Τι είναι ο Βασικός Μεταβολισμός και ποιοι παράγοντες τον επηρεάζουν - Δείτε πως τον υπολογίζουμε

Γενικά ο οργανισμός δαπανά καθημερινά ενέργεια για τη σωστή λειτουργία της αναπνοής, το μεταβολισμό των κυττάρων, την κυκλοφορία του αίματος, τη δραστηριότητα του γαστρεντερικού σωλήνα και των ενδοκρινών αδένων, καθώς και τη θερμοκρασία του σώματος.

Η ενέργεια που απαιτείται για να πραγματοποιηθούν όλες οι παραπάνω λειτουργίες ώστε ο οργανισμός να διατηρηθεί στη ζωή, ονομάζεται βασικός μεταβολισμός ή βασικός μεταβολικός ρυθμός (Β.Μ ή ΒΜR).

Ο βασικός μεταβολισμός ενός ατόμου μπορεί να υπολογιστεί εύκολα με την μέθοδο της έμμεσης θερμιδομετρίας. Με την μέθοδο αυτή βλέπουμε την ενεργειακή δαπάνη του οργανισμού και την συνεισφορά των μακροθρεπτικών συστατικών μέσα από την κατανάλωση οξυγόνου και την αύξηση παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα.

Το προς εξέταση άτομο θα ξαπλώσει ήρεμο σε ένα δωμάτιο με κανονική θερμοκρασία και σχετικά ελαφριά ενδυμασία όπου γίνεται η μέτρηση είτε με την χρήση επιστομίου είτε με την μέθοδο επικαλύμματος κεφαλής όπου το άτομο αναπνέει ήρεμο για περίπου 20 λεπτά.

Σημαντικό είναι να μην έχει ασκηθεί τις προηγούμενες 24 ώρες καθώς έρευνες έχουν δείξει ότι η μέτρια έντασης άσκηση συχνά προκαλεί παρόδικη αύξηση του βασικού μεταβολισμού μέχρι και 24 ώρες αργότερα.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχουν περάσει τουλάχιστον δώδεκα ώρες από το τελευταίο γεύμα.

Παράγοντες που επηρεάζουν τον Βασικό Μεταβολισμό:

• ΗΛΙΚΙΑ: Τα μικρά παιδιά έχουν μικρή μάζα σώματος σε σύγκριση αυτήν ενός ενήλικα, διότι ο ρυθμός λειτουργίας του σώματος τους ανά τετραγωνικό μέτρο είναι αρκετά μεγαλύτερος. Στην ανάπτυξη οφείλατε το γεγονός ότι παρουσιάζουν αυξημένες ανάγκες. Σημαντικά μεγάλος είναι ο βασικός μεταβολισμός κατά το πρώτο και δεύτερο έτος της ηλικίας του παιδιού. Στην συνέχεια βαθμιαία μειώνεται για να εκτιναχτεί ξανά στα ύψη στην εφηβεία. Μετά την ενηλικίωση, κάπου κοντά στα 25-28 έτη αρχίζει η μείωση του βασικού μεταβολισμού κατά 2% περίπου για κάθε δεκαετία που περνά. Πιθανότερη εξήγηση του φαινομένου είναι ότι έχουμε μια διακοπή της ανάπτυξης ενώ παράλληλα τις περισσότερες φορές η φυσική δραστηριότητα του ατόμου μειώνεται.
• ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ: Ο λιπώδης ιστός έχει χαμηλότερη μεταβολική δραστηριότητα από το μυικό ιστό. Έτσι ο βασικός μεταβολισμός αυξάνεται με την αύξηση της μυικής μάζας και μειώνεται με την αύξηση του λίπους.Τα άτομα που ασχολούνται με το αθλητισμό έχουν ανεπτυγμένη μυϊκή μάζα και κατά συνέπεια έχουν μεγαλύτερο βασικό μεταβολισμό από άτομα με τα ίδια χαρακτηριστικά και μεγαλύτερο ποσοστό λίπους.
• ΦΥΛΟ: Οι γυναίκες συνολικά παρουσιάζουν μικρότερο βασικό μεταβολισμό από αυτών των ανδρών και αυτό διότι στο σώμα τους φυσιολογικά υπάρχει περισσότερη ποσότητα λίπους απ’ό,τι στους άνδρες. Επίσης η μυϊκή μάζα των γυναικών είναι μικρότερη από αυτή των ανδρών.
• ΜΑΖΑ ΣΩΜΑΤΟΣ: Τα άτομα με μεγαλύτερο σωματικό βάρος έχουν και υψηλότερο βασικό μεταβολισμό από τα άτομα με λιγότερο βάρος επειδή το σώμα τους καταναλώνει περισσότερη ενέργεια για να συντηρήσει το επιπλέον βάρος.
• ΚΥΗΣΗ: Ο βασικός μεταβολισμός στις εγκύους αυξάνει, και αυτό μάλλον είναι το αποτέλεσμα της αύξησης της μυϊκής μάζας της μήτρας, του πλακούντα και του εμβρύου.
• ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΑΔΕΝΕΣ: Οι ορμόνες που εκκρίνονται από τους ενδοκρινείς αδένες αποτελούν τους βασικούς ρυθμιστές του μεταβολισμού ενός ατόμου. Με σημαντικότερο το θυρεοειδή αδένα που εκκρίνει την θυροξίνη ( Τ4 ) . Η βασική αυτή ορμόνη που εκκρίνεται από το θυρεοειδή αδένα έχει σημαντική επίδραση στο μεταβολικό ρυθμό . Ο υποθυρεοειδισμός είναι σχετικά συχνή πάθηση , ιδίως στις γυναίκες κοντά ή μετά την εμμηνόπαυση που προκαλεί μείωση το βασικού μεταβολισμού. Άλλες ορμόνες που επηρεάζουν τον βασικό μεταβολισμό είναι η κορτιζόλη , η αυξητική ορμόνη , η γλυκαγόνη ,η ινσουλίνη κ.α.
• ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ: Ο οργανισμός, όταν βρίσκεται σε κατάσταση νηστείας ή υποσιτισμού, παρουσιάζει μία αμυντική στάση και μειώνει τον βασικό μεταβολισμό, έτσι ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και παράλληλα να προφυλαχθεί από υπερβολική δαπάνη ενέργειας.
• ΑΓΧΟΣ: Το άγχος συχνά προκαλεί αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αναπνοής με αποτέλεσμα την αυξημένη έκκριση των ορμονών επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης που προκαλούν αύξηση του βασικού μεταβολισμού.
• ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Ο καπνός φαίνεται να προκαλεί αύξηση του μεταβολισμού κατά 3- 7 %.
• ΣΥΧΝΟΤΤΗΤΑ ΓΕΥΜΑΤΩΝ: Με την συχνή κατανάλωση τροφής ο μεταβολισμός ενεργοποιείται, γιατί έτσι καταναλώνεται περισσότερη ενέργεια κατά τη διάρκεια της πέψης.
• ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ: Οι πληθυσμοί που ζουν σε θερμά κλίματα έχουν μικρότερο βασικό μεταβολισμό από άτομα που ζουν σε ψυχρά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο οργανισμός σε θερμά κλίματα δεν χρειάζεται να δαπανά ενέργεια για την παραγωγή θερμότητας ώστε να διατηρηθεί η θερμότητα του σώματος σταθερή. Τα άτομα που κατοικούν σε αρκτικές περιοχές εμφανίζουν αύξηση του βασικού μεταβολισμού κατά 15-20%. Στην σημερινή κοινωνία μπορούμε να αναφέρουμε ότι χάρη στην ικανότητα του ανθρώπου να ελέγχει και να διαμορφώνει τη θερμοκρασία στο περιβάλλον που ζει με κλιματιστικά ή θερμαντικά σώματα, η μεταβολή του βασικού μεταβολισμού είναι πλέον ασήμαντη αναφέρει το logodiatorfis.
• ΠΥΡΕΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ: Ο τραυματισμός ή οι διάφορες παθολογικές καταστάσεις από ένα απλό κρύωμα έως το σοβαρότερο έγκαυμα προκαλούν αύξηση του βασικού μεταβολισμού.
• ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΔΙΑΙΤΕΣ: Συχνά μετά από αυστηρά υποθερμιδικές δίαιτες παρατηρείται μείωση του βασικού μεταβολισμού. Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας φυσιολογικής άμυνας του οργανισμού όταν συμβαίνει μείωση του βάρους καθώς ο οργανισμός μειώνει την ενέργεια που χρειάζεται για να μπορέσει να συντηρηθεί σε συνθήκες μειωμένης πρόσληψης τροφής. Γι’αυτό το λόγο οι αυστηρές δίαιτες δεν συνίστανται.

Η αύξηση του βασικού μεταβολισμού γίνεται ακολουθόντας ένα ισσοροποιμένο διαιτολόγιο που παρέχει στον οργανισμό τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, τις βιταμίνες αλλά και την απαιτούμενη ενέργεια που έχει ανάγκη, σε συνδιασμό με την σωματική άσκηση έτσι ώστε να έχουμε αύξηση της μυικής μάζας και κατά συνέπεια και του βασικού μεταβολισμού.

Κάθε άτομο έχει διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες για την διατήρηση της υγείας του οργανισμού του. Σημαντικό είναι να γνωρίζετε τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού σας καθώς κάνοντας μια αυστηρή δίαιτα που δεν καλύπτει το ποσό ενέργειας που χρειάζεστε ανα ημέρα είναι πιθανό να δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία σας.