Κοινωνική αποστασιοποίηση! Για ποιους λόγους & πώς επιδρά στην ψυχική υγεία – Τι λένε ειδικοί ψυχολόγοι

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο, ότι ο όρος «κοινωνική απόσταση, ή αποστασιοποίηση» γίνεται όλο και πιο δημοφιλής λόγω της κατάστασης που αντιμετωπίζει ο κόσμος. Η παγκόσμια πανδημία οδήγησε πολλούς ανθρώπους να παραμείνουν σε εσωτερικούς χώρους, τηρώντας νέους κανονισμούς που έχουν θεσπιστεί για τον περιορισμό της εξάπλωσης του covid-19.

Εάν είστε φίλος του διαδικτύου, θα γνωρίζετε ήδη ότι οι απόψεις σχετικά με τους νέους κανονισμούς είναι διιστάμενες, ενώ τα μέτρα προκάλεσαν, μεταξύ άλλων, διασκεδαστικές αναρτήσεις γύρω από την κοινωνική απόσταση.

Ωστόσο, πίσω από τους αστεϊσμούς αυτούς μπορεί να κρύβονται και πιο σοβαρές καταστάσεις. Ορισμένοι συνάνθρωποί μας δέχονται την τήρηση των κανόνων, καθώς γνωρίζουν ότι είναι θέμα ασφάλειας και υγείας, ενώ κάποιοι άλλοι δεν τους θεωρούν πραγματικά αποτελεσματικούς. Και, φυσικά, η πλειονότητα των ανθρώπων γνωρίζει ότι αυτή η κατάσταση είναι ενδεδειγμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη – και φυσικά είναι εκείνοι που ακολουθούν τους κανόνες, αλλά ανησυχούν για πιθανές αρνητικές επιπτώσεις.

Δυστυχώς, η κοινωνική αποστασιοποίηση, ενώ είναι απαραίτητη, έχει και τα δικά της μειονεκτήματα και ενδεχομένως να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία – και φυσικά είναι κάτι παραπάνω από το άγχος να ζει κανείς σε μια ταραχώδη εποχή. Ας δούμε πώς η ψυχολογία εξηγεί τον τρόπο που η κοινωνική αποστασιοποίηση επηρεάζει την ψυχική μας υγεία.

Κοινωνική Αποστασιοποίηση και Ψυχική Υγεία

Τι είναι η Κοινωνική Απόσταση;

Η κοινωνική αποστασιοποίηση αναφέρεται στην περιορισμένη, ή παντελή έλλειψη άμεσης αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατόμων, αυξάνοντας την απόσταση μεταξύ τους. Αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τη σοβαρότητα της απειλής που αντιμετωπίζει το κοινωνικό σύνολο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί να αφορά μόνο τη διατήρηση μιας σχετικής απόστασης και την προσοχή στην επαφή με άλλους. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, η κοινωνική αποστασιοποίηση ταυτίζεται με κυβερνητικές εντολές που συνεπάγονται πολύ πιο αυστηρές δεσμεύσεις. Η κοινωνική απόσταση και οι πιο σοβαρές μορφές αυτής περιλαμβάνουν:

• Απόσταση τουλάχιστον 1,5 μ. μεταξύ των ατόμων – ειδικά σε δημόσιους χώρους και κατά την αναμονή σε ουρές
• Περιορισμός του αριθμού των ατόμων που επιτρέπονται ταυτόχρονα σε έναν χώρο
• Περιορισμός του αριθμού των ατόμων που επιτρέπεται να ταξιδεύουν ανά όχημα
• Εισαγωγή τηλεδιασκέψεων στην εργασία και την εκπαίδευση
• Επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας
• Κλείσιμο καταστημάτων και τοποθεσιών που συνήθως συγκεντρώνουν σχετικά μεγάλο αριθμό ατόμων, όπως εστιατόρια ή πισίνες.
• Απαγόρευση συγκεντρώσεων συγκεκριμένου αριθμού ατόμων.
• Διακοπή όλων των υπηρεσιών εκτός από βασικές υπηρεσίες.
• Επιβολή εντολών περιορισμού κίνησης
• Επιβολή πλήρους lockdown που απαγορεύει στα άτομα να λείψουν από το σπίτι τους – εκτός από περιορισμένες περιπτώσεις.

Την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο, η πλειονότητα του κόσμου τηρεί κοινωνικές αποστάσεις λόγω της γνωστής πανδημίας. Αυτό συμβαίνει, φυσικά, για την ασφάλεια του κοινωνικού συνόλου και την αποφυγή εξάπλωσης μιας επικίνδυνης ασθένειας. Ωστόσο, η κοινωνική απόσταση εγείρει μερικές ανησυχίες. Παρόλο που είναι απολύτως ζωτικής σημασίας τα άτομα στις πληγείσες περιοχές να ακολουθούν κανόνες κοινωνικής απόστασης, αξίζει επίσης να σκεφτούμε τις πιθανές επιπτώσεις που μπορούν να έχουν αυτοί οι πολύ απαραίτητοι κανόνες στην ατομική υγεία.

Πώς η κοινωνική αποστασιοποίηση επηρεάζει την ψυχική υγεία

• Πίεση και στρες

Όταν παραμένει κανείς έγκλειστος και δεν μπορεί να επικοινωνήσει στενά με κανέναν, ενδεχομένως να νιώσει αυξημένα συναισθήματα άγχους και φόβου. Αυτό ισχύει, ιδιαίτερα όταν η κοινωνική αποστασιοποίηση συνοδεύεται από καταστάσεις που προκαλούν αγωνία και ανησυχία, όπως μια πανδημία.

• Κατάθλιψη

Η έλλειψη κοινωνικοποίησης είναι ένας από τους παράγοντες που ενδεχομένως να προκαλέσουν κατάθλιψη. Στην ουσία, πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από κατάθλιψη επωφελούνται από τις κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς ενισχύουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, αυξάνουν την παραγωγή ορμονών και μαθαίνουν να σκέφτονται θετικά. Η έλλειψη κοινωνικοποίησης, ενδεχομένως, να έχει αντίθετο αποτέλεσμα.

• Κίνηση και παραγωγικότητα

Για όσους έχουν συνηθίσει να συχνάζουν σε εξωτερικούς χώρους, ο εγκλεισμός και η κοινωνική αποστασιοποίηση επηρεάζει την ικανότητα εργασίας. Μπορεί να δουν την παραγωγικότητά τους να μειώνεται, να νιώθουν αποθάρρυνση και έλλειψη συγκέντρωσης.

• Τραύμα

Όταν η κοινωνική αποστασιοποίηση συνδέεται με μία τραυματική εμπειρία που αφορά τον παγκόσμιο ιστό, ενδεχομένως να νιώσουμε συμπτώματα τραύματος, που ίσως προκαλέσουν και μετατραυματικό στρες. Κάποιος μπορεί να φοβηθεί ή να αναπτύξει συναισθηματικό δεσμό με τη μοναξιά, ή τις αρνητικές ειδήσεις, λόγω της σοβαρότητας του στρες που βιώνει καθένας κατά την απομόνωση.

• Οργή

Ο θυμός και η οργή είναι ένα δευτερεύον συναίσθημα, που δημιουργείται από έναν προστατευτικό μηχανισμό. Ο εγκέφαλος προσπαθεί να προστατευθεί από τον πόνο του πρωταρχικού συναισθήματος, όπως ο φόβος ή η θλίψη και όλο αυτό το βίωμα το μετατρέπει σε θυμό. Μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστεί κανείς αυτό το συναίσθημα, διότι το όλο βίωμα είναι πιο περίπλοκο από ένα απλό συναίσθημα θυμού, ή οργής.

• Στροφή σε εξαρτήσεις

Όταν κάποιος αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας, είναι πολύ πιθανό να στραφεί σε ανθυγιεινές συνήθειες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα ή την απλή συμμετοχή σε μη βιώσιμες ή τοξικές μεθόδους αντιμετώπισης συναισθηματικών κρίσεων.

• Γνωστική παρακμή

Η μακροχρόνια κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί να έχει σοβαρές και δυνητικά μόνιμες εκφυλιστικές επιπτώσεις στον εγκέφαλο, ειδικά σε ηλικιωμένα άτομα. Η κοινωνικοποίηση διατηρεί τον εγκέφαλο ενεργό και σε εγρήγορση, ενώ η αποστασιοποίηση μπορεί να επιταχύνει τον εκφυλισμό.

Μελέτες Σχετικά με την Ψυχική Υγεία και την Κοινωνική Αποστασιοποίηση

Ακολουθούν ορισμένες μελέτες που καθιστούν σαφείς τους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει η κοινωνική απόσταση και η απομόνωση:

• «Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΕΤΕ: ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ»

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε στο «The Lancet» τον Φεβρουάριο του 2020. Διαπιστώνει ότι μεταξύ 2.760 ατόμων σε κατάσταση καραντίνα το 34% παρουσίασε υψηλότερα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και ψυχολογικής δυσφορίας. Για άτομα εκτός καραντίνας, το ποσοστό μειώθηκε στο 12%.

• «ΕΛΕΓΧΟΣ SARS ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑΣ, ΤΟΡΟΝΤΟ, ΚΑΝΑΔΑΣ»

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Emerging Infectious Diseases» τον Ιούλιο του 2004. Εξετάστηκε η επίδραση 129 ατόμων που παρέμειναν σε καραντίνα κατά τη διάρκεια της επιδημίας του SARS. Ποσοστό 28,9% παρουσίασε συμπτώματα μετατραυματικού στρες, εκ των οποίων 31,2% εμφάνισαν σημάδια κατάθλιψης.

• «ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΣΕ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ ΛΟΓΩ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ»

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Journal of Epidemiology and Community Health» τον Νοέμβριο του 2016. Ποσοστό 16,6% ατόμων που παρέμειναν σε καραντίνα εκδήλωσε συναισθήματα θυμού και 7,6% εμφάνισαν συμπτώματα άγχους, ενώ 6,4% συνέχισε να έχει τα ίδια συναισθήματα 6 μήνες αργότερα.

• «Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ»

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Perspectives on Psychological Science» τον Μάρτιο του 2015. Η μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι ζούσαν σε κοινωνική απομόνωση είχαν αυξημένο ποσοστό θνησιμότητας κατά 29%, ενώ όσοι βίωναν μοναξιά είχαν αύξηση 26% και όσοι ζούσαν μόνοι είχαν αύξηση 32%.

• «ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΗ ΜΝΗΜΗ»

Σύμφωνα με αυτό το άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «PLOS One» τον Οκτώβριο του 2017, τα άτομα που γερνούν και η ψυχική τους υγεία είναι καλή, έχουν την τάση να διαμορφώνουν υγιείς κοινωνικά προσωπικές επαφές.

Υπάρχουν επίσης μελέτες που δείχνουν σαφώς πώς η κοινωνική αλληλεπίδραση ενισχύει την ψυχική μας υγεία, αλλά και την υγεία γενικότερα. Σύμφωνα με τεκμηριωμένες μελέτες η άμεση κοινωνική αλληλεπίδραση, όπως το άγγιγμα, το αγκάλιασμα, το κράτημα των χεριών, ακόμη και η στενή συντροφιά ενός άλλου ατόμου βοηθούν στη ρύθμιση της πίεσης, μειώνουν τον κίνδυνο ασθένειας και βελτιώνουν τη συνολική ευημερία του ατόμου.

ΠΩΣ ΟΙ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΕΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Δυστυχώς, άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο κατά την περίοδο της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Για παράδειγμα, τα ηλικιωμένα άτομα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών από ασθένειες και έχουν υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας όταν προσβάλλονται από έναν  ιό, αλλά η κοινωνική αποστασιοποίηση θέτει ακόμη περισσότερο αυτά τα άτομα σε κίνδυνο.

Τα ηλικιωμένα άτομα συνήθως έχουν λιγότερες καθημερνές επαφές, ανεξάρτητα από τις εντολές κοινωνικής αποστασιοποίησης. Ποσοστό περίπου 25% των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών βιώνουν κάποιο βαθμό κοινωνικής απομόνωσης και το 40% αυτών άνω των 60 δηλώνουν ότι αισθάνονται μοναξιά. Αυτό σημαίνει ότι οι ηλικιωμένοι ήδη υποφέρουν από κοινωνική απομόνωση, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει η κοινωνική αποστασιοποίηση.

Επιπλέον, ηλικιωμένα και πολύ νεαρά άτομα, καθώς και άτομα σε ανοσοκαταστολή και με υποκείμενες καταστάσεις διατρέχουν ήδη μεγάλο κίνδυνο επιλοκών από την ασθένεια. Αυτά τα άτομα είναι επίσης πιο πιθανό να χρειαστούν ιατρική περίθαλψη που δεν σχετίζεται με τη πανδημία, και μεμονωμένα, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν δυσκολία στη λήψη θεραπευτικής αγωγής – γεγονός που επιδεινώνεται από την έλλειψη ασφαλούς υγειονομικής περίθαλψης όταν όλοι οι ιατροί είναι απασχολημένοι και η έκθεση σε νοσοκομειακό περιβάλλον θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ας δούμε μερικές συμβουλές για να αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν πιο έτοιμοι – σε ψυχολογικό επίπεδο – την κοινωνική αποστασιοποίηση:

• Οργανώστε μια καθημερινή ρουτίνα και νιώστε ότι έχετε τον έλεγχο σε καθημερινές δραστηριότητες.
• Επωφεληθείτε από την τεχνολογία. Προσεγγίστε τους αγαπημένους σας, σχεδιάστε “hangout” σε ομαδικές πλατφόρμες συνομιλίας μέσω βίντεο με φίλους και παραμείνετε ενεργός σε διαδικτυακές κοινότητες.
• Ασκηθείτε τακτικά. Βεβαιωθείτε ότι έχετε καλή σωματική δραστηριότητα. Ακόμα και ένα απλό περπάτημα μέσα στο σπίτι είναι καλύτερο από το ολοήμερο καθισιό.
• Κρατήστε το μυαλό σας απασχολημένο. Διαβάστε βιβλία, μάθετε νέα πράγματα, αφιερώστε χρόνο σε ένα παλιό χόμπι ή ασχοληθείτε με παιχνίδια.
• Διατηρήστε καλή υγιεινή. Θα νιώσετε πολύ καλύτερα όταν μοσχοβολάτε εσείς, τα μαλλιά σας, τα ρούχα σας.
• Δοκιμάστε διαλογισμό – σταδιακά. Αναζητήστε στο διαδίκτυο σχετικά βιντεάκια!
• Εάν ζείτε με άλλους, μοιράστε τον χρόνο σας μεταξύ των αγαπημένων σας και του εαυτού σας.

Κατά τη διάρκεια του lock-down, πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο οργανώνουν διαδικτυακά παιχνίδια για παιδιά, όπως αναφέρει το naturalsoul.gr με απόδοση κειμένου, Λ.Τ..

Ανακεφαλαιώνοντας…!

Η κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί να είναι μια σκληρή αναγκαιότητα, ειδικά για άτομα που πρέπει να αποχωριστούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, ή των οποίων οι φυσιολογικοί μηχανισμοί χαλάρωσης και αντιμετώπισης έχουν διαταραχθεί. Ενδεχομένως να είναι δύσκολο να διαχειριστείτε την απομόνωση, ανεξάρτητα από το πόσο απαραίτητο γνωρίζετε.

Εάν αντιμετωπίζετε σοβαρά προβλήματα προσαρμογής, θυμηθείτε ότι δεν είστε μόνοι. Να θυμάστε ότι υπάρχουν τηλεφωνικές γραμμές ψυχικής υγείας και ζωντανές συνομιλίες, πολλές διαδικτυακές κοινότητες ανθρώπων που βιώνουν το ίδιο πρόβλημα. Μην φοβάστε να επικοινωνήσετε για βοήθεια!

Επιπλέον, ζητήστε βοήθεια από αυτούς που αγαπάτε. Εάν ζείτε μόνος σας, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους αγαπημένους σας με όλα τα θαύματα που προσφέρει το Διαδίκτυο. Επιπλέον, θα είναι και οι άλλοι επίσης πολύ χαρούμενοι που θα σας ακούν τώρα και ίσως τους δώσετε λύσεις για να διαχειριστούν τη δική τους κοινωνική απομόνωση. Η κοινωνική αποστασιοποίηση συχνά συνοδεύεται από τρομακτικές στιγμές, αλλά όταν συνειδητοποιήσετε ότι δεν είστε μόνοι, μπορεί να γίνει πολύ πιο εύκολο να αντέξετε τις δύσκολες στιγμές.