Το πάθημα της Κύπρου, μάθημα για όλους μας - Του Κώστα Στούπα

Το πρόβλημα της Κύπρου εμφανίζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της χώρας με αρκετή μονομέρεια και παρομοιάζεται περίπου σαν τρίτη εισβολή του Αττίλα. Η δε καγκελάριος Μέρκελ σαν άλλος σφαγεύς του κυπριακού λαού.



Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στη Ελλάδα, όπου η χρεοκοπία οφειλόταν στις υψηλές δαπάνες του δημοσίου που συσσώρευσαν το τεράστιο δημόσιο χρέος, στην Κύπρο το πρόβλημα ξεκίνησε από τις τράπεζες.

Οι Κυπριακές τράπεζες βρέθηκαν ξαφνικά με μια μαύρη τρύπα περίπου 18 δισ. ευρώ. Όσο και το ΑΕΠ της χώρας. Από αυτά ένα μέρος (περίπου 5 δισ. ευρώ)οφειλόταν στο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων. 

Τα 18 δισ. ευρώ «μαύρης» τρύπας είναι μόνο όσα είναι γνωστά μέχρι πρόσφατα.

Τούτο σημαίνει πως το Κυπριακό τραπεζικό μοντέλο είχε εξαντλήσει τα όριά  του και είχε αρχίσει να συσσωρεύει  ζημιές.

Το δημόσιο χρέος της Κύπρου ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι 86% και θα κλείσει το 2013 στο 93%. Αν προσθέτανε και τα 18 δισ. ευρώ των τραπεζικών ζημιών το δημόσιο χρέος θα «απογειωνόταν».

Το Eurogroup πρότεινε ευθύς εξ αρχής να συνδράμει η Ευρωζώνη με δάνειο 10 δισ. περίπου την Κύπρο και τα υπόλοιπα να βρουν τρόπο να τα καλύψουν οι Κύπριοι.

Μάλιστα στην αρχική πρόταση προέβλεπαν «κούρεμα» στις άνω των 100.000 ευρώ καταθέσεις, αλλά η κυπριακή ηγεσία πρότεινε να είναι σε όλες τις καταθέσεις για να μετριάσουν τις επιπτώσεις στα ξένα κεφάλαια που είχαν βρει καταφύγιο στη Κύπρο.

Από τους 380.000 καταθέτες των κυπριακών τραπεζών μόνο οι 20.000 είναι καταθέτες με ποσά άνω των 100.000 Ευρω τους υπόλοιπους  360.000 δεν τους αφορά το «κούρεμα». Η διάκριση αυτή παραβιάζει βέβαια τη ισονομία αλλά συναισθηματικά μοιάζει δίκαιη.
  Η Κυπριακή Βουλή δεν δέχτηκε τη συμφωνία και προσπάθησε να διαμορφώσει μερικές εναλλακτικές προτάσεις για ποσά πέραν των 10 δισ. ευρώ που κάλυπτε η τρόικα.  Το ποσό αυτό είναι περίπου 8 δισ. ευρώ συν ό,τι άλλο προκύψει στις τράπεζες από επισφάλειες δηλ. μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Οι ιδέες που έπεσαν στο τραπέζι ήταν ο δανεισμός ενός ποσού από τη Ρωσία με αντάλλαγμα την παραχώρηση ενός οικοπέδου για εξερεύνηση και εκμετάλλευση φυσικού αερίου. Η πώληση της Λαϊκής Τράπεζα σε ρωσικά συμφέροντα. Η προσφορά των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων για την κάλυψη μέρους του κενού.

Προσέξτε: Στο δίλλημα  ήταν να χάσουν οι καταθέτες άνω των 100.000 ευρώ η πλειοψηφία των οποίων αποτελείται από ρωσικά υπόπτου προέλευσης κεφάλαια ή οι κύπριοι φορολογούμενοι, καταθέτες, συνταξιούχοι και  επόμενες γενιές κυπρίων από έσοδα από ένα φυσικό πόρο που δεν ανήκει στην παρούσα γενιά αποκλειστικά.

Στο σκεπτικό των Κυπρίων η λύση ήταν να καλύψουν το κενό τώρα και με τη διατήρηση του νησιού ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου (κατά του ίδιους φορολογικού παραδείσου κατά του άλλους) να επαναλάβουν το μοντέλο επίλυσης  που εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ.

Η άποψη αυτή παραβλέπει πως οι ΗΠΑ διαθέτουν μια οικονομία ιδιαίτερα ευέλικτη και ανταγωνιστική που βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος παγκοσμίως. Η Κύπρος μπορούσε να έχει προσδοκίες σε μελλοντικά έσοδα από το φυσικό αέριο.

Η διεθνής εμπειρία δείχνει πως ένας ισχυρός πόρος όπως το φυσικό αέριο σε μια ανύπαρκτη οικονομική δομή συνήθως δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα επιλύει*

Το πρόβλημα

Οι Κύπριοι αντέδρασαν επικροτώντας το όχι, γιατί η απόφαση αυτή απομακρύνει τα ξένα κεφάλαια από τις κυπριακές τράπεζες και στερεί από το νησί έναν από τους δυο βασικούς πυλώνες της οικονομίας, τον χρηματοοικονομικό.

Το μοντέλο όμως της Κύπρου είχε χρεοκοπήσει ήδη. Οι ζημιές των κυπριακών τραπεζών πέραν των 5 δισ. ευρώ που προήλθαν από τα ελληνικά ομόλογα  αποτελεί την επιβεβαίωση αυτού.

Το κυπριακό μοντέλο στηρίχθηκε στην προσέλκυση καταθέσεων με υψηλά επιτόκια που γέμισε τις τράπεζες με ρευστό. Το ρευστό αυτό οδηγήθηκε στην Κυπριακή Οικονομία, δημιουργώντας πολλαπλές «φούσκες». Μετά την διεθνή κρίση του 2008 η Κύπρος προκειμένου να συγκρατήσει τις καταθέσεις αναγκάστηκε να δίνει επιτόκια 5-6%.

Με τα επιτόκια αυτά δεν υπάρχει βιώσιμο τραπεζικό μοντέλο. Ήταν θέμα χρόνου να καταρρεύσει.

Οι αρνητικές συνέπειες

Η απόφαση του Eurogroup  συνιστά τον κίνδυνο να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και να προσβάλλει το θεμέλιο λίθο της οικονομίας της αγοράς που είναι η τραπεζική πίστη και η ασφάλεια των καταθέσεων, όχι για την Κύπρο που ούτως ή άλλως ήταν καταδικασμένη, αλλά για την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία κλπ, μια εξέλιξη που θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια διεθνή πιστωτική κρίση με τους καταθέτες να αποσύρουν τις καταθέσεις από τις χώρες της «διακεκαυμένης» ζώνης.

Η απόφαση αυτή αυξάνει τη φυγή κεφαλαίων από το νότο προς το βορρά με αποτέλεσμα να δυσκολεύει την οικονομική ανάκαμψη στο νότο. Η φυγή κεφαλαίων θα αναγκάσει τις τράπεζες στο νότο να αυξήσουν τα επιτόκια και αυτό δεν ευνοεί την δανειοδότηση των επιχειρήσεων και κατά συνέπεια τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης.

Αυτό μέχρι να ολοκληρωθεί η τραπεζική ενοποίηση στην Ευρωζώνη και την εποπτεία όλων των τραπεζών βορρά και νότου την αναλάβει η ΕΚΤ μαζί με τη εγγύηση των καταθέσεων. Αυτό θα επαναφέρει αίσθημα ασφάλειας και χαμηλά επιτόκια.

Παρ’ όλα αυτά προς το παρόν η απόφαση παραμένει μια κίνηση υψηλού ρίσκου του Eurogroup.

Πολλοί διαβλέπουν στην απόφαση του Eurogroup και της Γερμανίας δόλο με στόχο να ωφεληθούν οι  γερμανικές και άλλες τράπεζες. Η προσωπική μου άποψη είναι πως οι αποφάσεις αυτές λαμβάνουν χώρα με γνώμονα το συμφέρον του κοινού νομίσματος και αποτελούν αναγκαίες προσαρμογές στα πλαίσια της δημοσιονομικής, τραπεζικής και πολιτικής ενοποίησης.

Φυσικά οι κραδασμοί των αποφάσεων αυτών ενέχουν τον κίνδυνο της διάλυσης της Ευρωζώνης, καθώς οι άνθρωποι ερμηνεύουν τις εξελίξεις κατά το δοκούν και ως είθισται πολλές φορές με γνώμονα τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις.

Το μοντέλο της ευρωζώνης για να ισορροπήσει απαιτεί οι νότιοι να καταναλώνουν λιγότερο και οι βόρειοι περισσότερο.

Οι συνέπειες

Η αρχική απόφαση του Eurogroup είναι επικίνδυνη γιατί βάζει σε αμφισβήτηση την τραπεζική πίστη εντός της Ευρωζώνης, απειλώντας να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας.

Δεν μπορεί  όμως κάποιος να ισχυριστεί πως η απόφαση δεν απηχεί  το συμφέρον του μέσου Κύπριου φορολογούμενου ή καταθέτη και σε μικρότερο βαθμό το συμφέρον του μέσου Ευρωπαίου φορολογούμενου.

Οι αντιδράσεις της Κύπρου όμως στη συνέχεια ήταν καταστροφικές γιατί επιδείνωσαν την τραπεζική κρίση. Η πρώτη απόφαση ήταν πολύ πιο ήπια. Επιπλέον η άδοξη προσφυγή στη Ρωσία έριξε «σκιές» στη συνεργασία-συμμαχία με το Ισραήλ με το οποίο από κοινού προχώρησαν στην κατοχύρωση των ζωνών εκμετάλλευσης φυσικού αερίου. Και τέλος, η διεθνής απομόνωση μετά την απόρριψη από τη Ρωσία αναβάθμισε την παρουσία της Τουρκίας στις μεταξύ τους και μεταξύ μας διαφορές.

Μέσα σε μια εβδομάδα οι Κύπριοι κατέστρεψαν έργο δεκαετιών.  Όποιο λάθος ήταν  πιθανό να το κάνουν το έκαναν.

Ελληνικό μάθημα

Οι εξελίξεις στην Κύπρο απέδειξαν με δραματικό τρόπο τις συνέπειες που θα υπήρχαν στην Ελλάδα αν δεν είχε ψηφιστεί από τη Βουλή κάποιο από τα μνημόνια. Μπορεί να διαφωνεί κάποιος με την ουσία ή τον τρόπο εφαρμογής των μνημονίων στην Ελλάδα, αλλά η εναλλακτική λύση της απόρριψης θα ήταν ένα χάος πολλαπλάσιο λόγω διαφορετικών μεγεθών από αυτό της Κύπρου.

Οι εξελίξεις στην Κύπρο κατέρριψαν μια σειρά από μύθους περί των δανείων της Ρωσίας, της μελλοντικής αξίας του πετρελαίου που δεν έχουμε βρει ακόμη στην Ελλάδα, περί του εκβιασμού της Ευρωζώνης και μονομερούς επαναδιαπραγμάτευσης, περί αδυναμίας εκδίωξης από το ευρώ, περί του μη κινδύνου των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες αν η ΕΚΤ τις έθετε εκτός ELA.  

Δυστυχώς η κοινή γνώμη είχε την ευκαιρία να λάβει μια πρόγευση των συνεπειών των ποικίλων  αντιμνημονιακών επιλογών η οποία είχε και θα συνεχίσει να έχει τραγικές συνέπειες στην Κύπρο.

Μια εβδομάδα με κλειστές τράπεζες σε μια οικονομία 800.000 ανθρώπων ήταν αρκετή για να φέρει το χάος και τις ελλείψεις. Τι θα συνέβαινε με το κλείσιμο για μερικούς μήνες σε μια οικονομία 11 εκατ. ανθρώπων. Τα έχουμε περιγράψει παλαιότερα...

Οι εξελίξεις στην Κύπρο ενισχύουν το λόγο των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα.