Μενέλαος Λουντέμης, ο μέγας Έλληνας λογοτέχνης, ο πιο πολυδιαβασμένος μετά το Νίκο Καζαντζάκη

Ο Μενέλαος Λουντέμης  πέθανε στις 22 Ιανουαρίου 1977 σε ηλικία 65 ετών.

Κατά κόσμον Δημήτριος (Τάκης) Βαλασιάδης, ήταν έλληνας λογοτέχνης που γεννήθηκε στο χωριό Αγία Κυριακή της Μικράς Ασίας το 1912. Πρόσφυγας από την Γιάλοβα στον Μεγάλο Ξεριζωμό, εγκαθίσταται με την οικογένεια του πρώτα στην Αίγινα, μετά στην Έδεσσα και τελικά στο χωριό Εξαπλάτανος της Πέλλας, στο οποίο έζησε από το 1923 μέχρι το 1932 που έφυγε για την Κοζάνη.

Η οικογένεια του ήταν εύπορη, αλλά χρεοκόπησε κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή και ο Λουντέμης αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά στην εφηβεία του ως λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, δάσκαλος σε χωριά της Αλμωπίας, ακόμη και ως επιστάτης στα υπό κατασκευή την εποχή εκείνη, έργα του Γαλλικού ποταμού. Στην Δ΄ τάξη του - εξατάξιου τότε - Γυμνασίου «απεσύρθη» για πολιτικούς λόγους και απεβλήθη απ' όλα τα Γυμνάσια της χώρας.

Το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο το εμπνεύστηκε από τον ποταμό Λουδία (Ludias) της μετέπειτα πατρίδας του.
Ήταν το μοναδικό αγόρι από τα πέντε παιδιά του Γρηγόρη Μπαλάσογλου (που με την εγκατάσταση του στην Ελλάδα έγινε Βαλασιάδης) και της Δόμνας Τσουφλίδη.

Σύμφωνα με το Βασίλη Βασιλικό, «θεωρείται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας έπειτα από τον Νίκο Καζαντζάκη»

Μέσα από μια οδύσσεια συνεχών μετακινήσεων, από την Έδεσσα σε ένα οικοτροφείο της Κοζάνης κι από εκεί στο Βόλο, ακολουθώντας κάποιο περιφερόμενο «μπουλούκι» της εποχής, φτάνει τελικά στην Αθήνα και συνδέεται στενά με τους Κώστα Βάρναλη, Άγγελο Σικελιανό και Μιλτιάδη Μαλακάση. Ο τελευταίος θα τον βοηθήσει να διοριστεί βιβλιοθηκάριος της «Αθηναϊκής Λέσχης» το 1938 και να ανασάνει κάπως οικονομικά. Την ίδια εποχή, η φιλία του με τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Νικόλαο Βέη, θα τον βοηθήσει να παρακολουθήσει ως ακροατής μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Θα ακολουθήσουν αρκετές συγγραφικές επιτυχίες και θα γίνει μέλος της Eταιρίας Eλλήνων Λογοτεχνών, με πρόεδρο τότε τον Nίκο Kαζαντζάκη.
Πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα σε πολύ νεαρή ηλικία, δημοσιεύοντας ποιητικές συλλογές στην «Αγροτική Ιδέα» της Έδεσσας το 1927 και το 1928, τις οποίες υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα (Τάκης Βαλασιάδης).

 Η Μυρτώ Λουντέμη μιλά για τον πατέρα της Μενέλαο

Γύρω στο 1930 δημοσιεύει ποιήματα και διηγήματα του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Η πρώτη φορά που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο του ήταν το 1934 στο διήγημα «Μια νύχτα με πολλά φώτα κάτω από μια πόλη με πολλά αστέρια».

Στην κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση στο πλευρό του ΕΑΜ και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Το 1958 δικάζεται εκ νέου για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» και απαγορεύεται η κυκλοφορία των βιβλίων του. Μετά τη δίκη εκπατρίζεται στο Βουκουρέστι και χάνει την ελληνική ιθαγένεια από τη δικτατορία του Παπαδόπουλου.Στη Ρουμανία συνεχίζει το συγγραφικό του έργο, ως και λίγο μετά τη μεταπολίτευση.

Κατά τον εμφύλιο συλλαμβάνεται για τα αριστερά του φρονήματα, δικάζεται για εσχάτη προδοσία και καταδικάζεται σε θάνατο - ποινή που δεν εκτελέστηκε ποτέ. Αντ' αυτού, εξορίζεται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη, μαζί με το Θεοδωράκη και τον Ρίτσο.

Την περίοδο της αυτοεξορίας ο Λουντέμης πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια, φτάνοντας μέχρι την Κίνα και το Βιετνάμ. Το οδοιπορικό του αυτό το αποτύπωσε το 1966 στο βιβλίο του «Μπατ-Τάι».

Μυρτώ Λουντέμη: «Μπαίνω στην εξορία 3 χρονών παιδί και βγήκα στα 6»

Τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας για τη συλλογή διηγημάτων του «Τα πλοία δεν άραξαν» το 1938 και με τη Χρυσή Δάφνη Πανευρώπης στο Παρίσι το 1951.

Δείτε το βίντεο για την αποκατάσταση της οικίας του Μενέλαου Λουντέμη

 Προς τιμήν του, στο Βουκουρέστι δόθηκε το όνομα του σε δημόσιο κτίριο (Λουντέμειο Μέγαρο).

Μυρτώ Λουντέμη: «Ήμουν 18 χρονών όταν είδα τον πατέρα μου μετά από 10 χρόνια εξορίας»

Ο Λουντέμης έχει την τάση να στρέφεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο - αφηγητή, που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και μας δίνει την προσωπική οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου.

Μενέλαος Λουντέμης: οι πρώτες του δήλωσεις κατά την επιστροφή του στην πατρίδα

Το 1976 ο Μενέλαος Λουντέμης, επανακτά την ελληνική του ιθαγένεια και επιστρέφει στην Ελλάδα.

Στις 22 Ιανουαρίου του 1977, ο Μενέλαος Λουντέμης πεθαίνει από καρδιακή προσβολή και η σορός του εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα.

Η κηδεία του μεγάλου λογοτέχνη

Βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, κυρίως στις ανατολικές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία κ.α. Επίσης κάποια απ' αυτά μεταφράστηκαν στα κινεζικά και στα βιετναμέζικα.

Στην Ευρώπη δημοσιεύθηκαν αρκετά αποσπάσματα από το έργο του, κυρίως σε καλλιτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Tο μυθιστόρημα του «Ένα παιδί μετράει τ' άστρα» έχει μεταφραστεί και στα γερμανικά. Κάποια ποιήματα του μελοποιήθηκαν, με γνωστότερα το «Ερωτικό κάλεσμα» από τους αδερφούς Κατσιμίχα και το «Οι κερασιές θ’ ανθίσουνε και φέτος» που ερμηνεύει ο Αντώνης Καλογιάννης σε μουσική του Σπύρου Σαμοΐλη.

ΚΘΒΕ 2011: Ένα παιδί μετράει τ' άστρα

Το έργο του Μενέλαου Λουντέμη, υποστηρίζει το δικαίωμα των παιδιών για ίση ευκαιρία στην εκπαίδευση και αγγίζει την καρδιά μικρών και μεγάλων, καθώς αφορά κάθε άνθρωπο που, και σήμερα και σε όλες τις εποχές, παρά τις αντιξοότητες, θα κάνει τα πάντα για να ικανοποιήσει τη δίψα του για γνώση και για μάθηση. Συγγραφέας: Μενέλαος Λουντέμης/Θεατρική διασκευή: Λάκης Λαζόπουλος /Σκηνοθεσία, σκηνικός χώρος: Γιάννης Ρήγας/Κοστούμια: Χρήστος Μπρούφας/Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης/Κίνηση, χορογραφία: Αλεξάνδρα Τσοτανίδου/Βοηθός σκηνοθέτη: Ιορδάνης Αϊβάζογλου/Οργάνωση παραγωγής: Ροδή Στεφανίδου

Ο Λουντέμης ανήκει στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Το έργο του καθίσταται ιδιότυπο λόγω του "ερασιτεχνικού" τρόπου γραφής του συγγραφέα, τον οποίον υπηρέτησε με πλήρη συνείδηση, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δεν τον ενδιαφέρει η Τέχνη. Αντίθετα, σκοπός του είναι η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Το έργο του εντάσσεται στο ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (Μαξίμ Γκόρκι, Κνουτ Χάμσουν). Χαρακτηρίζεται από τη ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία, που αγγίζει κάποτε και το μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία.

Πασχάλης Τερζής, Γ. Βούκανος"Ένα Παιδί μετράει τ' Άστρα"

"Ήμουν Παιδί..." από τη Μουσική Παράσταση "Ενα Παιδί Μετράει τα Άστρα - Μ. Λουντέμης" Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 20 κ 21 Νοεμβρίου 2009 Original Soundtrack-
Μουσική / Ενορχήστρωση: Γιώργος Βούκανος/Στίχοι: Μαίρη Βούκανου/Τραγούδι: Πασχάλης Τερζής/Σκηνοθεσία: Γιάννης Βόγλης

Βασισμένη στο σπουδαίο, αυτοβιογραφικό έργο του Μενέλαου Λουντέμη «Ενα παιδί μετράει τ' άστρα», ήταν και η ομότιτλη μουσική παράσταση που παρουσιάστηκε, σε πρώτη εκτέλεση το 2009 (20, 21/11, 8.30μμ), στην αίθουσα «Τριάντη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε μουσική Γιώργου Βούκανου, κείμενα - σκηνοθεσία Γιάννη Βόγλη και στίχους Μαίρης Βούκανου.
Η πρώτη μουσική εκτέλεση του Τραγουδιού "Ημουν Παιδί" πραγματοποιήθηκε το 2009 στο Μέγαρο Μουσικής και το ερμήνευσε ο Πασχάλης Τερζής στη μουσική αυτή Παράσταση του Γιώργου Βούκανου. Στην παράσταση αυτή συμμετείχαν καλλιτέχνες όπως Γεράσιμος Ανδρεάτος, Ζέτα Μακρυπούλια, Ζ. Καρούνης, Κάτια Πάσχου, Β. Γιαννάκη, Κωστής Ρασιδάκης, Γιώργος Σαμαρτζής, Νίκος Γεωργιάδης, Αντα Αθανασοπούλου, Ελλη Δαδίρα, Αγγελική Κατσαβού, Μανώλης Δεστούνης, Κώστας Λάσκος, Γιώργος Σουξές.. Σολίστ: Τάσος Ηλιόπουλος (βιολί). Επίσης ήταν και η τελευταία εμφάνιση του χαρισματικού θεατράνθρωπου Τάκη Χρυσούλη ως ηθοποιού. Τη συμφωνική ορχήστρα του Ελληνικού Ωδείου και τη Χορωδία των Αρσακείων Τοσιτσείων Εκάλης (μουσική Διδασκαλία Χρίστινα Βαρσάμη Κούκνη) διευθύνει ο Γιώργος Αραβίδης. Οργανωση Παραγωγής - Copyright 2009 Melody Spirit Institute/ΑΕΠΙ

Ο Μενέλαος Λουντέμης άφησε πίσω του μια κόρη, τη Μυρτώ και πνευματική κληρονομιά περίπου σαρανταπέντε πέντε βιβλίων, που τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότερους έλληνες συγγραφείς.