Η αναγέννηση του ΠΑΣΟΚ περνά μέσα από την ερήμωση του Κέντρου-ένα άρθρο του Δημήτρη Μαχαιρίδη

Προς απογοήτευση πάντων και ιδιαίτερα πρώην στελεχών του που αλληθώρισαν προς ΣΥΡΙΖΑ -λέγε με π.χ. Μαριλίζα ή Λούκα- το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, που μόλις ολοκληρώθηκε, απέδειξε ότι το πρώην κραταιό κόμμα δεν είπε ακόμη την τελευταία του λέξη.

Αντίθετα, εκπλήσσοντας ακόμη και τον εαυτό του, το ΠΑΣΟΚ βγήκε ενισχυμένο από μια διαδικασία που μερικές εβδομάδες πριν φάνταζε ως η ταφόπλακά του. Και σε αυτό πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν σοφά στελέχη που δεν κάηκαν στα χρόνια του πασοκικού μεγαλείου, όπως ο πρώην ευρωβουλευτής και υπουργός Γιάννης Σουλαδάκης.

Κέρδη & Ρεαλισμός

Ο πρόεδρος του Ευάγγελος Βενιζέλος έγινε αποδεκτός ακόμη και από τους ορκισμένους παπανδρεϊκούς εχθρούς του. Ούτως ή άλλως το ΠΑΣΟΚ, μετά την Ανδρέα εποχή, βιώνει μόνιμα το διχασμό οι μισοί να μισούν τους άλλους μισούς.

Αν ο κ. Βενιζέλος βελτιώσει την επικοινωνιακή του ικανότητα, γλυκάνει το αυστηρά ακαδημαϊκό ύφος του και πάψει να αντιμετωπίζει τους ψηφοφόρους σαν εν δυνάμει φοιτητές πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου πολύ πιθανόν ο ίδιος να ξεκολλήσει το ΠΑΣΟΚ από τα τάρταρα που έπεσε μέσα σε δυόμιση χρόνια.

Τα όργανα του κόμματος αναδιατάχθηκαν, κατά τρόπο που έλαβαν υπόψη την παλιά δοκιμασμένη συνταγή του ιδρυτή του κόμματος, του Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ απομακρύνθηκαν από την χαοτική και νεποτική σύνθεση που επέβαλε ο γιός του ιδρυτή, ο Γιώργος Παπανδρέου. 

Η ανανέωση των εκλεγμένων μελών της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής έφερε στην επιφάνεια νέα και άφθαρτα στελέχη της δυναμικής ηλικίας των 35 - 50 χρονών, ρίχνοντας στην πολιτική λήθη όσα "ιστορικά" στελέχη δεν κέρδισαν εισιτήριο για μαθήματα στο Χάρβαρντ. 

Η προσυνεδριακή διαδικασία κατόρθωσε να αιμοδοτήσει τις τοπικές οργανώσεις του κόμματος, που είχαν αραχνιάσει εδώ και χρόνια. Θυμηθείτε ότι ο Γιώργος Παπανδρέου ήθελε να τα μετατρέψει σε ίντερνετ καφέ. Έτσι μπήκε οριστικά τέλος στις δεκάδες πρωτοβουλίες «Ελλάδα μπροστά ή πίσω» τύπου Μόσιαλου που αυγάτισαν το περασμένο χρόνο.

Ταυτόχρονα, η προσυνεδριακή διαδικασία επανέφερε για συζήτηση στη βάση του κόμματος πολλά θέματα που απασχολούν την ελληνική πραγματικότητα, είτε άπτονται του μνημονίου είτε της ανόδου του ρατσισμού. Και ενώ οι συζητήσεις αυτές δεν πρόκειται να αποδώσουν σύντομα απαντήσεις ή λύσεις, το πλέον αναμενόμενο είναι ότι θα δημιουργήσουν πλατφόρμες πάνω στις οποίες το ΠΑΣΟΚ να κατορθώσει να στήσει το επόμενο πρόγραμμά του.

Αντιλήψεις & Συγκρούσεις

Το θέμα, βέβαια, είναι αν το μελλοντικό ΠΑΣΟΚ θα τηρήσει το πρόγραμμά του ή αν θα το παραβιάσει πολλαπλώς, όπως έκανε μέχρι σήμερα. Αλλά ποιο ελληνικό κόμμα τήρησε το πρόγραμμα για το οποίο εξελέγη; Τάχιστα ΠΑΣΟΚ & ΝΔ, κάθε φορά που μπήκαν στου Μαξίμου, γλίστρησαν στην παραδοσιακή πελατειακή σχέση με τους ψηφοφόρους τους, παρατείνοντας στο διηνεκές τις νεοελληνικές αδυναμίες. Εξίσου και ο νεόκοπος ΣΥΡΙΖΑ στην ίδια πεπατημένη δείχνει να τσαλαβουτά. 

Αυτό το σπάσιμο με τις αντιλήψεις του παρελθόντος είναι και το βαρύ, σχεδόν αδύνατο, έργο της νέας Πολιτικής Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ, γιατί ακόμη και οι δυναμικές ηλικίες των 30 και 40 είναι μεγαλωμένες στην πελατειακή σχέση.

Κι όμως αυτό είναι το σημερινό ζητούμενο της κυμαινόμενης εκλογικής δύναμης στην Ελλάδα, το σπάσιμο των δεσμών με το παρελθόν και η ριζική αλλαγή νοοτροπιών. Και όσο αυτό δεν γίνεται τόσο αυτό το μικρό σχετικά, αλλά πολύ σημαντικό ποσοστό του εκλογικού σώματος θα απέχει όχι μόνο από τις κάθε είδους κομματικές διαδικασίες αλλά και από τις ίδιες τις εκλογές, αφήνοντας το γήπεδο ανεξέλεγκτα στα άκρα του ελληνικού πολιτικού φάσματος.

Αυτό άλλωστε έγινε πασιφανές στις δύο περσινές εκλογικές αναμετρήσεις, όπου η κατάρρευση της ισορροπίας του κέντρου που κυβέρνησε την Ελλάδα από το 1974 και εντεύθεν, άλλοτε κεντροαριστερά άλλοτε κεντροδεξιά, παραχώρησε τα σκήπτρα στην άκρα αριστερά και δεξιά. Ακόμη και στα πρώτα χρόνια του ’80, περίοδο ακόμη του Ψυχρού Πολέμου, όταν η ΝΔ κινήθηκε σε ακραία συντηρητικό νήμα δεν μετέτρεψε το ΠΑΣΟΚ σε κόκκινη απειλή.

Ας μη γελιόμαστε, το ΠΑΣΟΚ ποτέ δεν ήταν ένα καθαρά σοσιαλιστικό κόμμα, γιατί αν ήταν, θα είχε οργανώσει καθαρά δημόσιο και όχι ιδιωτικό πρωτοβάθμιο σύστημα υγείας. Ούτε και η ΝΔ ήταν ποτέ φιλελεύθερο κόμμα, γιατί αν ήταν, δεν θα έκανε αθρόες προσλήψεις στο δημόσιο ακόμη και από το παράθυρο.

Αμφότερα τα δύο κόμματα, ΠΑΣΟΚ & ΝΔ, αλληλεπικάλυπταν το παραδοσιακό Κέντρο, το οποίο πάντα καθόριζε τις εθνικές επιλογές, όπως την επανεισδοχή στην Ατλαντική Συμμαχία, την είσοδο στην Ενωμένη Ευρώπη, τις ίσες αποστάσεις από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, την οικονομική έφοδο στα Βαλκάνια μετά την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το ευρώ κλπ.

Η Ερήμωση του Κέντρου & η αναγέννηση

Το κοινωνικό κράτος, όπως ορίστηκε στις ΗΠΑ από τον Φράνκλιν Ρούσβελτ το 1933, πάνω στο οποίο στήθηκε μετέπειτα ο ρυθμιστικός πολιτικός ρόλος του Κέντρου σε όλες τις δημοκρατικές χώρες, απορρυθμίστηκε από τις απαρχές της δεκαετίας του ’80, με τις μονεταριστικές πολιτικές Ρέιγκαν και Θάτσερ, με την συνεπικουρία στα χρόνια του ’90 των Ευρωπαίων συντηρητικών, φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατών.

Η νέα οικονομία, που στη συνέχεια αναδείχθηκε βασιλιάς της πολιτικής πραγματικότητας στην Ευρώπη, τελικά έβλαψε κύρια την μεσαία αστική τάξη, τροφοδότη μέχρι τότε του Κέντρου. Η οικονομική κρίση, που πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 2009 και έκτοτε τρώει σαν σαράκι την υπόλοιπη Ευρώπη, του έδωσε το τελειωτικό κτύπημα.

Το Κέντρο, λοιπόν, ως πολιτικός πόλος σύγκλισης έπαψε να λειτουργεί. Αυτή η ερήμωση του Κέντρου που παρατηρείται πλέον σε όλη την Ευρώπη και την οποία εύστοχα ο Αμερικανός Thomas Frank όρισε πέρυσι ως "the desert of centrism", είναι περισσότερο έκδηλη στην Ελλάδα παρά σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η σημερινή οικονομική πολιτική, που εφαρμόζεται στο σύνολο της ΕΕ πλέον, επεκτείνει όλο και περισσότερο την έρημο του Κέντρου με κίνδυνο πλέον να ξεπεράσει τα εξωτερικά σύνορα της κεντροδεξιάς προς τα δεξιά και της κεντροαριστεράς προς τα αριστερά. Ο κίνδυνος είναι πλέον ορατός σε ένα χρόνο από τώρα. Στις επόμενες Ευρωεκλογές το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενδέχεται να πλημμυρίσει με τις πιο ακραίες φωνές της Ευρώπης. Και τότε δεν θα κινδυνεύει μόνο η Ευρώπη.

Άρα, εντός Ελλάδος, το ΠΑΣΟΚ, που πρώτο έφαγε την χλαπάτσα της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, πρώτο έρχεται τώρα να επανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του, αποτασσόμενο όσα εφάρμοσε πανικόβλητο και αποπροσανατολισμένο επί δύο χρόνια. Και όσο ταχύτερα το κάνει τόσο γρηγορότερα θα φυτρώσει χορτάρι στον χώρο του Κέντρου, ώστε να μπορέσει να ξαναθερίσει ψήφους.

Αυτό ήταν και το σημαντικότερο συμπέρασμα του 9ου Συντακτικού Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ. Η αναγέννηση του ΠΑΣΟΚ είναι σύμφυτη με την αναγέννηση του κεντρώου χώρου μέσα από τις νέες δομές που έχει ανάγκη η ελληνική πραγματικότητα και οι οποίες θα έχουν ξεριζώσει οριστικά τις αρρωστημένες νοοτροπίες που επιμένουν να αντιστέκονται επί δεκαετίες.

Άλλωστε το ΠΑΣΟΚ από το 1974 και εντεύθεν εισήγαγε όλες τις νεωτερικότητες στην ελληνική πολιτική σκηνή και προφανώς διατηρεί ακόμη αυτόν τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Πλην της ΝΔ βεβαίως, όλες οι υπόλοιπες ελληνικές πολιτικές δυνάμεις, αναγκαστικά δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον ρόλο του κομπάρσου. Απλά, όταν τα χάνει ο πρωταγωνιστής, καλούνται οι κομπάρσοι να καλύψουν το χρονικό χάσμα. Δεν κερδίζουν, όμως, ποτέ το χειροκρότημα. Αυτό είναι πάντα για τον πρωταγωνιστή, που το απολαμβάνει στο Κέντρο της σκηνής.