, την ψωρίαση του τριχωτού της κεφαλής, τη δερματοφυτία (μυκητίαση) και διάφορες μορφές τριχοδυστροφίας.

Η θεραπεία πρέπει να γίνεται όταν ανευρίσκεται ζωντανή φθείρα ή αν υπάρχουν κόνιδες σε απόσταση κοντά στο τριχωτό της κεφαλής (μικρότερης των 0.5 εκ). Αν βρεθούν μόνο κόνιδες και έχει προηγηθεί θεραπεία τότε συστήνεται η προσεκτική αφαίρεση με κτένα της κόνιδας και παρακολούθηση. Αν δεν έχει γίνει η θεραπεία τότε προτείνεται να γίνει και να συνεχισθεί η παρακολούθηση.

Θεραπεία

Η θεραπεία της φθειρίασης περιλαμβάνει τη χρήση τοπικών φθειροκτόνων, την απομάκρυνση της κόνιδας με ειδικές πυκνόδοντες κτένες και τη χρήση αγωγής από του στόματος σπανιότερα σε ιδιαίτερα ανθεκτικές περιπτώσεις φθειρίασης. Στην αγορά υπάρχουν διάφορες κατηγορίες φυσικών και χημικών φθειροκτόνων σκευασμάτων με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης.

Απομάκρυνση της κόνιδας

Η χρήση πυκνόδοντης κτένας  (0.3 mm) για την απομάκρυνση της κόνιδας είναι εξαιρετικής σημασίας για την ουσιαστική καταπολέμηση της φθειρίασης. Μέσα στο πρώτο 48ωρο από την εφαρμογή του φθειροκτόνου διαλύματος συστήνεται το προσεκτικό κτένισμα των μαλλιών από τη ρίζα προς το άκρο της τρίχας. Αυτό θα πρέπει να γίνεται σε εβδομαδιαία βάση τουλάχιστον για 4 εβδομάδες.  Αν βρεθούν ζωντανές φθείρες σε διάφορα μεγέθη τότε υπάρχει πιθανώς αντίσταση στο φθειροκτόνο που χρησιμοποιήθηκε, ενώ αν βρεθούν φθείρες ενός μεγέθους μόνο είναι πιθανή η επαναμόλυνση. Σε αυτές τις περιπτώσεις συστήνεται η επανάληψη της θεραπείας.

Κτένισμα σε βρεγμένο μαλλιά

Τέλος, η μηχανική απομάκρυνση της φθείρας και της κόνιδας, κατά τρόπο παρόμοιο με αυτό που γίνεται με την κτένα μετά τη χρήση του φθειροκτόνου σκευάσματος (wet combing), αποτελεί μια ακόμα εναλλακτική μέθοδο αντιμετώπισης της φθειρίασης για αυτούς που επιλέγουν να μην χρησιμοποιήσουν φθειροκτόνα σκευάσματα. Γίνεται σε βρεγμένα μαλλιά που έχει προηγηθεί η εφαρμογή ελαιόλαδου ή μαλακτικής κρέμας, διαρκεί 15-30 λεπτά ανάλογα με το μήκος των μαλλιών, επαναλαμβάνεται κάθε 4 ημέρες για 4 εβδομάδες και σε περίπτωση εύρεσης ζωντανής φθείρας η διαδικασία παρατείνεται για ακόμα 2 εβδομάδες. Η αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου κυμαίνεται από 40-60%.

Χρήσιμες συμβουλές

•      Οι ενήλικες και τα παιδιά που συγκατοικούν με το άτομο/δείκτη μόλυνσης θα πρέπει να εξετάζονται λεπτομερώς για την ύπαρξη/εκδήλωση φθειρίασης.

•      Σε περίπτωση που κάποιος ενήλικας ή παιδί έχει κοιμηθεί στο ίδιο κρεβάτι το τελευταίο 48ωρο με άλλο άτομο που έχει διαγνωσθεί για φθειρίαση θα πρέπει προληπτικά να λαμβάνει θεραπεία.

•      Τα ρούχα, οι πετσέτες, τα σεντόνια, οι κτένες, τα καπέλα του πάσχοντος ατόμου με φθειρίαση που έχουν χρησιμοποιηθεί το τελευταίο 48ωρο θα πρέπει να πλένονται σχολαστικά στους 600 C.

•      Αντικείμενα που δεν είναι δυνατόν να πλυθούν θα πρέπει να δένονται και να φυλάσσονται σε πλαστικές σακούλες για 2 εβδομάδες.

•      Τα πατώματα, τα έπιπλα και το εσωτερικό των αυτοκινήτων θα πρέπει να καθαρίζονται με ηλεκτρική σκούπα για την απομάκρυνση των τριχών με κόνιδες.

•      Τα πάσχοντα με φθείρες παιδιά δεν θα πρέπει να μοιράζονται κασκόλ, ρούχα, κτένες με άλλα άτομα.

•      Συστήνεται η ενημέρωση του σχολείου ή του παιδικού σταθμού για το δείκτη φθειρίασης.

•      Τέλος, το παιδί δύναται να επιστρέψει στο σχολείο του μετά την πρώτη τοπική αντιφθειρική αγωγή ή κατόπιν 2 προσεκτικών κτενισμάτων του τριχωτού της κεφαλής, ανά 4ήμερο, σε διάστημα 8 ημερών με δεδομένη τη συνεχή περαιτέρω παρακολούθηση από τους οικείους του για διάστημα ολίγων εβδομάδων (3-4).

Αλέξης Αλεξόπουλος MD, MRCPCH,
Παιδίατρος - Παιδοδερματολόγος
Εξειδικευμένος στην Παιδιατρική Δερματολογία στο
"Great Ormond St. Hospital For Sick Children" Λονδίνο
www.child-derma.gr