3-4-1928: Σάλος ξέσπασε όταν ο Καζαντζάκης παραπέμφθηκε σε δίκη για τις ιδέες του: ''Είμαι ορθόδοξος μαρξιστής, θέλω κοινωνία δικαιοσύνης-ποιοί ήταν οι μάρτυρες κατηγορίας; Και μια δυσάρεστη έκπληξη!

Είμαι ορθόδοξος μαρξιστής, θέλω μια κοινωνία δικαιοσύνης και ισότητας!

Η απολογία του Καζαντζάκη, μετά τη δίωξη του, τον Ιανουάριο του 1928, για τη συγκέντρωση με τους Δ. Γληνό και Π. Ιστράτι, η αποκάλυψη, ενώπιον του ανακριτή, ότι ετοιμαζόταν να ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα και όλο το κείμενο της δίωξης των “3” με την κατηγορία των υπονομευτών του ελληνικού κράτους



Ιανουάριος του 1928. Ο Νίκος Καζαντζάκης, που μόλις έχει επιστρέψει από τη νεαρή Σοβιετική Ρωσία, φιλοξενούμενος της κυβέρνησης της χώρας για τα 10 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, εκφωνεί, μαζί με τον Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναϊτ Ιστράτι, με καταγωγή από την Κεφαλονιά, ομιλία στο θέατρο Αλάμπρα, στην Αθήνα. Οι ομιλίες των δυό τους αναφέρονται στο κομμουνιστικό εγχείρημα, το οποίο παρακολούθησαν μαζί τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1927, με την ευκαιρία της κοινής παρουσίας τους στις εκδηλώσεις. Μετά τη συγκέντρωση στην Αθήνα, την οποία οργάνωσε στις 11 Ιανουαρίου ο μεγάλος παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός ως πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, ακολουθεί διαδήλωση στους δρόμους της πόλης, με φιλοκομμουνιστικά συνθήματα. Την εκδήλωση αυτή, αλλά και την ομιλία του Καζαντζάκη, είχαμε παρουσιάσει στο πλαίσιο της στήλης, στις 31 Ιανουαρίου 2011. Απ’ τα δημοσιεύματα των εφημερίδων την επόμενη ημέρα, που αναφέρουν, στην ουσία, ότι έγινε μια… αντεθνική εκδήλωση και οι λόγοι των τριών ήταν αντίστοιχα κατά της Ελλάδας, παρεμβαίνει ο εισαγγελέας που διατάσσει την αστυνομία να διενεργήσει έρευνα. Το αποτέλεσμα είναι να διωχθούν, μέσα σε αντιδράσεις των προοδευτικών διανοουμένων, οι τρεις. Ο Ιστράτι λίγο αργότερα απελαύνεται, ενώ οι Καζαντζάκης και Γληνός οδηγούνται σε δίκη αλλά αθωώνονται, αναφέρει το patris.gr.



Ο Καζαντζάκης (το Σάββατο 18/2 συμπληρώθηκαν 129 χρόνια από τη γέννησή του ) και ο Ιστράτι κλήθηκαν για απολογία μια εβδομάδα μετά τα γεγονότα, στις 18 Ιανουαρίου. Και την επομένη απολογήθηκε και ο Δ. Γληνός.

Η δίκη τους έγινε λίγο αργότερα, τον Ιούνιο. Εκτός από την κατηγορία για τα γεγονότα της 11ης Ιανουαρίου, Καζαντζάκης και Ιστράτι κατηγορήθηκαν ότι υποκίνησαν μια εξέγερση των ασθενών του σανατορίου “Σωτηρία”, το οποίο επισκέφτηκαν μια μέρα πριν από κινητοποίηση των ασθενών. Μαζί τους κατηγορήθηκε και ο γιατρός – τμηματάρχης του υπουργείου Υγείας Κωνσταντίνος Χαριτάκης, από το Ηράκλειο.

Στον ανακριτή, ο Καζαντζάκης αρνήθηκε να απολογηθεί και κατέθεσε γραπτό υπόμνημα. Το ίδιο είχε κάνει και τρία ακριβώς χρόνια νωρίτερα, μετά τη σύλληψή του, στις 13 Φεβρουαρίου 1925, ως κομμουνιστή και υποκινητή ταραχών στο Ηράκλειο όταν απολογήθηκε με το περίφημο κείμενο “Ομολογία πίστεως” (είχαμε γράψει στις 4 Απριλίου 2011)

Στο τέλος του βίντεο και η δυσάρεστη έκπληξη

Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή τη φορά ο μεγάλος Κρητικός στοχαστής δηλώνει – για πρώτη και μοναδική ίσως φορά- ότι είναι ορθόδοξος μαρξιστής, οπαδός της θεωρίας του Μάρξ περί της πάλης των τάξεων και έτοιμος να ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα! Κάτι τέτοιο φυσικά δεν συνέβη, τελικά, ποτέ. Κάπου εκεί έληξε η φιλοκομμουνιστική περίοδός του. Το απολογητικό υπόμνημα υπέγραφε μαζί με τον Ιστράτι, παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος απολογήθηκε και προφορικά. Είμαστε ορθόδοξοι μαρξιστές, έγραφαν οι δύο συγγραφείς, αλλά δυστυχώς δεν ανήκουμε ακόμη στο Κ.Κ. Και διακήρυτταν ότι ήταν διανοούμενοι επαναστάτες, ανθρωπιστές, κήρυκες και εργάτες για τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο το οποίο θα διασφάλιζε στον άνθρωπο μια πραγματική κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα. Και χαρακτήριζαν το πείραμα στη Σοβιετική Ρωσία ως μια ανθρωπιστική αναγέννηση, χαραυγή ενός δικαιότερου αύριο.

Στην κατηγορία ότι στοχεύουν στην ανατροπή του αστικού καθεστώτος, Καζαντζάκης και Ιστράτι απαντούσαν, με το υπόμνημα, “ναι, είμαστε ανατροπείς, όπως μας κατηγρούν. Για να ανατρέψουμε την τυραννία και την εκμετάλλευση των αδυνάτων από τις ισχυρούς. Δεν υπάρχει καμιά επανάσταση που να μην είχε βάση την αθλιότητα και τη δυστυχία. Πιστεύουμε στον αγώνα της εργατικής τάξης, η νίκη της οποίας θα έχει αποτέλεσμα την επικράτηση μιας νέας ηθικής και πνευματικής τάξης, όμοια της οποίας δεν αναφέρει έως τώρα η ιστορία”.



Η παραπομπή από τον εισαγγελέα Κιουρτσάκη

Η τελευταία του συνέντευξη

Καζαντζάκης, Ιστράτι και Γληνός παραπέμφθηκαν σε δίκη, μετά την αυτεπάγγελτη παρέμβαση του εισαγγελέα Γ. Κιουρτσάκη, ο οποίος τους κατηγόρησε ότι σκόπευαν, στην ουσία, σε πρόκληση ταραχών, υπονόμευση και ανατροπή του καθεστώτος. Η εισαγγελική πρόταση, που κατατέθηκε στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών, έχει ημερομηνία 11 Ιανουαρίου 1928, αλλά είναι προφανές λάθος, καθώς δεν είναι δυνατό να έγινε το ίδιο βράδυ της εκδήλωσης στο Αλάμπρα. Πολύ περισσότερο που μνημονεύει και τα περισταστικά στο σανατόριο “Σωτηρία”, τα οποία συνέβησαν στις 16 Ιανουαρίου.

Η δίκη έγινε την 1η Ιουνίου 1928, αλλά ως μοναδικός κατηγορούμενος εμφανίστηκε ο Γληνός, αφού στο μεταξύ ο Ιστράτι είχε απελαθεί, ενώ ο Καζαντζάκης βρισκόταν στο εξωτερικό. Ο Γληνός αθωώθηκε, απόντων των δυό συγκατηγορουμένων του, κι έτσι τέλειωσε η περιπέτειά τους. Ας σημειωθεί ότι στη δίκη υπέρ των “3” κατέθεσε μάρτυρας υπεράσπισης ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, πρόεδρος τότε του κόμματος της Δημοκρατικής Ενώσεως, νωρίτερα πρωθυπουργός.

Η ομιλία του Ν. Καζαντζάκη

Στην ομιλία, της 11ης Ιανουαρίου, που προκάλεσε τη σύλληψη και δίωξή του, ο Καζαντζάκης αναφέρθηκε στην εμπειρία του από το ταξίδι του στη Σοβιετική Ρωσία. Αλλά κατέθεσε και τα συμπεράσματά του για το πείραμα που είχε ξεκινήσει το 1917 ο Λένιν και μετά το θάνατό του συνέχισαν ο Στάλιν και ο Τρότσκι. Ο Καζαντζάκης, επέστρεψε ως θιασώτης όσων εξελίσσονταν στη νεαρή και μεγάλη χώρα, με ελπίδες ότι το νέο κράτος που διαμορφωνόταν θα έφερνε μια άλλη παγκόσμια πραγματικότητα, που θα αμφισβητούσε το διεθνές σκηνικό, αφού θα ξεσήκωνε και άλλους λαούς, αλλά και θα συνέβαλε στο να επικρατήσει η ειρήνη, σε μια εποχή που ήταν ταραγμένη, ούτως ή άλλως. Το εντυπωσιακό δεν είναι ότι ο μεγάλος στοχαστής μίλησε ως οπαδός του Λένιν και της σοσιαλιστικής εφαρμογής που επιχείρησε. Αυτό είναι γνωστό. Το εντυπωσιακό είναι ότι από τότε, όταν άλλοι μιλούσαν για θρίαμβο των σοσιαλιστικών ιδεών και άλλοι, οι ιδεολογικοί αντίπαλοι, πολεμούσαν σφοδρά το νέο κράτος (πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συμμετείχαν στην προσπάθεια στρατιωτικής επέμβασης για την ανατροπή της σοβιετικής κυβέρνησης, λίγο μετά την επανάσταση), εκείνος επεσήμανε τους κινδύνους να διαστρεβλωθεί και να λοξοδρομήσει η προσπάθεια. Και μάλιστα εντόπιζε ακριβώς τα στοιχεία που στη συνέχεια έγιναν η αιτία να ξεφύγει η σοβιετική κοινωνία από το δρόμο της. Δηλαδή, την κομματική γραφειοκρατία και τους «κομματικούς προύχοντες» που γέννησε και εξέθρεψε το νέο καθεστώς. Κι όλα αυτά πολύ νωρίς. Ταυτόχρονα, με την ίδια ομιλία, εντόπιζε τη διαπάλη του διαδόχου του Λένιν, Στάλιν, με τον Τρότσκι. Λίγο μετά αυτή η διαπάλη, αρχικά ιδεολογική, θα κορυφωθεί. Ο Στάλιν θα γίνει ο πανίσχυρος ηγέτης, που θα διώξει χιλιάδες Σοβιετικούς πολίτες, με πρώτο τον Τρότσκι, που θα διαφωνήσει μαζί του. «Δύο είναι οι μεγάλοι κίντυνοι που απειλούν τη Σοβιετική Ρωσία», έλεγε στην ομιλία του στις 11 Ιανουαρίου 1928 ο Νίκος Καζαντζάκης. «Ο ένας είναι εσωτερικός: οι νέες αστικές τάξεις που σχηματίζονται κάτω από την προστασία της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (σ. «Π»: του προγράμματος οικονομική ανόρθωσης που εφάρμοσε ο Λένιν από το 1921). Κουλάκοι, Νέπμαν, γραφειοκράτες. Ο άλλος κίντυνος είναι εξωτερικός: ο παγκόσμιος πόλεμος».

Στο πλαίσιο της στήλης, παρουσιάζουμε:

-Το απολογητικό υπόμνημα που κατέθεσε ο Καζαντζάκης, για λογαριασμό και του Ιστράτι, το οποίο είχαν συντάξει οι δικηγόροι τους Κακομανώλης και Αλιβιζάτος.

-Το κείμενο του εισαγγελέα Κιουρτσάκη, που παρέπεμπε σε δίκη τους “3”.

-Το ρεπορτάζ της εφημερίδας “Εμπρός” για τη δίκη της 1ης Ιουνίου.

Προσοχή! Αυτό το άρθρο έχει συνέχειες ... Παρακαλώ χρησιμοποιείστε τα παρακάτω links για να τις διαβάσετε.

Πιστεύομεν στον αγώνα για μια δίκαιη κοινωνία

Η πρόταση του εισαγγελέα Καρτσάκη

Η χθεσινή δίκη διά την διάλεξιν του κ. Ιστράτι