Οι Ιταλοί επιταχύνουν θετικές εξελίξεις και για Ελλάδα-ένα άρθρο του Κώστα Στούπα

1) Αλέξης όπως Μπέπε και Σίλβιο όπως Αντώνης;

Με το εκλογικό αποτέλεσμα οι Ιταλοί ψηφοφόροι απέδειξαν πως δεν θέλουν να αποχωριστούν το βιοτικό επίπεδο που είχαν εξασφαλίσει τα τελευταία χρόνια. Ένα μέρος αυτής της ευημερίας, όπως και στην δική μας περίπτωση οφειλόταν στα δανεικά. Λιγότερο στους Ιταλούς, πολύ περισσότερο σε εμάς.

Ένα άλλο μέρος της ευημερίας οφείλεται στην οικονομική γεωγραφία και δεδομένα των μεταπολεμικών δεκαετιών που έχουν ολοσχερώς ανατραπεί.

Σίγουρα οι νικητές των ιταλικών εκλογών, ο κωμικός Μπέπε Γκρίλο και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι επένδυσαν στο θυμικό και υποσχέθηκαν αυτόματη επάνοδο σε μια ευημερία, τα αίτια της απώλειας της οποίας είναι περισσότερο περίπλοκα από το μνημόνιο και την Μέρκελ. Έπραξαν κάτι ανάλογο με το κ. Τσίπρα (εσωτερικού) που υπόσχεται επαναφορά στους μισθούς και τις συντάξεις της εποχής της ευημερίας με ένα άρθρο.

Το ίδιο όμως συνέβη πριν μερικούς μήνες και στην Ελλάδα, τα κόμματα που επένδυσαν στο θυμικό, ασχέτως ασυναρτησιών και συνέπειας βγήκαν κερδισμένα και ανέτρεψαν το σκηνικό.

Ακόμη και τα κόμματα που εφαρμόζουν το τρίτο μνημόνιο για να φτάσουν και να βγουν σώα από τις τελευταίες εκλογές, είχαν υποσχεθεί πολλά Ζάππεια, σκληρές επαναδιαπραγματεύσεις και κόκκινες γραμμές.

Πενία ψήφων τέχνας κατεργάζεται...

Στην Ιταλία όπως και στην Ελλάδα κανείς δεν τολμά να περιγράψει τη αλήθεια στην κοινωνία, αν και η Ιταλία βρίσκεται σε πολύ καλύτερη μοίρα από την Ελλάδα. Το 2011 οι ιταλικές εξαγωγές ήταν κοντά στα 370 δισ. ευρώ όσες περίπου και οι εισαγωγές. Στην Ελλάδα αν κάναμε πληθυσμιακή αναγωγή ανά κάτοικο ή εργαζόμενο οι εξαγωγές μας θα ήταν κοντά στο ένα τρίτο με ένα τέταρτο των ιταλικών εξαγωγών.

Είναι χαρακτηριστικό πως εμείς μετά τρία χρόνια σκληρής λιτότητας με συσσίτια και ανθρώπους να ψάχνουν τα σκουπίδια, έχουμε ακόμη εμπορικό έλλειμμα. Αυτό συμβαίνει γιατί η οικονομία μας δεν είναι σε θέση να παράγει ούτε τα απαραίτητα...

Παρ’ όλα αυτά και η Ιταλία αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας και αν δεν το αντιμετωπίσει, θα φτάσει στην δική μας μοιραία και αδιέξοδη κατάσταση.

Το γενικό πρόβλημα

Το πρόβλημα της Ιταλίας εντάσσεται στο γενικότερο πρόβλημα των δυτικών ανεπτυγμένων οικονομιών. Η μεταφορά θέσεων εργασίας στις αναπτυσσόμενες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες έχει τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια των λαών και των εργαζομένων της Δύσης.

Αν είχαμε ένα μέτρο που υπολογίζει την ευημερία του μέσου όρου όλου του πλανήτη, θα βλέπαμε πως τις τελευταίες δεκαετίες αυτή βελτιώνεται εκθετικά. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποκτούν στις αναπτυσσόμενες χώρες υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και επειδή είναι περισσότεροι αυτό ανεβάζει το μέσο όρο.

Όχι, όμως στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, όπου ο ανταγωνισμός των αναπτυσσόμενων χωρών πιέζει τους μισθούς και το βιοτικό επίπεδο. Πόσο θα συνεχιστεί αυτό; Μέχρι η οικονομία να βρει ένα σημείο ισορροπίας από μόνη της.

Π.χ. Στην Κίνα από το 2000 μέχρι το 2011 η αμοιβή ανά ώρα στις θέσεις εργασίας στη βιομηχανία έχει ανέβει από τα 30 σεντς στα 1,6 δολάρια.

Με αυτό τον τρόπο όμως θα πρέπει να περιμένουμε πολύ μέχρι ο μισθός του βιομηχανικού εργάτη στην Κίνα να φτάσει στα επίπεδα που ο δυτικός θεωρεί απαραίτητα για ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης. 1,6 δολάρια την ώρα σημαίνει 11,2 δολάρια στο 8ωρο επί 25 ίσον 280 δολάρια το μήνα. Είναι ακόμη το ένα τρίτο περίπου από τον κατώτατο μισθό που έχει επιβάλλει το μνημόνιο στην Ελλάδα και κλάσμα αυτού με το οποίο πληρώνονται σε άλλες δυτικές οικονομίες. Το μνημόνιο επί της ουσίας, με ένα λογιστικό και γραφειοκρατικό τρόπο (ενδεχομένως και λάθος) προσπαθεί να υποκαταστήσει τις επιταγές των «συγκοινωνούντων δοχείων» στην παγκόσμια αγορά εργασίας και την ανταγωνιστικότητα της πραγματικότητας.

Ένας άλλος τρόπος είναι να δείξουν ευελιξία οι δυτικές χώρες και να κινηθούν σε τομείς όπου μπορούν να διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα. Ήδη, η Γερμανία το έχει καταφέρει. Είναι φθηνότερα τα κινέζικα προϊόντα αλλά όλο και περισσότεροι Κινέζοι είναι σε θέση και επιθυμούν να αγοράσουν γερμανικό αυτοκίνητο. Το ίδιο συμβαίνει και στις ΗΠΑ όπου για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες επιστρέφουν παραγωγικές μονάδες. Η Ιταλία με τη φήμη των σχεδιαστών της επίσης μπορεί να παίξει σε αυτό το παιγνίδι εύκολα. Για να συμβεί αυτό όμως πρέπει να γίνουν ευρείες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, τη φορολογία και το ρόλο του κράτους στην οικονομία.

Ένας άλλος τρόπος είναι να υποτιμήσουν τα νομίσματα τεχνητά προκειμένου να καταστήσουν τα προϊόντα από τις αναπτυσσόμενες χώρες ακριβότερα και λιγότερο ανταγωνιστικά. Αν συμβεί αυτό, το ίδιο θα κάνουν και οι αναπτυσσόμενες όμως, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση και τη γενίκευση της κρίσης.

Ένας άλλος τρόπος είναι οι εμπορικοί φραγμοί μέσω της επιβολής δασμών. Στο παρελθόν όμως οι δασμοί είχαν σαν αποτέλεσμα τα προϊόντα να φτάνουν στον καταναλωτή ακριβά και κακής ποιότητας. Οι κοινωνίες είχαν μικρότερη ανεργία αλλά όλοι ζούσαν φτωχότερα.

Επιπλέον, νομισματικοί πόλεμοι με υποτιμήσεις και εμπορικοί φραγμοί σύντομα καταλήγουν σε θερμούς πολέμους καθώς κάθε πλευρά θα αναζητεί πρόσβαση στις πηγές των απαραίτητων πρώτων υλών. Το έχουμε ξαναζήσει το έργο.

Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις λοιπόν. Ο κόσμος βρίσκεται σε μετάβαση σε μια νέα ισορροπία όπου οι δυτικοί θα μάθουν να ζούνε με λιγότερα και πολλοί από τους υπόλοιπους του πλανήτη με περισσότερα.

Δεν είναι τραγικό αν σκεφτεί κάποιος για πόσα άχρηστα πράγματα έχουμε ξοδέψει εργατοώρες στη Δύση τις τελευταίες δεκαετίες. Βέβαια στη φάση της μετάβασης άλλοι πλήττονται περισσότερο και άλλοι λιγότερο.

Το πρόβλημα ευρωζώνη

Επιπλέον στην Ευρωζώνη έχουμε και το πρόβλημα ενός κοινού σκληρού νομίσματος και πολλών χωρών με διαφορετικές φορολογίες και υπουργεία οικονομικών και εργατικές νομοθεσίες. Η ύπαρξη πολλών διαφορετικών γλωσσών εμποδίζει την εύκολη κινητικότητα των εργαζομένων από τις χώρες με υψηλή ανεργία στις χώρες με θέσεις εργασίας.

Εξαιτίας του ευρώ υπάρχουν προβλήματα και δυσλειτουργίες. Χωρίς το ευρώ όμως η κάθε χώρα από μόνη της θα ήταν εύκολη οικονομική και πολιτική «λεία» των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων που αναδύονται.

Για τους λαούς της Ευρώπης το δίλημμα είναι συγκυριαρχία στα πλαίσια της δημιουργίας μιας οικονομικής και πολιτικής υπερδύναμης με 350 εκατ. πληθυσμό ή προτεκτορατοτοποίηση ακόμη και χωρών όπως η Γερμανία.

Πολύ φοβάμαι πως ούτε η Ευρωζώνη και η Ευρώπη είναι αρκετή για να αντισταθμίσει την βαρύτητα της Κίνας και της Ινδίας και σύντομα θα χρειαστεί να δούμε την επόμενη φάση του έργου: Την ενοποίηση Ε.Ε. με ΗΠΑ και Καναδά, σε ένα σχέδιο δημιουργίας των Ηνωμένων Πολιτειών του Βορείου Ατλαντικού.

Οι Ιταλοί θα ανταγωνιζόντουσαν ευκολότερα τους Γερμανούς χωρίς ευρώ αλλά προσωρινά. Το πρόβλημα δεν είναι το συγκυριακό χάσμα μεταξύ ανταγωνιστικότητας βορρά και νότου αλλά οι νέες παγκόσμιες ισορροπίες.

Οι δημαγωγοί που κερδίζουν έδαφος στην Ιταλία και στην Ελλάδα δεν αποτελούν λύση του προβλήματος, αλλά σύμπτωμα. Η λύση βρίσκεται στην ανταγωνιστικότητα που προσπαθεί να επιβάλει η Μέρκελ με λάθος μέθοδο και την γνωστή γερμανική έλλειψη διπλωματικής παράδοσης.

2) Οι Ιταλοί επιταχύνουν θετικές εξελίξεις...

Το ελληνικό χρηματιστήριο χθες κινήθηκε ως επί το πλείστον ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές και γρήγορα μάζεψε τις αρχικές απώλειες.

Αυτό απέδειξε την μικρή εμπλοκή των ξένων στις εγχώριες συναλλαγές καθώς και τον πρωταγωνιστικό ρόλο που παίζουν στην ελληνική αγορά τα στιβαρά χέρια των λίγων θεσμικών και ιδιωτών που παραμένουν ενεργοί.

Οι εξελίξεις στην Ιταλία έχουν και θετική πλευρά ανάγνωσης για τις αγορές. Ενδέχεται να επιταχύνουν τις εξελίξεις τραπεζικής και δημοσιονομικής ενοποίησης της Ευρωζώνης.

Μετά τη ΧΑ και το ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, η παρουσία του Μπέπε Γκρίλο δείχνει πόσο εύκολα μπορεί να δρομολογηθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις σε μια χώρα και να επεκταθούν στη συνέχεια.

Το κόστος διάλυσης της Ευρωζώνης παραμένει απαγορευτικό για τους Γερμανούς και ως εκ τούτου θα πρέπει να επιταχύνουν τις εξελίξεις ενοποίησης αναλαμβάνοντας το σχετικό κόστος.

Η πιθανότητα δημιουργίας κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού στην Ιταλία θα εκληφθεί σαν θετική εξέλιξη από τις αγορές.

Το ζητούμενο είναι ο μέσος δρόμος και η ευελιξία μεταξύ λιτότητας και νομισματικής χαλάρωσης προκειμένου να διευκολυνθούν οι μεταρρυθμίσεις.

3) Άρες μάρες...

Ο κ. Μηλιός δήλωσε χθες πως θα επαναφέρει τον κατώτατο μισθό δια νόμου στα 715 ευρώ. Δεν αμφιβάλλω για την ειλικρίνεια των προθέσεών του. Αμφιβάλλω για το αποτέλεσμα που θα πετύχει.

Ως γνωστόν η Ελλάδα έχει περίπου 1,5 εκατ. ανέργους και ακόμη προκαλεί «αλλεργία» στους επενδυτές είτε εγχώριοι είναι αυτοί είτε ξένοι. Μια αύξηση των μισθών με διοικητική απόφαση το μόνο αποτέλεσμα που θα μπορούσε να επιφέρει είναι η περαιτέρω εκτίναξη της ανεργίας.

Ως γνωστόν οι άνεργοι δεν εισπράττουν μισθό, άρα η αύξηση του κατώτατου είτε στα 715 ευρώ είτε στα 1.715 ευρώ θα αφορά ελάχιστους που έχουν θέσεις εργασίας σε βιώσιμες επιχειρήσεις που δεν μπορούν να μεταφέρουν τις δραστηριότητες τους εκτός Ελλάδας.

4) Ένα Ρήγμα Βαθύ και αφανές...

Η στρατηγική του επιχειρηματία των εμπορεύσιμων εστιάζεται στο ερώτημα: Είμαι καλύτερος και φθηνότερος από τον ξένο; Τι αλλαγές πρέπει να κάνω στο προϊόν και στην παραγωγή για να μη μου πάρουν την αγορά; Ακόμα και αν παράγω γραβιέρα για την ελληνική αγορά, πώς θα κρατήσω το κόστος μου σε λογική απόσταση από το εισαγόμενο τυρί; Ενώ ο μη εμπορεύσιμος επιχειρηματίας εστιάζει σε ερωτήματα όπως: Πόσες άδειες θα δοθούν σε ανταγωνιστές μου; Πόσες μέρες εκπτώσεων θα επιτραπούν φέτος; Τι περιθώριο κέρδους θα μου ορίσει το υπουργείο;

Βλέπε: Ένα Ρήγμα Βαθύ και αφανές...

5) Υπομονή μέχρι το 2028

Παρακολούθησα σήμερα ένα σεμινάριο εταιρείας συμβούλων, από τις πλέον έγκυρες στον επιχειρηματικό χώρο με θέμα (χοντρικά) "surviving the storm". Το συμπέρασμα που προέκυψε, με την συμφωνία των εταιρειών που συμμετείχαν: Η κρίση, αφού βαθύνει ακόμα, ισορροπήσει και στην συνέχεια υποχωρήσει, θα οδηγήσει σε αποκατάσταση του ΑΕΠ στα επίπεδα του 2008 (προ κρίσης) το... 2028.