Ψάρια, σφουγγάρια, δυναμίτες - Ένα άρθρο του Σταύρου Θεοδωράκη

Τέτοιες μέρες στο νησί θα ξενυχτούσαν. Βιολιά, λαούτα και τσαμπούνες θα συνόδευαν τα τελευταία γλέντια των δυτών. Το χρεωστικό τεφτέρι «ήγραφε και όλο ήγραφε».



Οι καπεταναίοι και τα κουμάντα* τους, κάθε βράδυ, θα έβγαιναν στον κατόπι των καλών δυτών. Να μην τους διπλαρώσουν άλλοι καπεταναίοι και τους πάρουν αυτοί στα καΐκια τους. Τους είχαν δώσει, βέβαια, πλιάτικα*, τους είχαν κρατήσει τα φυλλάδια και είχαν δώσει τα χέρια, αλλά πάνω στο κρασί και στα κεράσματα πολλοί δύτες ξελογιάζονταν και τσουρμάριζαν* με άλλους καπετάνιους. Άλλωστε, το πόσους τόνους σφουγγάρια θα έφερνε πίσω ένας αχταρμάς*, εξαρτιόταν από τον μοτορίστα*, τον τριχαντηνιέρη*, τον κολαουζέρη*, τον μαρκουτσέρη*, τους μπρατσωμένους κουπάδες*, αλλά πάνω από όλα εξαρτιόταν από τους βαθύτες* και μαζαρολάδες* που θα είχε καταφέρει να έχει μαζί του ο καπετάνιος.

«Κέρνα, λοιπόν, τον σύντεκνο, βάλε μια οκιά κρασί στον κουμπάρο γιατί φτάνει η Λαμπρή». Και τότε τα καΐκια θα ‘φευγαν. Οι γυναίκες θα έβγαζαν τα άσπρα μαντήλια να χαιρετήσουν τα πληρώματα και μέχρι τα «γυρίσματα» -τελειώματα Οκτώβρη, μέσα Νοέμβρη, δηλαδή- θα φορούσαν μόνο μαύρες μαντίλες. Κάποιες, θα τις φορούσαν μια ζωή. Οι μεσίστιες σημαίες των καϊκιών θα το καθόριζαν. Σημάδι ότι έχουν πάνω ένα άδειο κουστούμι δύτη. Γιατί το άψυχο σώμα του βουτηχτή θα είχε πονταριστεί στα ανοιχτά ή θα είχε θαφτεί σε έναν ξένο τόπο.

Αν δεν καταλάβατε, αυτή ήταν η ιστορία της Καλύμνου, για περισσότερο από έναν αιώνα. 658 καΐκια, σήμερα! Αλλά και οι περισσότεροι ανάπηροι άντρες! Άντρες που περπατούσαν τη Μεσόγειο μαζεύοντας σφουγγάρια που τότε τα έλεγαν χρυσό. Χωρίς στην αρχή να υπολογίζουν οτι ο βυθός ζητούσε αντίτιμο... τη νόσο των δυτών.

Εγώ, βέβαια, πήγαινα στο νησί των σφουγγαράδων για τους ψαράδες και τα δίκτυα τους. Έτσι νόμιζα. Πού να 'ξερα ότι θα με έπιανε από τον ώμο η ιστορία του νησιού και θα με ταρακουνούσε.

Λεξιλόγιο

αχταρμάς: σφουγγαράδικο καΐκι
βαθύτης: ο δύτης που βουτούσε τα βαθιά νερά
γυαλάδικα: πλεούμενο, από όπου έβλεπαν το βυθό με ένα γυαλί
κολαουζέρης: αυτός που καθοδηγεί με σχοινί τον δύτη στον βυθό
κουπάδες: οι ναύτες που κάνουν κουπί
κουμάντα: οι άνθρωποι του καπετάνιου
μαζαρολάς: ο δύτης που αντέχει πολύ χρόνο στα βαθιά  
μαρκουτσέρης: ο χειριστής των αεροσωλήνων
μοτορίστας: μηχανικός
πάγκοι: ξέρες
πλιάτικα: προκαταβολές
ρεβέρα: ελεύθερη κατάδυση
σκαντάλι: πλατιά, τρίγωνη πέτρα, που κρατά ως βαρίδι ο δύτης
τριχαντηνιέρης: ο τιμονιέρης του σφουγγαράδικου
τσουρμάρισμα: κλείσιμο συμφωνίας

ένα άρθρο των πρωταγωνιστών